Dit document bevat een samenvatting van tijdvak 6 regenten en vorsten. Dit document kun je gebruiken ter voorbereiding van je pabo toelatingstoets of misschien een andere toets.
Tijdvak 6
Regenten en vorsten
1600 - 1700
Handelskapitalisme
Republiek: bloei en bestuur
Absolutisme
Wetenschappelijke revolutie
De grachtengordel
Hugo de Groot
,Handelskapitalisme
Handelskapitalisme - vooraf
Door de ontdekkingsreizen hadden de Spanjaarden en Portugezen een wereldrijk opgebouwd.
Ook andere landen, waaronder de Republiek der Nederlanden, kregen belangstelling voor de
rijkdommen uit de overzeese gebieden. Hoe ging het eigenlijk economisch met de Republiek der
Nederlanden in de periode 1600-1700. Rond het jaar 1500 werden de wereldzeeën verkend door
Portugese en Spaanse ontdekkingsreizigers. Door de omvang en ligging van de overzeese
gebieden die beide landen veroverden, kun je spreken van een wereldrijk. Door het succes van
Portugal en Spanje kregen meer landen belangstelling voor de overzeese rijkdommen. Voor
expedities naar onbekend gebied was veel geld en mankracht nodig. Het risico was voor de
investeerders hoog want de uitkomst was onzeker.
Lange reizen
Specerijen zoals nootmuskaat, foelie en kruidnagel waren in de 16e eeuw goud waard. Deze
producten werden in Azië geteeld en verhandeld door Portugese kooplieden. De Portugezen
beschermden hun handelsroutes en hun navigatiekaarten goed. De Nederlanders en Engelsen die
ook in specerijen wilden handelen, werden door de Portugezen buiten de deur gehouden. In de
Republiek legden kooplieden geld bij elkaar om schepen, wapens en bemanning te bekostigen.
Aan het einde van de 16e eeuw vertrokken geregeld schepen op zoek naar gebieden in Indië om
handel te drijven. Sommige schepen kwamen terug met een kostbare lading maar veel anderen
gingen onderweg verloren. Veel bemanningsleden kwamen onderweg om het leven
door ondervoeding, geweld of schipbreuk.
Cornelius de houtman (1565 - 1599) → Hij was de eerste Nederlandse
ontdekkingsreiziger die naar Indië voer. Omdat de Spaanse havens door de
oorlog voor Nederlanders waren afgesloten, kon er daar geen handel gedreven
worden. Ze moesten op zoek naar een eigen route naar het verre Indië. In 1595
vertrok Cornelius uit Nederland met vier schepen en maakte de zwaarste reis uit
zijn leven. Er gebeurde van alles; honger, uitputting, ruzie, geweld, ziekte en
veel sterfgevallen. Er was maar een belang; rijkdom vergaren door de handel in
specerijen. Toen ze in 1597 eindelijk weer terug kwamen in Nederland, was tweederde van de
bemanning omgekomen. Toch was de reis een succes, omdat Cornelius als eerste Nederlander
bewees dat het mogelijk was om via een eigen vaarroute naar Indië te varen. Zo legde hij de basis
voor de vaarroutes van de VOC. Hij kwam nogal ongelukkig aan zijn einde. Tijdens een nieuwe
reis naar Indië werd hij op Sumatra gevangen genomen. Hij is door inboorlingen in een grote ketel
gekookt en opgegeten.
Petrus Plancius (1552 - 1622) → Hij vluchtte tijdens de opstand vanuit de
zuidelijke Nederlanden naar de republiek. Hij was zowel protestants predikant
als zeevaartkundige. Hij wist precies wat de Nederlandse ontdekkingreizigers
nodig hadden; goede kaarten om hun plaatst te kunnen bepalen op zee. Als
briljant cartograaf heeft hij die in overvloed gemaakt. Hij heeft heel veel tijd, geld
en werk gestoken in nieuwe expedities. Informatie over routes, kusten,
bevoorradingsplekken en de stand van de sterren nam hij over van de
Portugezen. Na elke Nederlandse expeditie kreeg hij nieuwe informatie. Zo kon hij elke keer een
nieuw stukje van de puzzel invullen en werden zijn kaarten steeds nauwkeuriger.
Matroos → Weeskinderen kwamen via het weeshuis vaak als matroos op een
VOC-schip. Ze leefde een zwaar leven. De matrozen onderhielden het schip en
werkte aan boord. De reizen duurden heel lang. De meeste waren zo'n 2 jaar
van huis. Onderweg maakte ze veel mee. Van de 300 man op een schip bleven
er vaak maar 100 over. Ze kregen allerlei ziekten en de stank op het tussendek
was niet te harden. De voorraden waren beperkt waardoor ze soms helemaal
niets te eten hadden. Meestal ging het na een maand of drie mis. Dan werd de
een na de ander ziek. Als er onderweg fruit werd ingeslagen waren ze weer even gered.
, VOC en WIC
Hieronder zie je de gebieden en vaarroutes van de WIC en de VOC.
Verenigde Oost-Indische Compagnie VOC (1602 - 1799)
De expedities van Nederlandse schepen naar Indië hadden bewezen dat het mogelijk was om
naar Indië te varen. In 1602 werd de VOC opgericht die een einde moest maken aan de
onderlinge concurrentie van allerlei kleine maatschappijtjes die elkaar tegenwerkten. De VOC
kreeg het alleenrecht (monopolie) om handel te drijven. De VOC wordt vaak de eerste
multinational ter wereld genoemd. Het was een voor die tijd zeer moderne handelsmaatschappij.
Net als grote bedrijven in onze tijd was de VOC gebaseerd op kapitaal van verschillende
aandeelhouders. Met dat geld werden schepen gekocht of gehuurd en uitgerust met wapens en
bemanning. De aandeelhouders staken geld in de onderneming omdat ze hoopten geld terug te
verdienen. De vaart naar Azië werd een zeer winstgevende onderneming en de VOC groeide uit
tot een machtige vloot. De VOC kreeg van de Staten-Generaal toestemming om handels-
overeenkomsten aan te gaan, nederzettingen te stichten en oorlog te voeren tegen concurrenten.
De VOC werd dus ondersteund door de overheid. In haar tweehonderdjarig bestaan maakten
schepen van de VOC ongeveer 8000 reizen naar en binnen Azië. Er werd met de handel enorm
veel geld verdiend. Rond 1750 had de VOC 2000 schepen en ongeveer 30.000 mensen in dienst.
Dit nam één schip met 300 mensen aan boord mee
Geld verdienen bij de VOC
In de tijd van de VOC waren er verschillende munteenheden in omloop. Omgerekend naar euro's
kostte het bouwen van één schip in die tijd ongeveer 50.000 euro. Als je dat bedrag met 50
vermenigvuldigt weet je wat zo'n schip zou kosten als het nu gebouwd zou worden. Hoeveel euro
verdiende je per maand bij de VOC?
koopman 40 chirurgijn 18 bootsman 9 trompettier 8
predikant 32 timmerman 13 bottelier 9 matroos 5
schipper 32 ziekentrooster 13 kok 9 soldaat 5
stuurman 18 boekhouder 9 zeilmaker 9 scheepsjongen 2,25
In 1661 stuurde de VOC de volgende goederen naar Nederland:
- 2 miljoen kilo zwarte peper - 450.000 kilo koper
- 2 ton kilo pijpkaneel - 75.000 kilo foelie
- 188.000 kilo suiker - 30.000 kilo indigo
- 150.000 kilo kruidnagels - 27.000 kilo gember
- 1.500 diamanten en daarnaast ook veel zijde en katoen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mj1998. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
