Hoofdstuk 1 De sociologische verbeelding
Vragen
-Wat is sociologie?
-Hoe kunnen sociologische invalshoeken ons helpen het alledaagse leven te begrijpen?
-Wat doen sociologen?
-Hoe ontwikkelt sociologie zich?
Wat is sociologie?
Sociologie is de systematische, sceptische en kritische bestudering van het sociale.
“Het vreemde in het bekende ontdekken”, “Het algemene in het specifieke”.
Zelfmoord
Men wil niet geloven dat ons gedrag beïnvloed wordt door factoren van buitenaf.
Zelfmoord opvallend, omdat het de meest individualistische actie is die men kan doen.
Emile Durkheim: Sommige categorieën mensen leken vaker zelfmoord te plegen.
Keek naar sociale integratie: hoe deze mensen verbonden waren met de maatschappij.
Sterkere sociale banden -> minder kans om zelfmoord te plegen
Wat bleek? Menselijk gedrag in hoge mate beïnvloed door factoren van buitenaf.
Wat doen sociologen?
Sociologen zijn:
-onderzoekers, ze documenteren data en doen onderzoek
-theoristen: ze proberen beter te begrijpen wat er gaande is en zorgen er op deze manier voor dat de
kennis van de sociologen cumulatief is, steeds meer toevoegt.
-Critici: Sociologen zijn kritisch naar het dagelijks leven en de maatschappij
-Leraren: Ze doceren hun vakgebied
Enkele andere rollen: Beleidsmakers, commentatoren, dialogisten
Vooral: Kritische mens in de maatschappij
Sociologie in het alledaagse leven
-Mills: Een crisis of grote sociale verandering zorgt voor onbalans onder de mensen, dit stimuleert de
sociologische visie.
Voordelen sociologische perspectief:
1. Het verandert je manier van begrip van onszelf en van anderen, zo kunnen we kritisch onze
aannames beoordelen.
2. Het zorgt ervoor dat we zowel de mogelijkheden als de beperkingen in ons leven gaan zien. Het
helpt je de patronen van de maatschappij te zien en te beoordelen.
3. Het helpt ons actieve deelnemers te worden in de maatschappij.
4. Het helpt ons menselijke verschillen te onderscheiden en de uitdagingen van een diverse wereld te
zien.
Problemen sociologische perspectief:
1. Sociologie maakt deel uit van een veranderende wereld
2. Sociologen zijn deel van wat ze studeren, hun visie gaat niet verder dan wat ze kennen.
3. Sociologische kennis komt deel uit te maken van de maatschappij, waardoor eventuele kennis in
een cirkel terugkomt van de sociologen.
,De ontwikkeling van sociologie
Sociologie is het product van de Verlichting (Montesquieu, Rousseau, Voltaire). Het is ontstaan
tegelijk met het empirisme en rationalisme.
In 1839 kwam de Franse sociale denker Auguste Comte met de term “Sociologie”. De verandering
van denken over de ideale samenleving naar het analyseren van de samenleving nam plaats. Comte
sorteerde het menselijk denken in drie categorieën in: theologisch (Middeleeuwen), metafysisch
(Renaissance) en wetenschappelijk (vanaf Copernicus, Galileo en Newton). Comte zelf was een
positivist, hij probeerde de wereld te begrijpen op een wetenschappelijke manier.
Sociologie is geboren uit twee grote revoluties:
-De Franse Revolutie van 1789
-De Industriële Revolutie
Vier fasen:
1. Nieuwe industriële economie, groei modern kapitalisme
2. De groei van de steden
3. Politieke veranderingen: controle en democratie
4. Het verlies van de Gemeinschaft, het verlies van de gemeenschap, de banden tussen familie en de
tradities. Toennies: je komt tussen vreemden te wonen in plaats van bekenden.
Een nieuwe maatschappij
Een nieuwe maatschappij, de digitale-informatie-netwerk-cyborg maatschappij, zorgt ervoor dat
sociologie anders bestudeerd moet worden.
Enkele veranderingen:
-De digitale era, de computerisatie van het leven
-De cyborg era, mensen leven meer en makkelijker met allerlei technologie
-De informatie era, de snelle groei in informatie(bronnen), nieuwe onderwerpen, nieuwe methodes
-De netwerk era, nieuwe communicatieve mogelijkheden via netwerken
-De virtuele era, de vermindering van de realiteit
,Hoofdstuk 2 Sociologisch denk, globaal denken.
Vragen
-Wat zijn de klassieke manieren van denken over de samenleving en hoe worden ze aangepast en
uitgedaagd door nieuwe perspectieven?
-Waarom is er een algemeen perspectief over sociologie nodig?
-Wat wordt bedoeld met globalisatie en hoe zal het zich ontwikkelen als idee in dit boek?
Sociologische theorie
Theorie: Een bewering over hoe en waarom sommige feiten zijn gerelateerd.
Sociologie probeert systematisch te generaliseren en theoriseren, theorieën worden op hun beurt
weer getoetst en geëvalueerd, dit doen ze door middel van onderzoeken en kritisch redeneren.
Theoretisch perspectief: een standaard plaatje dat ons leidt in het denken en het onderzoeken.
Er zijn verschillende soorten perspectieven: klassieke perspectieven en nieuwere perspectieven.
De “klassieke”, traditionele perspectieven der sociologie
1. Het functionalistisch perspectief
Het functionalisme ziet de maatschappij als een complex systeem waarvan de delen samenwerken
en verbonden zijn, vaak om solidariteit en stabiliteit te bevorderen. Onze levens worden gestuurd
door een sociale structuur, stabiele patronen van sociaal gedrag. De sociale structuur wordt
begrepen in termen van sociale functies, de operaties van de maatschappij. Functionalisme heeft zijn
oorsprong in de ideeën van Comte, Spencer, die de maatschappij vergelijkt met een lichaam,
Durkheim en Merton.
Merton stelde dat de consequenties van elk sociaal patroon verschillen per deelnemer van de
maatschappij. Ook maakte hij onderscheid in manifeste functies, de herkende en bedoelde gevolgen
van sociale patronen, en latente functies, de gevolgen die grotendeels niet herkend worden en
onbedoeld zijn.
Zijn derde punt was dat niet alle effecten op elke sociale structuur nuttig zijn, dit heet sociale
dysfunctie.
Kritiek
Functionalisme ziet de maatschappij als een groot, ordelijk en stabiel samenhangend systeem.
Er werden vragen gesteld zoals “Hoe kan het een geheel zijn, als de invloed afhankelijk is van plaats
en tijd?” Ook werden er enorme verschillen gemaakt in ras en geslacht.
2. Het conflictperspectief
Het conflictperspectief ziet de samenleving als een arena van verschillen en ongelijkheden die leiden
tot conflict en verandering. Dit perspectief onderbouwt dus het functionalisme op het gebied van
divisie. Een analyse laat blijken dat sommige uit sociale structuren hun voordeel doen, terwijl de
anderen het wordt ontzegd. De sociologen die dit perspectief aanhangen hebben tot doel de
ongelijkheid in de maatschappij te verminderen. Karl Marx is een aanhanger van dit perspectief.
Kritiek
Er zijn gedeelde normen en waarden, dus er kan geen sprake zijn van een constant conflict. Het
conflictperspectief is niet objectief vast te stellen. Net als functionalisme, neemt dit perspectief het
begrip maatschappij heel breed, dit noem je macroniveau. (Het zien van de maatschappij als een
geheel)
, 3. Het sociaal actie perspectief
Dit perspectief begeeft zich op microniveau, dat uit gaat van sociale interactie in specifieke situaties.
Een van de grondleggers is Max Weber. Zijn benadering benadrukte hoe menselijk handelen en actie
de maatschappij vormen. Weber stelde de sociale patronen van verschillende tijden en plaatsen
tegenover elkaar. Hij gebruikte hiervoor ideaaltypen, de essentiële eigenschappen van een
fenomeen.
George Herbert was een aanhanger van de Amerikaanse traditie van symbolische interactie, dat de
maatschappij ziet als een product van de alledaagse interacties van mensen die dingen samen doen.
Zij zien de maatschappij als een mozaïek van subjectieve betekenissen en verschillende reacties.
Erving Goffman stelde dat wij acteurs zijn die onze rol in de maatschappij spelen voor elkaar,
dramaturgische analyse genaamd.
George Homans en Peter Blau hebben de sociale uitwisselingsanalyse ontwikkelt, dat stelt dat
mensen worden geleid in hun handelen door winst of verlies.
Kritiek
Grotere sociale structuren worden op deze manieren minder belicht. Tevens bestaat er het gevaar
dat er belangrijke factoren worden gemist, zoals geslacht, klasse of ras.
Sociologen kijken naar de sociale wereld door te kijken naar functies en dysfuncties, conflicten en
consensus, acties en betekenissen.
Verschillende perspectieven, andere stemmen en het postmoderne
Sociologie wordt vaak gezien als een bundel perspectieven. Sommige theorieën zijn een verdere
uitwerking van de klassieke perspectieven, sommige gaan er dieper op in.
Kritiekpunten:
1. In het verleden was het perspectief vaak dat van Westerse, Anglo-Amerikaanse, heteroseksuele
mannen. De nieuwere theorieën komen voort uit gemixte groepen mensen, wat leidt tot diverse
standpunten.
2. In het verleden werden problemen voor verschillende bevolkingsgroepen (patriarchisme voor
feministen bijvoorbeeld) niet behandeld. In de nieuwere theorieën dus wel.
3. De problemen die er waren, waren vaak beïnvloed, waardoor sociologie racistisch, seksistisch etc.
werd.
Het globale denken: een globaal perspectief in sociologie
Drie redenen waarom globaal denken een prominente plaats in moet nemen in het sociologisch
perspectief:
1. Samenlevingen over de hele wereld zijn steeds meer verbonden met elkaar. Globalisatie, het
toenemen van de verbondenheid tussen samenlevingen.
2. Een globaal perspectief laat ons zien dat de menselijke problemen die we in Europa tegenkomen
veel serieuzer zijn ergens anders.
3. Globaal denken is een perfecte manier om meer over onszelf te leren.
Belangrijke aspecten van globalisatie:
1. Het verschuiven van economische grenzen
2. Uitbreiden van communicatie naar een globaal netwerk, waardoor een ander idee van tijd en
ruimte is ontstaan.
3. Brengt een nieuwe globale cultuur met zich mee.
4. Ontwikkelt nieuwe vormen van internationale beleidsvoering.
5. Creëert een groeiend bewustzijn van gedeelde wereldproblemen.
6. Brengt een groeiend bewustzijn van risico met zich mee.
7. Leidt tot de geboorte van transnationale netwerken van globale acteurs, zoals Greenpeace
Multiparadigma: Sociologie is niet één positie die men inneemt, maar meerdere tegelijk.
