Samenvatting
Samenvatting Samevatting hoofdstuk 5,6 Nectar havo 5
Samevatting hoofdstuk 5,6 Nectar havo 5
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Hoofdstuk 55.1
Koolhydraten (zetmeel en suikers), vetten (plantaardige oliën en in dierlijke producten) en eiwitten
(vlees, eieren, kaas en plantaardige producten) zijn drie groepen organische stoffen.
De energie uit de brandstoffen komt vrij in de cellen door dissimilatie: de stapsgewijze afbraak van de
vetten, koolhydraten en eiwitten. De meeste energie komt vrij wanneer er in de cel genoeg zuurstof
beschikbaar is. Dan leveren de mitochondriën een bijdrage aan de dissimilatie. Een deel van de
energie komt bij de dissimilatie vrij in de vorm van warmte. De overige energie slaan de cellen op in
moleculen ATP. Dit ATP geeft zijn energie af waar en wanneer dat nodig is.
Voor de aanmaak van extra spiervezels zijn bouwstoffen nodig. Die krijg je binnen met eiwitten.
Water is ook een belangrijke bouwstof (63% van je lichaamsgewicht). Ook moet je er op letten dat je
genoeg mineralen binnenkrijgt, vooral calcium (bouwstof voor botten).
Glycogeen (een vertakt molecuul opgebouwd uit aan elkaar gekoppelde glucosemoleculen) is een
reservestof in spieren en lever. Deze voorraad is voldoende voor zo’n 20 minuten sporten. Vet zit in
het beenmerg, rond organen en onder de huid. Naast brandstof gebruikt je lichaam vetten ook als
bouwstof, bijv. voor het maken van bepaalde hormonen. De vetreserves leveren zowel in rust als
tijdens inspanning een bijdrage aan de energiebehoefte. Gebruik je de energiebron vetten dan val je
af, gebruik je hem niet dan kom je aan. Van eiwitten heb je geen voorraad. Het overschot aan
eiwitten gebruik je als brandstof of zet je om in vetten.
Ruststofwisseling: Het kloppen van je hart, in- en uitademen, het verteren van eten: allemaal
processen die ongemerkt plaatsvinden en die gebeuren als je lichaam in rust is. (te meten met
speciale apparatuur). Bij een hoge ruststofwisseling kan een sporter veel eten zonder aan te komen.
Zelfs als hij een dag niet sport. Echter, bij iemand met een lage ruststofwisseling gaat je
ruststofwisseling nog verder omlaag als je minder gaat eten.
Bij een verantwoorde maaltijd eet je minder koolhydraten en vetten, maar wel voldoende van alle
noodzakelijke voedingsstoffen (extra vitaminen en mineralen). De ADH-waarde geeft aan hoeveel
vitaminen en mineralen je per dag nodig hebt. De schijf van 5 zorgt voor gevarieerd eten zodat je alle
noodzakelijke voedingsstoffen binnen krijgt.
Vitaminen, mineralen en voedingsvezels dragen als beschermende stoffen (ziekten voorkomen).
Vitaminen zijn organische stoffen. Ze spelen diverse rollen bij de stofwisseling. De hoeveelheid
mineralen, anorganische stoffen, is belangrijk voor de osmotische waarde van lichaamsvloeistoffen.
Mineralen hebben verschillende functies bijvoorbeeld als bouwstof (calcium, fosfor), bij de werking
van zenuwcellen (natrium, kalium) of onderdeel van enzymen en hormonen (koper en jood). Van een
aantal mineralen heb je maar een heel kleine hoeveelheid nodig: spoorelementen. Voedingsvezels
stimuleren een goed transport van voedsel door de darmen.
, 5.2
De bron van energie voor je cellen is ATP (3 fosfaatgroepen). ATP ontstaat uit ADP + een
fosfaatgroep, dit kost energie. Daardoor laadt een cel het ADP op met extra energie. Bij de omzetting
van ATP naar ADP + een fosfaatgroep komt deze energie weer vrij. ATP geeft zijn energie af wanneer
de derde fosfaatgroep weer afsplitst. Die energie kun je overal voor gebruiken en alle cellen van je
lichaam gebruiken dit ATP-energiesysteem. Je spiercellen kunnen een acuut tekort aan ATP oplossen
met een ‘noodaccu’. Deze ‘powerbank’, in de vorm van moleculen creatinefosfaat (CP), draagt zijn
energierijke fosfaatgroep over aan ADP, zo ontstaat weer nieuwe ATP. De fosfaataccu bevat hooguit
energie voor een sprint op vol vermogen van maximaal tien seconden.
Anaerobe dissimilatie: Er wordt nog niet voldoende zuurstof geleverd om glucose af te breken tot
CO2 en H2O. Enzymen in het grondplasma van de spiercellen breken de glucosemoleculen zonder O2
af tot twee moleculen melkzuur: melkzuurgisting. Dit levert de energie om uit ADP en P een kleine
hoeveelheid ATP te maken: twee moleculen ATP per molecuul glucose. Nadeel is dat bij deze
anaerobe dissimilatie een ophoping van melkzuur ontstaat. De pH in de spier daalt, de spier verzuurt.
Dankzij die extra O2 (door nahijgen) kunnen je spiercellen de mitochondriën inschakelen. Het
melkzuur zetten de cellen om in pyrodruivenzuur en enzymen in het mitochondrium doen de rest.
Zo’n 20% van het gevormde melkzuur gaat via het bloed naar de levercellen die van melkzuur
glucose maken. Een overschot aan glucose kunnen spiercellen en levercellen opslaan als glycogeen.
Aerobe dissimilatie: De eerste stappen in het grondplasma zijn gelijk aan de melkzuurgisting.
Enzymen splitsen een C6-molecuul glucose in twee C3-moleculen pyrodruivenzuur. Dat levert
energie voor twee ATP. Beide moleculen pyrodruivenzuur gaan naar de mitochondriën, waar
enzymen ze helemaal afbreken tot CO2 en H2O. Dat levert genoeg energie voor (maximaal) 36 ATP
extra. Door de inspanning maken de spiervezels extra mitochondriën aan. Er ontstaan meer
bloedvaten in de spieren en de longcapaciteit neemt toe. Het aerobe systeem in de spieren kan
daardoor in dezelfde tijd meer ATP produceren (in totaal 38 ATP).
Cellen dissimileren ook vetten en eiwitten. Ze doen dat alleen aeroob, in aanwezigheid van
voldoende O2 voor de chemische reacties in de mitochondriën.
Je lever breekt overtollige eiwitten af en dat levert ATP op. In de levercellen breken enzymen die
eiwitten eerst af tot losse aminozuren. In het grondplasma koppelen enzymen de NH2-groep van een
aminozuur af. Andere enzymen maken van twee NH2-groepen en een CO2- molecuul ureum. Via de
leverader gaat dat naar de nieren die het uitscheiden. Het restant van het aminozuur levert
pyrodruivenzuur op, dat in een mitochondrium ATP geeft.
Wat glucose betreft, is er het nadeel dat het lichaam van deze moleculen maar kleine hoeveelheden
kan opslaan. Is de glycogeenvoorraad (vorm van glucose in spiervezels) op, dan stopt de snelle
energieproductie uit glucose en gaan de spiercellen over op de langzamere energieproductie uit
vetten. Dit kost alleen veel meer zuurstof dan de verbranding van glucose. Hierdoor ga je langzamer
lopen, maar val je wel af.
Bij het afbreken van je voedsel komen ook afvalstoffen vrij, zoals CO2 en H2O. Via je longen raak je
CO2 en H2O kwijt. H2O verlaat je lichaam ook met de urine en in de vorm van zweet. Ureum,
afkomstig van de eiwitafbraak in de lever, verlaat via de nieren het lichaam met de urine. Energie
komt vrij in de vorm van ATP, maar ook in de vorm van warmte.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper coline84. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 75323 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen