Diëtistisch Handelen Samenvatting Semester 3
OBSTIPATIE & DIARREE
Obstipatie is eigenlijk een ander woord voor ontstopping. We spreken van ontstopping wanneer
het poepen moeilijk gaat en iemand minder dan 3 keer per week moet poepen. We spreken van
chronische obstipatie wanneer de obstipatie langer dan drie maanden aanwezig is, ondanks de
behandeling. Verstopping ontstaat doordat poep te lang in de dikke darm blijft zitten. In de
dikke darm wordt vocht uit de poep gehaald. Hoe langer de poep in de dikke darm zit, hoe
harder en droger het wordt.
Vaak door ongezonde voeding met te weinig vezels en door het drinken van te weinig water. Ook
weinig beweging, overgewicht, een onregelmatig leven en psychische factoren zoals stress
kunnen een rol spelen.
Oorzaken obstipatie Volwassenen Kinderen
Somatisch (= lichamelijk) - Zwangerschap - Ziekte van Hirschprung
- Medicamenten (ontbreken van ganglionale
- Metabole oorzaken cellen in darmwand)
- Neurodegeneratieve - Ontlasttingsproblemen kort na
ziekten (Parkinson, MS) geboorte aanwezig
- Afwijking wervelkolom,
anorectale misvormingen
Functioneel - Weinig lichaamsbeweging - Borst gevoede kinderen
- Weinig drinken defecatiepatroon variabel
- Onvoldoende vezelinname - Overgang borstvoeding naar
- Niet toegeven aan flesvoeding
defactiedrang - Bij zindelijke kinderen;
- Kan deel uitmaken van onbewust of bewust
andere functionele tegenhouden
aandoeningen zoals PDS ontlasting/ophoudgedrag/angst
voor pijnlijke ontlasting
- Weinig drinken, onvoldoende
vezelinname, onvoldoende
beweging
Diagnose (volgens de Rome III-criteria):
In meer dan 25% van de gevallen houden de klachten 3 maanden aan en zijn 6 maanden geleden
begonnen:
Persen gedurende de defecatie;
Harde keutelvormige ontlasting;
Gevoel van incomplete evacuatie;
Gevoel van rectale blokkade of obstructie;
Manuele verwijdering van feces noodzakelijk;
Minder dan 3 keer per week ontlasting;
Diarree zeldzaam aanwezig;
Te weinig criteria om aan IBS te voldoen.
Klachten en symptomen: buikpijn en een harde, opgezette buik komen vaak voor bij obstipatie.
Ook kunnen klachten ontstaan zoals aambeien of scheurtjes bij de anus. Het poepen doet dan
pijn en soms is er wat (helderrood) bloedverlies. Ook kan er sprake zijn overloopdiarree
(paradoxale diarree). Dit houdt in dat als de darm heel vol is, dat er wat dunne ontlasting langs
de harde poep naar buiten kan lekken.
, Medicijnen bij obstipatie:
Bulkvormers (psyilliumvezels): bulkvormers doen eigenlijk hetzelfde als voedingsvezels: ze
nemen vocht op. Ze zorgen ervoor dat de poep soepel wordt en ze helpen bij een goede
darmwerking. Het is belangrijk dat je bij bulkvormers extra veel drinkt.
Vochtbindende laxantia (macrogol, magnesiumhydroxide, lactulose): Deze middelen
houden vocht vast in de darm, waardoor de poep zachter wordt. Lactulose treedt in na 2-3
dagen. Macrogol treedt in na 24-48 uur.
Contactlaxantia (bisacodyl): Deze middelen activeren de darmbewegingen door een
chemische prikkeling van de darmwand. Hierdoor hebben ze een sterk laxerend effect, oftewel je
moet erdoor poepen. Wordt meestal pas gebruikt wanneer vochtbindende laxantia onvoldoende
werken.
Klysma: In uitzonderingsgevallen wordt een klysma voorgeschreven om de verstopping op te
lossen. Bij een klysma wordt vloeistof via de anus in de endeldarm gespoten. Deze vloeistof
maakt de harde poep zachter.
Behandeling obstipatie
Eerste keus voedingsvezelverrijkte dieet, daarna voedingsvezelpreperaat, daarna
laxeermiddelen. Indien geen verbetering verder onderzoek door arts of specialist.
Voedingsadviezen voor patiënten met obstipatie:
30-40 gram voedingsvezel;
Voldoende vocht (2-2,5L);
Lichaamsbeweging;
Regelmatig eten, ontbijt belangrijk;
Gehoor geven aan aandrang (koffie of water op nuchtere maag kan helpen);
Vet 20-40% bij normaal gewicht, 20-35% bij te hoog gewicht;
Werking pre- en probiotica nog onvoldoende bewezen.
Bristol Stool Chart: een medisch hulpmiddel ontworpen om de vorm van menselijke
ontlasting te categoriseren in 7 categorieën. Categorie 3 & 4 worden omschreven als
ideaal.
Er zijn verschillende soorten vezels; oplosbaar, niet oplosbaar, fermenteerbaar en
niet fermenteerbaar.
Oplosbaar: In de dikke darm worden oplosbare vezels, ook wel prebiotica genoemd,
door bacteriën afgebroken. Oplosbare vezels houden ontlasting in de darm soepel
door het in een soort slijmerige substantie te veranderen. Ze zorgen dat het
aanwezige vocht in het voedsel blijft. Daarmee plakken ze de massa in de darmen
samen, wat zorgt voor een goede doorstroom. Zit in groente, fruit, aardappelen,
peulvruchten, haver, gerst, sojabonen.
Niet oplosbaar: Onoplosbare vezels prikkelen de darmen, zodat deze hun 'kneedwerk' doen en
daarmee de ontlasting naar buiten kunnen werken. Deze vezels kunnen niet worden
gefermenteerd en leveren geen energie. In de darmen nemen ze veel water op, waarmee ze een
hoop ruimte innemen. Dit versnelt het leegmaken van de darmen. De onoplosbare vezels
verlaten het lichaam onveranderd. In graanproducten en groenten zitten veel onoplosbare
voedingsvezels. Voorbeelden: zemelen, tarwemeel, erwten, bonen en kool.
Fermenteerbaar: In de dikke darm worden vezels gefermenteerd door bacteriën oftewel
afgebroken of omgezet door bacteriën.
Niet fermenteerbaar: Niet fermenteerbare vezels worden niet afgebroken door bacteriën. Ze
blijven intact en kunnen vocht opnemen. Zo vergroten ze het volume van de ontlasting en
houden deze soepel.
*Bij chronische obstipatie is het advies met betrekking tot de verhouding oplosbare- en
onoplosbare vezels 1/2 oplosbaar en 1/2 onoplosbaar.
