1
Samenvatting Wiebelen en Friemelen thuis. Over de invloed van
zintuiglijke prikkelverwerking op opgroeien – Monique Thoonsen en
Carmen Lamp (3e herziene druk, juli 2019)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1. Wat is zintuiglijke prikkelverwerking eigenlijk?...................................................................................2
Hoofdstuk 2. Welke type herken je?...........................................................................................................................................3
Hoofdstuk 3. De werkelijkheid volgens de 7 zintuigen.................................................................................................5
Hoofdstuk 4. Is het ZiP of iets anders?......................................................................................................................................6
Hoofdstuk 5. Wat is jullie GezinsPrikkelProfiel?.................................................................................................................8
Hoofdstuk 6. De cirkel om jouw kind heen...........................................................................................................................11
Hoofdstuk 7. Zo wordt de strategie succesvol...................................................................................................................12
Hoofdstuk 8. Verzorging....................................................................................................................................................................14
Hoofdstuk 9. In huis...............................................................................................................................................................................17
Hoofdstuk 10. Buiten de deur.........................................................................................................................................................21
Hoofdstuk 11. Feest(dagen), vakanties en uitjes...............................................................................................................23
Hoofdstuk 12. Strategieën en hulpmiddelen.....................................................................................................................24
, 2
Hoofdstuk 1. Wat is zintuiglijke prikkelverwerking eigenlijk?
Zintuiglijke prikkelverwerking (ZiP)= Het vermogen om informatie uit ons lichaam en de
omgeving via de zintuigen op te nemen, te verwerken en daarop een gepaste reactie te geven.
Registeren van informatie: zintuig moet in staat zijn om prikkels goed op te vangen en
te registeren. Als je doof bent bijvoorbeeld, kun je de gehoorprikkels niet opmerken.
Maar als het zintuig niet goed functioneert omdat je bijvoorbeeld slechthorend bent,
dan is er wel sprake van zintuiglijke prikkelverwerking. Zintuig kan dan minder goed
informatie opnemen en doorgeven.
Verwerken van prikkels: Doorgeven van een signaal/prikkel via verschillende
zenuwbanen en zenuwcellen. Prikkels worden belangrijk/onbelangrijk gevonden en in
die volgorde verwerkt door het prikkelfilter in de hersenen.
Gepaste reactie: Reactie moet goed aansluiten bij de situatie waarin je bent, of bij de
gemoedstoestand.
De zintuigen geven prikkels door aan de hersenen, die verwerken de prikkels en dan volgt er
wel of niet een reactie.
Volgorde van een prikkel:
1. Stap 1: Registeren. Prikkels worden door zintuigen geregistreerd (via je neus, oor,
handen etc.).
2. Stap 2: Prioriteit wordt bepaald. Prikkels komen via de zintuigen terecht in centra van
de hersenen waar beslist wordt hoe belangrijk ze zijn. Wanneer prikkels niet belangrijk
genoeg gevonden worden, stopt het proces hier en wordt er geen aandacht meer aan
besteedt.
3. Stap 3: De hersenschors. Als de prikkels belangrijk genoeg zijn, worden ze
doorgestuurd naar de hersenschors. Dan wordt je je pas bewust van de prikkels. Dan
ruik je bijvoorbeeld pas iets.
4. Stap 4: Reactie. Nadat de prikkel is aangekomen in de hersenen, volgt er een reactie.
Die reactie kan onbewust zijn of bewust.
We hebben 7 zintuigen:
Oog
Oor
Neus
Mond
Tast
Evenwicht
beweging
We hebben een soort portier/prikkelfilter voor de hersenschors die bepaald of een prikkel naar
binnen mag of niet. Deze prikkelfilter bevindt zich op verschillende plaatsen:
In de formatio reticularis (FR): Netvormige structuur. Speelt belangrijke rol in het
regelen van alertheid. Het is de controlekamer.
- Brengt informatie van ogen, oren, beweging en evenwicht samen (bijv. ontspannen
spieren)
- Bepaalt van welke zintuigelijke informatie je je bewust wordt.
- Beïnvloedt het slaap-waakritme.
- Speelt een rol in het wennen aan zintuiglijke prikkels die zich herhalen en niet van
belang zijn.
In de thalamus: Nadat hij in de formatio reticularis is geweest, komen de prikkels in de
thalamus. Dit is een soort doorgeefstation voor de hersenschors. Hier wordt afgewogen
of de prikkel belangrijk genoeg is.
- Uitzondering!: Reuk gaat rechtstreeks naar de hersenschors. Gaat niet langs de
thalamus.
In de neurohormonale systeem: In de hersenen liggen kernen die chemische stoffen
kunnen loslaten. Deze kernen oefenen daarmee invloed uit op verschillende plekken in
de hersenen en bepalen zo mede het deurbeleid.
- Noradrenaline: Activerende werking. Zorgt er voor dat er meer prikkels doorgelaten
wordt.
, 3
- Serotonine: Dempende werking. Zorgt ervoor dat er minder prikkels doorgelaten
worden.
Wanneer je ziek, moe of gestrest bent, is de portier minder gefocust omdat er energie naar je
herstel gaat. Hierdoor kan de portier meer prikkels doorlaten dan gewenst is.
Er zijn 4 ‘soorten’ prikkels:
VIP: Belangrijke prikkels die een signaal geven dat er schade aan het lichaam kan
volgen en die met het overleven te maken hebben (bijv. je voelt en ziet een wesp op je
hand)
Zeer interessant: Prikkels die erg fijn zijn, je voorkeur hebben of die heel vervelend zijn
en daardoor je aandacht nodig hebben (bijv. geur van een natte hond of zelf gebakken
appelcake proeven)
Nuttig: Prikkels die ervoor zorgen dat we onze dag op een goede manier doorkomen
(bijv. in evenwicht zijn terwijl je fietst).
Saai: Prikkels die je niet opmerkt, je wordt ze niet bewust. Deze worden niet
doorgelaten.
Stress: Wanneer de hersenen de boodschap krijgen dat er schade aan het lichaam kan
ontstaan, treden er stressmechanismen in werking. Maar het signaal kan ook bestaan uit een
te sterke prikkel (bijv. te harde aanraking of te hard geluid). Een van de stressmechanismen die
dan in werking treedt, is dat het prikkelfilter open blijft staan voor prikkels. Dat gebeurt omdat
alle zintuiglijke prikkels van belang kunnen zijn om te overleven, je moet ze dus allemaal
meekrijgen. Je bent dan hyperalert en kunt vluchten, vechten of verstijven als reactie op de
dreiging.
Vechten: Spanning in (verbale) agressie uiten. Ruzie maken, hardhanig met spullen,
boos reageren op omgeving, geïrriteerd zijn, hevige emotie vertonen (in huilen
uitbarsten), iemand keihard uitlachen, dominant gedrag vertonen, uitdagen, schelden,
vuisten ballen.
Vluchten: Zeggen dat je buikpijn hebt en andere dingen verzinnen om iets uit de weg
te gaan, weigeren, huilen om er onder uit te komen, niet meer luisteren/antwoorden,
niet aanspreekbaar zijn, weerstand bieden, alternatieven verzinnen, weglopen.
Verstijven: heel passief, niet reageren op omgeving, wegdromen, in eigen wereld
zitten, situatie niet meer overzien, geen reactie geven, opgeven.
Hoofdstuk 2. Welke type herken je?
