Samenvatting
Samenvatting geschiedenis tijdvak 5-10
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- HAVO
Samenvatting van alle examenstof havo excl. historische context. Alle tijdvakken samengevat :)
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
TIJDVAK 55.1 De renaissance
De Italiaanse stedelijke elites kregen in de 16e eeuw een nieuw mens- en wereldbeeld. In de
middeleeuwen werd de mens gezien als slecht en zondig. Hij moest zich van de wereld af
richten, op God en het hiernamaals. In de renaissance vonden ze ook dat de wereld door
God geschapen is, maar genoten ze juist van de schoonheid ervan en wouden ze de wereld
perfectioneren.
De Italiaanse kunstenaars bestudeerden het klassieke erfgoed en probeerden deze te
evenaren en overtreffen. Ze lieten de grootheid van de oudheid herleven -> renaissance.
Brunelleschi gebruikte hiervoor oude ruïnes. Zo vond hij ook het perspectief uit. Deze
uitvinding droeg ook bij aan de schilderkunst van bijv. Leonardo da Vinci. Hij sneed lijken
open om te zien hoe het lichaam in elkaar zat. Ook beeldhouwers zoals Michelangelo
onderzochten de mens voor hun kunst. Dit soort onderzoek was een voorbeeld van de
nieuwe wetenschappelijke belangstelling die begon te ontstaan. Ook geleerden
(humanisten) gingen de oudheid bestuderen.
In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Ten noorden van de Alpen
ontwikkelde het humanisme zich anders dan in Italië. Het richtte zich hier op de
wedergeboorte van het oorspronkelijke Christendom. De belangrijkste vertegenwoordiger
hiervan was de monnik Erasmus van Rotterdam.
5.2 De Europese expansie
In 1415 veroverde Portugal de stad Ceuta in Marokko. Dit was het begin van de Europese
expansie. Hierna voeren de Portugezen langs de Afrikaanse westkust naar het zuiden. Na
1450 voeren ze om West-Afrika heen. Ze vonden goud in Ghana en andere landen van de
goudkust. Hierna wouden ze door naar Indië om hier zelf de kostbare koopwaar te halen. In
1488 bereikten ze de zuidpunt van Afrika, die ze Kaap De Goede Hoop noemden.
In 1492 vond Columbus in opdracht van de Spaanse koning Amerika. Hij dacht de westelijke
route naar Indië gevonden te hebben. Hierdoor werd Amerika lange tijd West-Indië
genoemd. Rond 1500 verkende Amerigo Vespucci in dienst van de Portugezen Brazilië. Hij
kwam tot de conclusie dat hier een nieuw continent was, die hij de nieuwe wereld noemde.
In Azië stichtten de Portugezen factorijen. Ze namen langs de kust kleine gebieden in bezit
om vanuit hier deel te nemen aan de handel tussen de Aziatische kustlanden.
De Spanjaarden veroverden het rijk van de Inca’s. Dit ging gemakkelijk, dankzij:
- Indianen hadden simpele wapens en Spanjaarden zwaarden, kanonnen en paarden.
- Indianen waren bang voor paarden.
- Spanjaarden werden geholpen door door Inca’s en Azteken onderdrukte volken.
- Indianen waren niet bestand tegen Europese ziektes.
, 5.3 De reformatie
De Duitse monnik Maarten Luther eiste een hervorming van de kerk. Geestelijken leefden in
strijd met de regels van de kerk en hielden zich niet aan het celibaat. Volgens Luther klopte
er niets aan de kerkleer en kon alleen een oprecht geloof in God de mens redden.
Paus Leo X verkocht aflaten. Uit protest hiertegen schreef Luther in 1517 een brief met 95
stellingen. Hierna begon de protestantse reformatie. Luthers brief leidde ertoe dat hij
verbannen werd uit de kerk. Toen hij bij de Rijksdag van Worms weigerde zijn kritiek in te
trekken werd hij vogelvrij verklaard. Hij kreeg asiel van de keurvorst van Saksen en
publiceerde vanuit hier zijn teksten. Een aantal kerken hervormden en de kerk splitste.
Calvijn vond dat mensen geen invloed hadden op dat wie er naar de hemel gaan. Volgens
Calvijn moesten mensen een vroom leven leven en moest de overheid in overeenstemming
met het geloof handelen. Het calvinisme werd vooral verspreid in Frankrijk, Schotland en
Nederland.
Karel V voerde oorlog tegen Lutherse vorsten, maar kon ze niet verslaan. In 1555 werd bij de
Godsdienstvrede van Augsburg afgesproken dat elke Duitse vorst zelf mocht bepalen of zijn
land katholiek of luthers werd. In Frankrijk waren vanaf 1562 godsdienstoorlogen. Hier
kwam een einde aan door het Edict Van Nantes. Koning Hendrik VIII brak in 1534 met de
paus en liet zich benoemen tot hoofd van de anglicaanse kerk. In 1563 liet Elizabeth l de leer
van deze Engelse staatskerk vastleggen.
5.4 De Nederlandse opstand
De Spaanse koning Filips ll regeerde over de Nederlanden met Willem van Oranje als
stadhouder. Nederland had een landsheer, maar was geen eenheid. Er waren gewesten met
elk een eigen bestuur.
Filip had een centralisatiepolitiek en trad hard op tegen het protestantisme. Bij vertrek
stelde hij zijn halfzus Margaretha van Parma aan als landvoogdes. Willem van Oranje pleitte
bij Margaretha voor godsdienstvrijheid. Ze besloot de geloofsvervolgingen te matigen.
Hierdoor durfden calvinisten hagenpreken te houden, waarna de beeldenstorm plaats vond.
Filips was woedend en verving Margaretha door de hertog van Alva. Alva trok met een groot
leger Nederland binnen. Zo’n 50.000 Nederlanders vluchtten. Willem van Oranje vormde in
Duitsland een leger, waarmee hij in 1568 de Nederlanden binnen viel. Hier begon de
80-jarige oorlog/Nederlandse opstand.
Alva sloeg de eerste aanvallen met gemak af. Daarom ging Oranje samen werken met de
geuzen, die op 1 april 1572 Den Briel innamen. In de jaren 1570 kwam Filips in geldnood.
Spaanse soldaten die niet meer betaald kregen trokken in 1576 plunderend en moordend
door Vlaanderen en Brabant. Hierdoor sloot een groot deel van de Nederlanden zich bij de
opstand aan en werd de Unie Van Utrecht opgericht. Er werd afgesproken dat de gewesten
godsdienstige zaken zelf zouden regelen, maar al snel namen de Calvinisten het over. Filips
en Oranje werden openbaar vijanden en Oranje werd vogelvrij verklaard. In 1581 tekent de
Staten-Generaal van de Unie van Utrecht het plakkaat van Verlatinghe. In 1584 werd Oranje
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jacoba1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75632 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen