Samenvatting tentamen levensvragen 1
Inhoudsopgave
Godsdiensten: ............................................................................................................................................ 3
Jodendom: ............................................................................................................................................................ 3
H1 Mensbeeld: gedragen door het woord ..................................................................................................... 3
H2 – Moraal: tussen wet en vrijheid ............................................................................................................... 4
Opvattingen van joden over het jodendom: .................................................................................................. 5
Belangrijke kenmerken in het jodendom: ...................................................................................................... 5
Betekenis van termen*:................................................................................................................................... 6
Christendom: ........................................................................................................................................................ 7
H1: Mensbeeld: goed en gelijk, vrij en niet alleen.......................................................................................... 7
1.1 De mens is een met reden begiftigd wezen.............................................................................................. 7
1.2 mensen zijn allemaal gelijk ....................................................................................................................... 7
1.3 De mens is vrij ........................................................................................................................................... 7
H2 Moraal: liefde ............................................................................................................................................ 8
2.1 De regels: de oude moreel wordt afgebroken .......................................................................................... 8
H3 Verlossing: troost en hoop ........................................................................................................................ 9
3.1 Het mysterie van de verlossing ................................................................................................................. 9
3.2 De collectieve verlossing ........................................................................................................................... 9
3.3 Individuele verlossing................................................................................................................................ 9
3.4 Hoop ........................................................................................................................................................ 10
Betekenis van de feestdagen ........................................................................................................................ 10
Belangrijke kenmerken uit het christendom: ............................................................................................... 10
Betekenis van termen: .................................................................................................................................. 11
Islam:.................................................................................................................................................................. 12
H1 Mensbeeld: De gewone en de ideale mens ............................................................................................ 12
Gespleten ...................................................................................................................................................... 12
Neutraal ........................................................................................................................................................ 12
Mannen en vrouwen ..................................................................................................................................... 12
De hoofddoek................................................................................................................................................ 13
De ander ........................................................................................................................................................ 13
Van overheersing naar machtsverhoudingen ............................................................................................... 13
H2 Moraal: Van halal tot djihad .................................................................................................................... 14
De vijf zuilen .................................................................................................................................................. 14
Halal .............................................................................................................................................................. 14
Handen schudden ......................................................................................................................................... 14
Seksuele moraal ............................................................................................................................................ 14
Sjaria .............................................................................................................................................................. 15
Djihad ............................................................................................................................................................ 15
H3 Verlossing: Waarom willen jullie me niet bekeren? ................................................................................ 15
Paradijs en de hel .......................................................................................................................................... 15
Kenmerken van de islam ............................................................................................................................... 15
Betekenis van termen* ................................................................................................................................. 15
Verschillen en overeenkomsten tussen de religies............................................................................................. 16
Aziatische religies: .................................................................................................................................... 17
Hindoeïsme: ....................................................................................................................................................... 17
H1 De mens: God in wording ........................................................................................................................ 17
De hogere werkelijkheid ............................................................................................................................... 17
De goddelijke mens ....................................................................................................................................... 17
De menselijke god ......................................................................................................................................... 17
1
, H2 De moraal: handelen is niet handelen .................................................................................................... 19
2.1 Dharma, de morele wet .......................................................................................................................... 19
2.3 Handelen ................................................................................................................................................. 19
2.4 Devotie .................................................................................................................................................... 20
2.5 Niet handelen .......................................................................................................................................... 20
H3 De verlossing: hiernamaals of hier en nu? .............................................................................................. 20
3.1 De wagenmenner .................................................................................................................................... 20
3.2 Het vierde been van dharma .................................................................................................................. 20
3.3 Geestelijke groei en goddelijke genade .................................................................................................. 20
Belangrijke kenmerken in het hindoeïsme .................................................................................................... 21
Belangrijke termen in het hindoeïsme.......................................................................................................... 21
Boeddhisme:....................................................................................................................................................... 22
Zenboeddhisme............................................................................................................................................. 23
Kenmerken boeddhisme: .............................................................................................................................. 23
Wetenschap en spiritualiteit: .................................................................................................................... 24
Uitgangspunten: ............................................................................................................................................ 24
Ontstaan van de aarde: ..................................................................................................................................... 24
Misvattingen over evolutietheorie ............................................................................................................... 26
De mens en bewustzijn ...................................................................................................................................... 27
Toekomst aarde en universum........................................................................................................................... 27
Enkele koppelingen met religies ........................................................................................................................ 27
Big five: .............................................................................................................................................................. 28
Hersenen: ........................................................................................................................................................... 28
Psychedelica: ...................................................................................................................................................... 28
Bijna dood ervaring:........................................................................................................................................... 29
2.1 Onbeschrijfelijkheid ................................................................................................................................ 30
2.2 Uittreding ................................................................................................................................................ 30
2.3 Betreden van een geestelijke wereld ..................................................................................................... 30
2.4 Ontmoeting met overleden personen en geestelijke wezens ................................................................ 30
2.5 Het levensoverzicht ................................................................................................................................. 31
2.6 Het licht en ultieme realiteit ................................................................................................................... 31
Reïncarnatie verhalen kinderen: ........................................................................................................................ 32
Algemene woordenlijst* ........................................................................................................................... 33
2
,Godsdiensten:
Jodendom:
H1 Mensbeeld: gedragen door het woord
‘’Het gaat om gehoorzaamheid > een heel praktisch geloof (houden zich aan regels).’’
Joden zijn niet uit op nieuwe leden, het is daarom ook heel moeilijk om je tot het jodendom te bekeren. Dit is
een proces van jaren, mocht het je überhaupt lukken.
Volgorde van ontstaan:
1. Hindoeïsme
2. Jodendom
3. Boeddhisme
4. Christendom
5. Islam
Binnen het jodendom 3 opties
- Orthodox
- Liberaal/progressief
- Niet gelovig.
Jodendom is ontstaan door de Tenach, Tora en de Talmoed*
De meeste religieuze joden voelen zich thuis bij de details van de alledag (maaltijden, de vieringen en de
gebruiken). Grote vragen worden benaderd vanuit het kleine het concrete en het praktische. In de joodse
traditie blijft het bestuderen van de religieuze teksten en bronnen belangrijk. De mens blijft immers altijd een
leerling. Joods denken dwingt je in beweging te blijven, je niet vast te leggen op een enkele betekenis of visie.
Joods leven wordt geassocieerd met leven volgens de wet en meestal worden daarmee de leefregels uit de
Tora bedoeld. Jodendom is een persoonlijke verhouding tot god. Je bent van oudsher pas echt jood als je
moeder jood is (met de gedachte dat je zekerweet dat je afstamt van je moeder). Jood staat voor ‘hij die van
Judea komt’ vroeger stond dat voor de geografische bepaling, maar nadat de joden zich hebben verspreid over
andere landen heeft jood die betekenis niet meer. Toen de joden geen geografische basis meer hadden kreeg
het de basis uitsluitend in de definitie van volk. Dit blijft in het jodendom een lastig punt. Je kunt dus wel
definiëren wie jood is, maar het blijft afhankelijk van welke betekenis je eraan geeft. Joden mochten niet
arbeiden (werken) omdat ze in de ogen van Europa christus hebben vermoord, ze mochten daardoor minder
en hadden minder geld.
Tenach en Talmoed
De schriftelijke bronnen in het jodendom worden samen de Tenach genoemd. Het woord Tenach komt van T
van Tora (wet of onderwijzen) N van Nevi’iem (profeten) CH van Ketoeviem (geschriften). De Talmoed is een
neerslag van de verzamelde discussies over de rabbijnse mondelinge leer. De Tora vormt in het jodendom dan
ook een bron voor een leerproces. En omdat het niet de bedoeling is dat een dergelijk leerproces leidt tot een
vast te leggen leer, heeft het jodendom haar eigen voortdurende leerproces opgetekend in de open vorm – de
discussievorm- van de Talmoed. De Talmoed vormt een weerslag van dat continue leerproces, van discussies
en onderzoek, voornamelijk vanuit de eigen traditie van leerhuizen en rabbijnen.
Tora
Joden beschouwen de Tora als het belangrijkste boek. Vaak wordt de betekenis van Tora begrepen als ‘de wet’
terwijl het meer ‘onderwijzen’ of ‘leren’ betekend. Joden beschouwen de Tora als openbarend. Dit betekent
voor de meeste joden dat de Tora taal geeft aan de goddelijke oorsprong. In de joodse religie wordt de Tora
niet gezien als de waarheid. De waarheid kent niemand. Die kent alleen god. Joden erkennen zelf ook dat de
teksten verschillende betekenissen kunnen hebben. Het jodendom laat kritiek op de teksten toe. De Tora heeft
niet de vorm van een boek, maar is geschreven op een rol (zodat je in tegenstelling tot een boek niet wat kan
overslaan, maar alles moet zien) deze lees je echter van rechts naar links. Volgens de traditie symboliseert de
rol daarmee de continuïteit, de steeds op dezelfde manier terugkerende cyclus waarin zowel verleden,
3
, toekomst als heden zijn opgerold, niet tegelijk zichtbaar maar wel aanwezig. De Tora nemen ze door in een
heel kalender jaar, in welke synagoge je in de wereld ook komt overal lezen ze op dat moment in het jaar
hetzelfde stuk. Religieuze ervaringen horen ook bij het jodendom, maar deze ervaringen zijn persoonlijk en
subjectief. Taal is wel deelbaar. Daarom gebruikt men in het jodendom de Tora om transcendente ervaringen
deelbaar te maken. Het gaat in het joodse leren niet zomaar om communiceren over interessante thema’s,
maar vooral om de verbinding te vinden met dat wat een en eeuwig is. In de Tora is het paasverhaal het
verhaal van de bevrijding van het joodse volk uit de slavernij in Egypte. Ook wel de Pesach genoemd.
Het hoofd is het meest belangrijke lichaamsdeel omdat je daarmee contact met god maakt (letterlijk je kruin).
Dat is de reden dat mannen in een synagoge een keppeltje dragen (uit respect voor god).
Lichamelijk en geestelijk voeden loopt parallel aan elkaar, dat is de reden waarom de maaltijd in het jodendom
erg belangrijk is.
De joden wachten nog op Messias (bevrijder van een groep mensen, in het jodendom een leider die vrede en
welvarendheid brengt) een verschil met het christendom want zij geloven dat deze al is geweest. Binnen het
joodse mensbeeld is vrijheid een geschenk, een bevrijding, maar is vrijheid niet vrijblijvend. De centrale vraag
in het joodse leven is wat je wel en niet doet. En om dat te weten heb je richting, voeding, gemeenschapsleven
nodig. Joden vinden dit in hun traditie en hun manier van praktiserend leven.
H2 – Moraal: tussen wet en vrijheid
In een orthodoxe synagoge zitten mannen en vrouwen apart. In de traditionele joodse visie op goed en kwaad
gaat men er meestal niet van uit dat mensen bestuurd worden door externe krachten. In het jodendom komt
eerder het idee voor dat goed en kwaad zich primair afspelen in het hier en nu, als een actuele worsteling van
ieder mens. Om ervoor te zorgen dat niet iedereen zelf gaat bepalen wat goed en fout is heeft god zich
geopenbaard in wetten, in aanwijzingen en richtlijnen. En daarmee een kader gegeven voor de individuele
vrijheid. Volgens het jodendom zijn de wetten de aanwijzingen van wat god van de mens wil en dat wat goed is
om te doen. Vervolgens heb je de vrijheid om je daaraan te houden of niet. Goed en kwaad kunnen alleen
maar onderwerp zijn van een voortdurend leerproces. Het jodendom kent wel een vastomlijnd levensprakrijk,
maar geen vastomlijnd antwoord op de vraag naar goed en fout. Jodendom vraagt van je om de goddelijke
adem te doen leven en om daarvoor de Tora te zien als een handleiding voor handelen en leren. Alleen in het
doen kun je een verschil maken tussen goed en kwaad en kun je hiervan leren. Voor joden is god niet zozeer
een vader, maar meer een werkgever. Het belangrijkste gebed van het jodendom is ‘hoor Israël, de eeuwige is
god, de eeuwige is een. Er blijft in de praktijk van de religies altijd een spanningsveld tussen wet en vrijheid. Bij
de opmerking die vaak genoemd wordt ‘wie ben ik om daarover te oordelen’ komt de kern van de joodse
traditie terug namelijk ‘wie anders dan jij?’ (Met de gedachte dat je een persoonlijkheid bent door zelfstandig
moreel te kunnen nadenken en oordelen en daarvoor niet afhankelijk te zijn van een ander, of van gezag). Je
kunt geloven, denken en menen wat je wilt, in het doen en zelfstandig oordelen komt het erop aan.’ Dat doen
berekent voor joods praktiserende twee zaken: het volgen van de joodse voorschriften en het zich
verantwoorden op basis van individuele vrijheid en rechtvaardigheid.
Wat duidelijk wordt is dat de 10 geboden weliswaar richtlijnen en een zicht op vervulling bieden, maar dat ze
geen vaststaand antwoord bieden bij ethische beslissingen. Net als andere wetten, moeten ze toch iedere keer
weer geïnterpreteerd worden. De verhalen in de Tora geven niet zozeer aan hoe het hoort, maar geven
beelden die iedere keer weer opnieuw moeten worden terugvertaald naar de beelden van nu. Die beelden
vertellen over dat wat zich iedere keer weer in potentie in ieder mens kan afspelen. Voorbeeld hiervan is de
slavernij, die komt voor in de Tora. Nu keuren we dat af, we hebben geleerd en zien in dat slavernij niet
rechtvaardig is.
Rabbijnen geven antwoord op praktische vragen over wat goed handelen is (joodse ethiek en maaltijden bijv.),
bij maatschappelijke kwesties (zoals abortus, euthanasie en homoseksualiteit) hanteren ze de normering op
het zoveel mogelijk heiligen van leven. Daar valt van tevoren niet iets eenduidigs over te vertellen, bij elk
vraagstuk wordt er met betrokkenen gepraat die uiteindelijk zelf hun keuzes moeten maken. Het gaat er in het
jodendom om dat je jezelf kunt verantwoorden. Het religieuze jodendom is in die normering, bijvoorbeeld als
het gaat om abortus en euthanasie, even behoudend als andere religies. Het behoud van leven staat voorop.
Toch zijn er ook ‘uitzonderingen’. In het joodse mensbeeld wordt de eerste vorming van cellen na de
bevruchting nog niet als menselijk leven beschouwd, er is nog geen ziel. Die ziel is er pas na veertig dagen na
innesteling in de baarmoeder.
4
