Aantekeningen Rechtseconomie
Week 1
Hoorcollege
Bij rechtseconomie kijken we naar voornamelijk twee kernvragen:
1. Zoeken naar goede/optimale aanpak/handhavingsbeleid
a. Trefwoorden: effectiviteit en efficiëntie
2. Zoeken van verklaring voor crimineel gedrag
a. Trefwoord: rationele-keuzetheorie
De cursus ziet er zo uit voor alle weken:
1. Ontwikkeling criminaliteit in het licht van de rationele keuze theorie
2. Empirisch onderzoek naar crimineel gedrag
3. Naar een efficiënte aanpak van de criminaliteitsbestrijding
4. Methodiek van de maatschappelijke kosten-batenanalyse
5. Toepassingen van maatschappelijke kosten-batenanalyse
De ontwikkeling van criminaliteit is soms een lastige vraagstuk. Een belangrijke
vraag is of je dient te kijken naar de officiële cijfers of het ervaarde hoeveelheid delicten. Het
aantal geregistreerde misdrijven is 817.300 terwijl het aantal ervaarde delicten rond de 6.2
miljoen ligt. Er is een groot dark number dat niet wordt geregistreerd maar wel gebeurd is.
Het is dus lastig om te weten met hoeveel delicten we precies te maken hebben, dit
bemoeilijkt een eventuele kosten-batenanalyse (KBA). Wel zien we dat over de afgelopen
tien jaar het aantal delicten is gedaald.
Een belangrijk gevolg hiervan is de samenhang die dit heeft
met het strafrisico. Hiernaast valt te zien hoe alle geregistreerde
delicten verlopen. Zoals valt te zien lopen niet veel misdrijven uit
op een daadwerkelijke straf. Als we dit loslaten op het strafrisico
kunnen we een KBA maken zoals je hieronder rechts kan zien. Je
neemt de percentages keer de gemiddelde strafmaat. Daar mee krijg
je het gemiddelde strafrisico dat er is bij het plegen van een delict.
De ontwikkeling van het strafrisico heeft enige samenhang met het
,geregistreerde aantal misdrijven.
Hierop kan je geen conclusies trekken
over eventuele causaliteit, maar je kan
wel eventuele vervolgvragen opstellen
doormiddel van deze bevinding.
Daarna gaan we door naar een volgend
onderwerp.
De rationele-keuzetheorie heeft een uitgangspunt uit de economische
theorievorming: “Mensen streven naar een zo hoog mogelijk niveau van welbevinden (nut),
binnen de grenzen van het mogelijk.”. Volgens Becker is dit ook bruikbaar voor verklaring
van crimineel gedrag (zoals we de RKT zien in de criminologie). Becker geeft daarbij wel
aan dat doormiddel van het theoriseren we aan het abstraheren zijn wat er voor zorgt dat we
niet het complete plaatje zien. Het is daarom van belang dat we dus beseffen dat het niet gaat
om absoluten. Zo zien we vaak de homo economicus als karikatuur in de theorieën terwijl het
realistischer is om te zeggen:
- Mens denkt alleen aan zichzelf, nee: mens heeft een zekere eigen wil
- Denkt alleen aan geld, nee: heeft allerlei interesses, van materiële en immateriële
aard
- Heeft alle relevante informatie, nee: kijkt om zich heen, krijgt signalen, gaat soms
gericht op zoek naar informatie
- Kan perfect afweging maken, nee: verkeert in een sociaal netwerk
Goed, we gaan kijken naar het basisidee voor de verklaring van crimineel gedrag.
Hierbij maakt men een overweging van kosten en baten. Het basisidee voor verklaring van
crimineel gedrag is:
- Als zich gelegenheid tot regelovertreding voordoet, weegt potentiële dader plussen
en minnen af, hierbij zet je tegen elkaar af:
o Persoonlijk gewin (G): opbrengsten van het delict minus de kosten van
het plegen
Versus
o Strafrisico (S): pakkans * strafmaat (hoogte)
(p*f)
1. Regelovertreding vind plaats wanneer
G > S, d.w.z. als het delict loont
Zoals je hiernaast kan zien is het groene lijntje het strafrisico,
zoals je ziet loont het nog voor de mensen aan de rechter kant van het groene lijntje om
bijvoorbeeld de avondklok te schenden. Euro’s kan hier gezien worden als het gewin, dat
hoeft niet persé in euro’s. De mensen helemaal aan de rechterkant van het groene lijntje zijn
de mensen die veel gewin hebben bij het overtreden van een regel. Voor hen loont het nog.
Deze theorie wil verklaren waarom het gros van de mensen zich aan de regels houdt omdat
het hen niet waard is om die kosten te betalen. De algemene theorie zegt:
- Er is een strafrisico, maar er zijn ook:
o Gelegenheid
o Baten delict
, o Kosten plegen delict: opportunity costs, preventieve maatregelen
slachtoffer
- Daarmee is er indirect rol voor factoren als: niveau werkloosheid, samenstelling
bevolking
Daarmee kijken we naast strafrisico
S ook naar de normen en waarden die een
drempel kunnen zijn voor crimineel
gedrag, denk hierbij aan:
- Intern:
spijt/wroeging/schuldgevoel
- Extern: sociale
controle/schaamte
Economen proberen deze interne werking
van normen in een tabel te verwerken.
Dat doen ze zoals hiernaast. Hieruit kan je
concluderen dat het een glijdende schaal
is of mensen zich schamen over of zij de
avondklok zouden verbreken. Maar wanneer 30% van de bevolking het eigenlijk maar onzin
vind, ziet het er uit zoals hiernaast. Maar dit ging tot dusver over de interne werking van
normen en waarden. Je kan ook een grafiek maken voor de externe werking van normen en
waarden. Want, ondanks dat jij niet in de avondklok gelooft, kan je nog wel schade ervaren
doordat andere mensen er wel in geloven en je je schaamte hebt voor anderen. Dit zie je
rechtsboven. Je kan de interne en externe werking van normen en waarden samenvoegen
zoals je hiernaast ziet.
Laten we dan eens dit normen en waarden
samenvoegen met het persoonlijk gewin (G) en het strafrisico
(S). We stellen dan dat G = 8 is en S = 6, dit maakt G>S en
daarmee zou je het delict plegen. Maar daar komen de kosten
van interne en externe werking bij. Als we dat meenemen
zoals je hiernaast ziet, zie je dat voor 30% van de mensen die
kosten voor interne en externe werking lager zijn dan 2
waardoor G>S+B+R. Die 30% zal nogsteeds een overtreding
begaan.
Maar stel dat we het strafrisico verlagen naar 1,9. Als
we dit doen komt het G+S=6,1. Hierdoor verplaats de G-S lijn
omhoog zoals hiernaast valt te zien. En hierdoor komt het
snijpunt waarop men wel een overtreding begaat verder naar
links te liggen, 50% van de mensen gaat nu ook de regel
overtreden door deze daling van strafrisico. Maar dit is nog
geen stabiel evenwichtig. Mensen willen doen wat ze denken,
ze willen congruent zijn. Omdat meer mensen die wel in de
norm geloven het delict plegen, zij dit na het plegen niet meer doen en de norm ook daalt.
, Niet meer 30% van de mensen, maar 50% gelooft niet meer
in de norm. Hierdoor wordt je ook door minder mensen
aangesproken. Hierdoor komt de B+R lijn verder naar links.
Maar, hij komt ook lager te liggen doordat het geloof in de
norm daalt. De normnaleving daalt van 50% naar 42,5%.
Uiteindelijk zorgt dit ervoor dat de norm telkens afzwakt en
uiteindelijk een stabiel evenwichtig bij ongeveer 36% komt
te liggen.
Samengevat: minder formele controle leidt tot minder informele controle en
normverval, en in combinatie tot minder naleving. Een vraag is of informele controle het gat
van formele controle zou kunnen opvullen. Denk hierbij aan campagnespotjes/reclames etc.
zo probeert de overheid nieuwe normen leven in te blazen. Zo probeerden ze in Texas
doormiddel van een vrij foute campagne jongeren niet meer afval te laten dumpen. Ze
gooiden het op nationale gevoelens. En ze zagen dat door deze informele controle, mensen
hun gedrag aanpasten. Een andere interessante vraag is of het proces omkeerbaar is? Stel dat
na de verkiezingen wordt besloten om de handhaving op de avondklok weer flink te
verhogen, of dat ook zorgt dat de KBA weer terugkomt naar het oude niveau? Nee, want de
interne en externe werking van de normen al een sterke daling hebben gebracht in de KBA.
Dit zorgt er voor dat het geen verschil maakt of de handhaving
weer omhoog wordt gegooid. Dat is interessant omdat het helpt
bij de keuze of er wel een bepaalde beleidskeuze gemaakt moet
worden. Dat betekent nog niet dat het alleen maar op de KBA
gekozen moet worden, maar het helpt wel bij het vormen van
beleid.
Samenvattend, de RKT verklaart/voorspelt veranderingen in gedrag op basis van
veranderingen in omstandigheden. Voor groep burgers als geheel, door aan te nemen dat
mensen handelen alsof ze een kosten-batenafweging maken. Niet dat ze een echte exacte
KBA doen, maar wel omdat dit een beeld vormt wat je gedrag dan ook weer beïnvloedt.
Verklarende factoren voor crimineel gedrag zijn:
- Gelegenheid
- Baten van normovertreding
- Kosten van normovertreding
o Opportunity costs van tijd (illegale vs legale verdiensten)
o Tegenmaatregelen slachtoffers (hang- en sluitwerk, wapens)
o Persoonlijke drempel: gevoelens van schuld en spijt
- Kosten van (risico op) ontdekking
o Formele strafrisico:
1. Pakkans en strafmaat
o Economische kosten:
1. Negatieve gevolgen van strafblad
o Sociale kosten:
1. Stigma en afwijzing
Werkgroep
