Samenvatting
geschiedenis samenvatting tijdvak 5 t/m 10 (inclusief KA's)
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- HAVO
samenvatting van de examenstof geschiedenis tijdvak 5 tm 10 en kenmerkende aspecten uitgelegd en samengevat
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 18 pagina's
Voorbeeld 3 van de 18 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Tijdvak 5: Ontdekkers en Hervormers (1500-1600) / RenaissanceHet begin van de Europese overzeese expansie
Renaissance (1500-1600): wedergeboorte of heropleving
→ Griekse en Romeinse Oudheid werd opnieuw gewaardeerd
→ hernieuwende belangstelling voor wetenschap, politiek, (bouw)kunst uit Oudheid
→ veranderende beeld mensen van zichzelf en de wereld → kwam oa door
ontdekkingsreizen
Redenen om op ontdekkingsreis te gaan:
→ handel en rijkdom:
- 15e eeuw groeit het beroep van handelaar
- vraag naar goud en waardevollen metalen groeit
- door conflicten met Arabieren en om sneller en goedkoper goederen te kunnen
inkopen, ging men op zoek naar alternatieve handelsroutes
→ religie, eer en fortuin
- handelaren willen fortuin vergroten
- geloof aan andere overbrengen en hen te bekeren tot christendom
- 15e eeuw: opkomst individualisme
- eer en glorie
→ wetenschap en nieuwsgierigheid
- wetenschappers wilde kennis vergroten en avonturiers wilden andere gebieden
ontdekken
- wetenschappelijke belangstelling leidde tot ontdekkingen op het gebied van
scheepvaart; overzeese reizen
sterker worden van het centrale gezag → vorsten kregen meer greep op hun rijk →
meer mogelijkheden voor een zoektocht naar rijkdom overzee
Portugal en Spanje begonnen als eerste met ontdekkingsreizen. Engeland, Frankrijk en
de Nederlanden volgden later. Spaanse interesse bleef in het begin beperkt tot de
Canarische eilanden en Madeira; later verder over de wereld
bekendste ontdekkingsreizigers: Bartolomeu Dias (Portugees) en Christoffel Columbus
(Italiaan)
1488: Dias ontdekt zeeroute om Kaap de Goede Hoop; eerste zeetocht naar India
1492: Columbus ontdekt Amerika
→ centraal Amerika kwam onder Spaans gezag door gewelddadige verovering
Aztekenrijk
→ verovering rijk van de Inca’s
West-Europese landen verwierven controle over grote delen vd wereld door kolonisatie
Portugal en Spanje werden de politieke macht van Europa → ontstaan wereldhandel
,Het veranderde mens-en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling
Renaissance begon rond 1350 in Italiaanse handelssteden
→ het mensbeeld veranderde, mens kwam centraal te staan; meer individualistisch
steeds meer kritiek op de invloed van de kerk
- kerk legde de gelovigen allerlei beperkingen op; beweerden dat het in de Bijbel
stond
- meerderheid kon niet lezen, gingen af op wat kerk verkondigde
- kerk hield zich zelf niet aan deze leefregels
- mensen die Bijbel wel konden lezen, uitten kritiek op deze schijnheiligheid
minder focus op hiernamaals, belang gehecht aan het aardse bestaan
→ men kwam in conflict met de kerk van Rome; die stelde dat leven op aarde
voorbereiding was op het hiernamaals: ‘memento mori’ (gedenk te sterven)
→ veranderde in ‘carpe diem’ (pluk de dag)
tijdens de renaissance ontstond het humanisme; nadruk op het individu
→ ontstond in Italië en verspreidde zich na 1450 door boekdrukkunst
door de ontdekkingsreizen groeide de kennis van planten en dieren buiten Europa en
veranderde het wereldbeeld
wetenschappelijk denken veranderd → wetenschappers gaan meer uit van hun eigen
opgedane kennis, deden zelf onderzoek, herontdekken oude geschriften en keken
kritisch naar oude kennis
wereldbeeld van geocentrisch naar heliocentrisch (aarde als centrum → zon als
centrum)
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid
15e en 16e eeuw werken kunstenaars aan nieuwe stijl; realistischer
→ menselijke gevoelens werden op een nieuwe, directe manier getoond
kunstenaars van de renaissance bestudeerden oude Griekse en Romeinse
schilderingen en beeldhouwwerken, bouwden kerken en paleizen geïnspireerd door
grieken en romeinen, bestudeerden natuur
schilderen in perspectief ontstond
Leonardo da Vinci → kunstenaar en wetenschapper; alleskunner
, De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa
tot gevolg had
gedurende renaissance ontstond splitsing christelijke kerk → rooms-katholiek en
protestants: de Reformatie of Hervorming
→ veel godsdienstoorlogen in Duitsland: 155 Vrede van Augsburg; ieder vorst bepaald
geloof van zijn onderdanen
drie personen stonden centraal in Reformatie
→ Desiderus Erasmus
- humanist en theoloog
- schreef kritisch over de kerk: corruptie en afwijking pure geloof
- wilde kerk van binnenuit veranderen
→ Maarten Luther
- monnik en theoloog
- Bijbel moest vertaald
- bezwaar tegen aflaathandel, de rijkdom van de kerk en geestelijken seks
- Lutheranen
→ Johannes Calvijn
- theoloog
- alleen de bijbel belangrijk
- vorsten niks te zeggen over de kerk
- scheiding staat en kerk
- Calvinisten
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in stichting van Nederlandse
staat
de Nederlanden begonnen zich te vormen gedurende de renaissance
1515: Karel V werd koning van de Nederlanden
Karel V was landheer van het gebied Frankrijk, Spanje en delen van Duitsland
→ centralisatiepolitiek: centrale bestuur versterken
→ godsdienstpolitiek: ketters vervolgen om protestantisme te bestrijden
1555: Filips II koning van de Nederlanden
Margaretha van Parma landvoogdes Nederlanden
Willem van Oranje → leider van adellijk verzet: wilde godsdienstvrijheid, meer
tolerantie
1566: edelen overhandigen smeekschrift aan Parma om kettervervolging te stoppen
en oude privileges te respecteren → Parma stemde hiermee in
1566: Beeldenstorm → kloosters en kerken geplunderd en heiligenbeelden vernield
→ Filips II stuurt hertog van Alva om de orde te herstellen
Willem van Oranje was gevlucht naar Duitsland en vormde een leger om tegen Alva en
de Spanjaarden te vechten
1576: Spaanse soldaten muiten, geen soldij gekregen
1581: gewesten wezen Filips II af als landsheer → Plakkaat van Verlatinghe
1585: Spanjaarden nemen Antwerpen in
1588: door oorlog Engeland werden pogingen afgebroken
→ NL werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
1648: Spanje legde zich daarbij neer met de Vrede van Münster
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evaverhoeven8. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 66579 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen