Aardrijkskunde Wereld
4 vwo – wereldbeeld
Paragraaf 1: patronen – verschillen in welvaart
Hoe meet je welvaart?
Welvaartsverschillen tussen landen kun je op meerdere manieren meten:
1. De meest gebruikte maat is het bruto binnenlands product per inwoner. Dat
bereken je door de waarde van alle goederen en diensten die door binnen-
én buitenlandse personen en bedrijven in een land in één jaar worden
geproduceerd, op te tellen. Deel je dit bedrag door het aantal inwoners, dan
heb je het bbp/hoofd. Om een vergelijking mogelijk te maken druk je dit
inkomen uit in dollars of euro’s (bron 5). Soms wordt ook het bbp/hoofd als
maatstaf gebruikt. Dan gaat het om de waarde van alle goederen en
diensten die door nationale ondernemingen in binnen én buitenland worden
geproduceerd.
2. De samenstelling van de beroepsbevolking.
3. De VN-ontwikkelingsindex of welzijnsindex. Hierbij let men naast inkomen
ook op de levensverwachting bij geboorte en analfabetisme. De index loopt
van 1 (maximale score) tot 0. Nederland staat met 0,91 op de vierde plaats,
Niger is laatste met 0,34.
Het welzijn van mensen wordt ook sterk bepaald door zaken als toegang tot schoon
drinkwater, onderwijs en gezondheidszorg, de voedselsituatie en de
beschikbaarheid van telefoon en computer. Het goede nieuws is dat het welzijn
sinds 1970 wereldwijd stijgt, ook wanneer de welvaartsgroei stagneert. En... de
welzijnsindex zegt méér over hoe het echt gaat met de mensen in een land dan het
bbp/hoofd.
Bron 5: De verdeling van de welvaart in de wereld (bbp per hoofd, 2014)
,Aardrijkskunde Wereld
Verdeling van de welvaart in de wereld
Je gaat nu een YouTube-video bekijken over het verband tussen welvaart en
levensverwachting. De levensverwachting is een belangrijke aanwijzing voor het
welzijn in een land.
Problemen bij het meten van de welvaart
Aan meting met het bbp/hoofd zit een aantal nadelen:
1. Voor één dollar kun je in het ene land veel meer kopen dan in het andere
land. Om dit nadeel te ondervangen heeft men de koopkracht bedacht.
Daarbij is de prijs van een gevulde boodschappenmand voor elk land
omgerekend naar één standaard: de dollar. Voor een brood in Nederland
betaal je 2 euro en in India is dat maar 0,10 eurocent. Het bbp/hoofd is in
Nederland 30x hoger dan in India, maar de koopkracht is maar 8 keer hoger.
Dus de Indiërs zijn in feite minder arm dan het bbp/hoofd aangeeft.
2. De inkomsten uit de informele sector, de ruilhandel en de zelfvoorziening
tellen niet mee in de statistieken van de officiële economie. In veel arme
landen is de informele sector veel groter dan de formele sector. Ook hierdoor
zie je dat in de praktijk de situatie in veel arme landen rooskleuriger is dan
de cijfers laten zien.
3. Het bbp/hoofd is een gemiddeld inkomen en de afwijkingen ten opzichte van
het gemiddelde kunnen erg groot zijn. Ongewenste en grote verschillen in
inkomen en ontwikkelingskansen tussen groepen mensen noem je sociale
ongelijkheid. In Zuid-Afrika verdient de rijkste 10 procent van de bevolking
ruim de helft van het nationale inkomen, terwijl de armste 10 procent het
moet doen met slechts 1 procent van de nationale koek. De grootste
inkomensverschillen komen juist voor in landen die we tot de semiperiferie
rekenen. Een groot deel van de groeiende welvaart verdwijnt daar in de
zakken van een klein deel van de bevolking (bron 4). China, nog steeds een
communistische volksrepubliek, telt 2,5 miljoen dollarmiljonairs. Maar ook in
een rijk land als de VS groeit het verschil tussen arm en rijk (bron 6).
4. Het bbp/hoofd laat geen regionale verschillen zien. Onrechtvaardige
verschillen in welvaart en ontwikkeling tussen gebieden noem je regionale
ongelijkheid (bron 7 en box 1). Zo ligt het bruto regionaal product/hoofd (het
inkomen per hoofd binnen een regio) in Anhui, de armste provincie van
China, een stuk lager dan aan de oostkust. Een kind dat in Anhui geboren
wordt, loopt twee keer zo veel kans voor zijn vijfde verjaardag te sterven dan
een kind uit Shanghai.
Bron 4: De verdeling van de welvaart en invloed bij grote sociale ongelijkheid
, Aardrijkskunde Wereld
Bron 6: Verdeling van welvaart naar grondgebied
Bron 7: Regionale ongelijkheid in Europa (2013)
De verdeling van de welvaart
De welvaart in de wereld is slecht verdeeld en de inkomensverschillen nemen toe.
Op basis van bron 5 kun je de landen in de wereld in drie hoofdgroepen indelen. De
rijke, vooral westerse landen (centrum), de landen die de laatste twintig jaar een
flinke groei hebben doorgemaakt (semiperiferie, met een onderscheid in de armere
en de rijkere semiperiferie) en de armste landen (periferie).
Deze drie blokken zijn op allerlei manieren met elkaar verbonden. Samen vormen
zij een wereldsysteem.
