Uitgebreide en complete aantekeningen van alle colleges van het keuzevak 'Navigeren met sterren'.
Inclusief afbeeldingen en tabellen ter verheldering van de stof.
Erg handig bij het leren voor je tentamen!
Cursusmateriaal Reader: sterren en navigatie (CumLaude) e-mail: j.r.griffioen@hr.nl
Tentamen data: 1e kans: 23 juni 2020 te 1700, 2e kans: 7 juli 2020 te 1700
Wat heeft de mens in het verleden gedreven om sterren te bestuderen?
- Als kalender: Toen de mens zich ging vestigen zaaien en oogsten
- Voor de Soemeriërs (Mesopotamië) was het verschijnen van het sterrenbeeld waterman in
de ochtend het teken voor het begin van de regentijd. (7000 jaar geleden)
Vervolgens kwam de behoefte aan verklaren:
- Zons- en maansverduistering (eclipsen)
- Planeten (zwervers)
- Kometen
- Meteororen
Gebeurtenis bij bep. stand van de hemellichamen
- Waarschuwing voor rampen?
- Wel of geen oorlog gaan voeren ? (Mars)
Dit is het begin van de astrologie
En carnaval?
46 dagen voor Pasen.
Pasen is de eerste zondag na eerste volle maan in de lente.
Vele religies hebben nog een relatie met de hemellichamen.
Vb: Boeddhisme, Boeddha geboren tijdens een volle maan.
- Astronomische navigatie was voor de zeevarende de enige manier op positie te bepalen op
zee.
- Ook op dit moment is een eevarende ergens ter wereld hier nog mee bezig ter controle
- Kortom: de kennis der hemellichamen waren en zijn nog steeds bepalend voor ons dagelijks
leven.
Sterrenkunde studie van heelal en hemellichamen. Hemelmechanica.
Deelgebied hemelmechanica: Studie van de bewegingen van de hemellichamen
Kort geschiedenis der sterrenkunde
- 4.500 v.Chr. – 530 v.Chr. Doel: kalender in stand houden. Denk aan Stonehenge. De aarde is
nog plat.
- 530 v.Chr.: aarde is een bol volgens Pythagoreërs.
- 410 v.Chr.: Volgens Philolaus is het centrale vuur het enige vaste punt en draaien de
planeten.
- 370. V.Chr.: Eudoxus en Aristoteles verkondigen het geocentrisch universum.
- 290 v.Chr.: Aristarchus maakt een model van een stilstaande zon in het middelpunt van het
heelal en de aarde en planeten die hieromheen bewegen = heliocentrisch Deze uitlatingen
kosten hem bijna zijn kop. Copernicus gebruikt later deze theorie
, - 150 n. Chr.: Ptolemaeus voltooit zijn geocentrisch stelsel van het heelal, en publiceert zijn
meesterwerk ‘’Mathémariké Syntaxis’’ vertaals in 827 in ‘’Al Madji Volgens hem bewegen de
planeten in ellipsvormige banen rond de zon
- 1543 n.Chr: Copernicus gaat weer uit van een heliocentrisch model
- 1609 n.Chr.: Bewijs van de elliptische banen van de planeten door Kepler
Het heelal, zo’n 13,7 miljard jaar oud, bestaat uit ontelbare sterrenstelsels.
Ons sterrenstelsel heet Melkwegstelsel
Volgens de Egyptenaren is de melkweg ontstaan uit de melk van een hemelse koe. Geen foto van!
Lichtjaar = afstand
Afstanden in de ruimte worden oa aangegeven in lichtjaren, dat is de afstand welke het licht aflegt in
1 jaar.
Hoe reken je dat uit?
Snelheid licht = 300.000 km/s
365,25 dagen x 24 uur x 60 minuten x 60 seconden x 300.000 km = 9,47 x 10^12
De melkweg is een spiraalvormig sterrenstelsel, dat bestaat uit een dunne
schijf van gas, stof, oude en nieuwe sterren. De diameter is 100.000
lichtjaar. De schijf is 2000 lichtjaar dik
Een spiraalvormig sterrenstelsel bestaat uit:
- De armen
- De schrijf
- Het centrum
- De halo
Nabij het centrum van het melkwegstelsel is er een mini spiraalstelsel.
Het centrum zelf is een zwart gat.
- De sterren bewegen rond het midden van het stelsel.
- Hierdoor veranderen ze van positie t.o.v. elkaar.
- Sterren veranderen dus van positie aan de sfeer, hoewel dat voor ons te langzaam gaat om
waar te nemen.
Wat is een sterrenbeeld?
- Een sterrenbeeld is een aantal sterren, waar de mensen met wat fantasie een bepaalde
figuur zien, net zoals dat bij wolken kan.
, Met de tijd veranderen zowel de positie aan de sfeer als de vorm van de sterrenbeelden.
Hoe komt dit dan? Waardoor verandert dit dan? Je praat dan over vele duizenden jaren!
Van de Grote Beer (Ursa Majoris) wordt meestal alleen de steelpan herkend. Hij bestaat uit veel
meer sterren. De steel is de staart.
Bewegende sterren.
Een sterrenbeeld is het beeld wat we zien vanaf de aarde, vanaf een andere positie geeft dat een
ander beeld.
De eigen beweging van de sterren is te weinig om in een mensenleven op te vallen.
Wel merkbaar zijn periodieke, jaarlijkse, schijnbare bewegingen, veroorzaakt door de beweging van
de aarde om de zon: de jaarlijkse parallax en de abberatie van het sterrenlicht
Abberatie van het licht.
Zoals bij zijwind op de fiets, is er ook voor het licht een schijnbare richtingsafwijking door de
beweging van de aarde in het heelal.
- Deze bewegingen gelden als bewijs van de draaiing van de aarde om de zon, evenals de
periodieke (jaarlijkse) sterrenregens.
- Sterrenregens ontstaan als de aarde op haar jaarlijkse baan door een wolk ruimtepuin vliegt.
Deze stenen verbranden dan in de atmosfeer: een vallende ster / meteoriet
De magnitude van een ster
De sterren verschillen niet alleen in grootte, maar ook in afstand.
Daardoor hebben ze niet allen dezelfde helderheid.
Zo zijn er de zeer heldere sterren zoals Sirius, Wega en Canopus maar ook nauwelijke zichtbare zoals
Alcor. De helderheid (=magnitude) of grootte van een ster is de indruk die een ster maakt op het
menselijk oog.
De sterren worden in 6 helderheids-klassen (magnituden) verdeeld.
De helderste sterren zijn van helderheidsklasse 1 en de sterren welke bij heldere nacht nog juist door
het menselijke oog kunnen worden waargenomen zijn van de magnitude 6 (heel zwak).
Deze indeling is al gemaakt in de 2e eeuw voor Christus door de Griek Hipparchos.
Meetinstrumenten werken anders dan het menselijke oog. Met een fotometer kunnen we de
lichtsterkte van een ster meten. Lichtsterkte is de hoeveelheid licht die we van een ster ontvangen.
De lichtsterkte van sterren van de magnitude 1 is 100 maal zo sterk als die van magnitude 6.
Helderste ster is Sirius
De afstand tot de dichtbijzijnde ster:
Proxima centauri = 4,2 lichtjaar.
Aarde-zon = 150 miljoen km = 0,000016 lj
Aarde-maan = 0,38 miljoen km
- Binnen een straal van 10 lichtjaar bevinden zich niet meer dan 10 sterren.
- Voor 10.000 sterren moeten we een straal van 100 lichtjaar aanhouden.
- Pas bij 1000 li!!!
Sterren?
Sterren onderscheiden zich van de andere hemellichamen doordat ze zelf licht produceren! Behalve
de zon, die ook een ster is, zijn alle sterren zo ver weg dat het licht dat ons bereikt zeer zwak is.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper melse00. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,59. Je zit daarna nergens aan vast.
