Methoden van klinische diagnostiek
Samenvatting
Fouten tentamen:
- Concrete stappen met beschrijving van de probleemanalyse
- Indexen en bijbehorende subtests van de WISC-V
- Culturele bias hypothese
- Fasen van de taalontwikkeling
- Neuropsychologische tests met meetpretenties
College 1 en 2 – diagnostische cyclus
Het doel van diagnostiek is handelingsadviezen creëren zodat je kunt helpen;
- Binnen de ontwikkelingsdomeinen
- De context is in beeld
- Klinische diagnostiek is gericht op individuele geval
- Hulpvragen zijn sturend
- Handelingsgericht
Diagnosticus maken fouten binnen elke fase van diagnostische besluitvorming, dus kritisch zijn
Vuistregels en heuristieken die mensen geneigd zijn om te volgen:
- Achnoring/primacy effect = het in de oordeelsvorming beoordelen van informatie die het
eerst wordt verkregen (intakelijst wijst op ADHD, dan is er vast sprake van ADHD)
- Excessive data collection = het verzamelen van veel meer, vaak overbodige gegevens
dan nodig is (meerdere vragenlijsten afnemen, ondanks dat je genoeg info hebt)
- Confirmation bias = neiging om op zoek te gaan naar informatie die de eigen
veronderstelling ondersteunt (ouders en jij vermoeden ADHD< dus je ziet de ASS
kenmerken niet)
- Framing = neiging om symptomen te interpreteren op basis van de wijze waarop het is
gepresenteerd (positief, wel sprake van, of negatief, geen sprake van, geformuleerde
informatie)
- Availability bias = neiging om het eerste dat in je opkomt of de informatie die het meest
opvalt als waarheid te zien (net kind met ASS gezien, dus een gekleurde bril bij het volgende
kind)
- Culturele bias = verkeerd interpreteren van culturele aspecten (is weinig oogcontact wel
ASS of een cultureel verschil?)
Vanwege onze gekleurde blik gebruiken we een besliskundig model -> diagnostische cyclus
De beoordeling van kwaliteit van diagnostiek is gericht op het proces, niet het product
- Accountability = kunnen legitimeren door middel van reflectie, dat is de basis voor het
opstellen van richtlijnen (good practice)
- Liability = juridische verantwoording voor diagnostisch handelen (NVO, BIG, NIP)
,Diagnostische cyclus van de Bruyn
Empirische cyclus tot een hypothese toetsend model
- Vastleggen van alle denkstappen
- Expliciet werken met theorieën over het ontstaan van
gedrag
- Onderzoek doen naar de theorieën en het effect van
interventies op individu
- Resultaten transparant maken en uitwisselen
Er is beslisruimte binnen de cyclus
Procedurele vrijheid = bij voorbaat geen stappen uit de diagnostische cyclus uitsluiten
Inhoudelijke vrijheid = mate van beslissingsvrijheid in de inhoud en wat onderzocht, dat is voor de
diagnosticus óf de diagnosticus samen met cliënt
Aanmelding
Klachtenanalyse – probleemanalyse – verklaringsanalyse – indicerende analyse
Aanmelding
- Verwijzer = de professioneel die aanmelding doet, voor de hulpverlening (huisarts)
- Aanmelder = de persoon die contact opneemt (school, ouder)
- Opdrachtgever = bevoegd persoon die de opdracht geeft
- Cliënt = persoon voor het diagnostisch onderzoek (kind)
- Cliëntsysteem = groep op wie het diagnostisch onderzoek betrekking heeft (gezin,
leerkracht)
- Betrokkenen = overige betrokkenen
Is de aanmelding ontvankelijk?
- Wie heeft het aanmeldingstraject in gang gezet?
- Wie heeft er verwezen? Wanneer was dat?
- Wat was de aanleiding?
- Zijn er meerdere aanmeldingen geweest voor hetzelfde probleem?
- Op welke wijze kan informatie worden opgevraagd?
- Is er toestemming voor de aanmelding? Van alle ouders en kind vanaf 12 jaar zelf
En wat is het vervolgtraject?
Hulpverleningstraject = als de opdrachtgever gelijk is aan de cliënt of ouders
Dienstverleningstraject = als de opdrachtgever iemand anders is dan de cliënt of ouders
Stappen
1 Bepalen van het verloop van aanmeldingstraject
2 Vaststellen van de formele posities van betrokkenen
3 Beslissen of het aanmeldingstraject voortgezet kan worden
- Zijn er posities in strijd met wettelijke bepalingen en beroepsvoorschriften?
- Zijn de betrokkenen bereid om afspraken te maken over de inbreng?
- Is diagnostisch onderzoek nodig?
- Is dit onderzoek door de diagnosticus uit te voeren? Anders doorverwijzen
4 Vervolgtraject bepalen, overdragen aan de betrokkenen en afspraken maken
,Klachtenanalyse – wat is de hulpvraag?
Het verzamelen en uitdiepen van klachten vanuit de perceptie van de cliënt/cliëntsysteem, dat
resulteert in een uiteenzetting van klachten die door de cliënt herkend worden en waarop de
hulpvragen betrekking hebben
Klacht = storende, belemmerende ervaringen die cliënt negatief ervaart
Insiders perspectief = het idee/gevoel van de persoon
Doel = verhelderen van de klachten voor concrete hulpvragen
Middel = intakegesprek en ontwikkelingsanamnese
De uitkomst is verhelderende diagnose = een overzichtelijke ordening in ed klachten en
hulpvragen, die de cliënt als dekkend zien
De klachten zijn de belevingswereld van de cliënt en onmisbaar;
- Ethisch perspectief, het gaat om mensen en geen onderzoeksobjecten
- Professioneel perspectief, de diagnosticus kan de ervaringen verhelderen en daardoor
ontstaat er een betere samenwerkingsrelatie
- Klinisch-methodisch perspectief, hulpvragen kunnen het beste worden opgespoord via
verhelderen van klachten
Hulpvraag als funderend beginsel = veronderstelde relatie tussen de ervaring van een
discrepantie enerzijds en anderzijds de behoefte van de persoon of de omgeving voor een positieve
verandering
- Impliciete hulpvraag = onuitgesproken, maar aanwezige veronderstelde hulpvraag
- Expliciete hulpvraag = duidelijk geformuleerde vraag om hulp, op basis van
klachtenanalyse
Een hulpvraag hoeft niet compleet te zijn en het leidt niet altijd tot een hulpaanbod
Het herformuleren van de hulpvraag tot een vraagstelling is dus de taak van de diagnosticus
Verheldering en verhelderend onderzoek = hoe kan ik de problemen verwoorden?
Onderkenning en onderdekkend onderzoek = wat is er aan de hand? Heeft mijn kind …?
Verklaring en verklarend onderzoek = hoe kan ik de gedragsproblemen verklaren?
Indicatie en indicerend onderzoek = hoe is het te beïnvloeden? Is … de juiste aanpak?
De tussenstap is diagnostisch scenario = geordende opeenvolging van typen onderzoek, met als
doel de cliënt te kunnen informeren over verdere verloop, aanbrengen van onderzoekskader en
volledigheid waarborgen
Hulpvraag – omzetten tot diagnostische hulpvragen – bepalen van type vraagstelling – bepalen van
type diagnostisch onderzoek – vaststellen van diagnostisch scenario
0-scenario = verhelderend, onderzoek doen en dan stoppen en doorverwijzen
1-scenario = verhelderend-indicerend, doorgaan met bestaand onderzoek
2-scenario = verhelderend-verklarend-indicerend, bijv. genetische stoornis (reden bekend)
3-scenario = verhelderend-onderkennend-verklarend-indicerend, alle stappen doorlopen
, Probleemanalyse = wat is er aan de hand / hoe ernstig is het?
Outsiders perspectief = de professionele beoordeling
4 stappen:
1 Beschrijving van problemen uit klachtenanalyse en clusteren in domeinen
2 Ordening en benoeming, dus ordenen in een disfunctioneel gedragscluster
3 Taxatie van de ernst, hierin ook gradatie en impairment
4 Protectieve en risicofactoren beschrijven, dat is van belang voor behandelingsadvies
De classificatie (onderkenning) is alleen het clusteren van gedragssymptomen tot een label, dit zegt
niets over de oorzaak/verklaring van het probleem
Doel:
Middel:
- ASEBA-lijsten, om te scoren op normaal/subklinisch/klinisch in vergelijking met normgroep,
bestaat uit CBCL, TRF, YSR
- Criteria van Rutter;
Bij de leeftijd passend, hardnekkigheid, frequent, specifiek voor psychopathologie,
situatiegebonden, recent of langdurig, psychosociale stress, socioculturele achtergrond en
tot slot op zichzelf staand nadelen voor kind, gezin, omgeving, sociale beperking, verstoring
van de ontwikkeling
- Schalen zoals competentieschalen, syndroomschalen, DSM-georiënteerde schalen
- CITO-leerlingvolgsystemen voor didactische vaardigheden
De uitkomst is onderkennende hypothese en een samenvatting van problemen in clusters, wat
richting geeft voor mogelijke verklaringen
Let op! Het verklaart niet het probleemgedrag, het zegt niets over oorzaak, alleen clusteren
