Tentamen (uitwerkingen)
Biologie Examen HAVO 2009
- Vak
- Instelling
Biologie-examenvragen HAVO voorzien van antwoorden
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 67 pagina's
Voorbeeld 4 van de 67 pagina's
In winkelwagen
In winkelwagen
gesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
tandhiwahyono
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Examen HAVO2009
Normhandhaving
tijdvak 1
dinsdag 26 mei
13.30 - 16.30 uur
biologie
tevens oud programma biologie
Dit examen bestaat uit 46 vragen.
Voor dit examen zijn maximaal 82 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen
worden.
Als bij een open vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het
antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening
ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er
bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan
worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld.
923-1018-a-HA-1-o
, Tenzij anders vermeld, is er sprake van normale situaties en gezonde
organismen.
Roodhalsganzen benutten optimaal een korte periode voor de
voortplanting
Roodhalsganzen hebben de biologen altijd voor raadsels gesteld. In de korte
zomer die op de Noordpool heerst, is elke dag belangrijk als het gaat om
succesvol broeden. Maar roodhalsganzen permitteren zich om tien dagen later
te gaan broeden dan elke andere verwante soort.
Waarom zijn roodhalsganzen zo traag en hoe lossen ze het probleem op dat
daaruit voortkomt? Wie later begint met broeden komt immers ook later om het
voedsel en dan is het beste voedsel weg. Deze vragen wilde de bioloog Jouke
Prop beantwoorden. Zijn onderzoeksgebied, de Poera-rivier in Siberië, leverde
hem de antwoorden.
Het opmerkelijke gedrag van roodhalsganzen wordt veroorzaakt door de
aanwezigheid van slechtvalken. Vroeg in het seizoen vestigen de paren
slechtvalken zich op de kliffen langs de Poera-rivier en zolang ze geen eieren
bebroeden zijn de vrouwtjes van slechtvalken levensgevaarlijk voor
roodhalsganzen. Maar zodra het slechtvalkvrouwtje (dat groter is dan het
mannetje), op haar eieren zit, is het gevaar geweken. Het kleinere mannetje kan
in zijn eentje niet makkelijk een gans grijpen.
Op dat moment wachten roodhalsganzen. De vrouwtjes gaan binnen een cirkel
van honderd meter van de nesten van de slechtvalken broeden. Ze vallen
daarmee precies in de beschermingszone van de slechtvalken, die de
poolvossen en wolven verjagen. Dat verklaart het late broeden van
roodhalsganzen.
Uit de tekst blijkt dat er tijdens het broeden van beide vogels een bijzondere
relatie bestaat tussen roodhalsganzen en slechtvalken.
2p 1 Hoe wordt deze relatie genoemd?
A commensalisme
B concurrentie
C mutualisme
D parasitisme
Alle ganzen die in Siberië broeden zijn afhankelijk van de planten die daar
groeien. De Poera-rivier biedt roodhalsganzen echter een bijzonder voordeel.
Het water van de rivier zakt in de zomer geleidelijk weg, waardoor steeds
nieuwe vegetatiezones beschikbaar komen. “Met hun snaveltjes scharrelen de
ganzen de minuscuul kleine plantjes met grote hapsnelheid bij elkaar”, zegt
Jouke Prop.
1p 2 Met welke biologische vakterm wordt de vegetatie aangeduid die na het zakken
van het water op de drooggevallen rivieroever tot ontwikkeling komt?
923-1018-a-HA-1-o 2 lees verder ►►►
, De roodhalsganzen overwinteren in Nederland. Het lijkt of ganzen in Nederland
het vooral voorzien hebben op het sappige, net ingezaaide gras in weilanden.
Ze zouden daaraan de voorkeur geven boven de natuurlijke grassen uit de
kwelder (buitendijks land dat ook bij vloed niet meer onder water loopt). Uit
onderzoek blijkt dat het kweldergras voor hen beter is dan het jonge gras in een
weiland. Het gras in een weiland levert wel meer reservebrandstof op, maar het
kweldergras leidt tot een betere opbouw van de vliegspieren. En die zijn nodig
voor de lange tocht naar Siberië.
2p 3 Welke component van kweldergras levert de basis voor een betere opbouw van
de vliegspieren van de roodhalsganzen?
A de aminozuursamenstelling
B de koolhydraatsamenstelling
C de mineralensamenstelling
D de vetzuursamenstelling
E de vitaminensamenstelling
Foetaal onderzoek
Uit onderzoek is vastgesteld dat er complete cellen van de foetus in het bloed
van de moeder voorkomen. De ontdekking dat moederlijk bloed cellen van de
foetus bevat, kan gebruikt worden om erfelijke afwijkingen vast te stellen.
Uit deze cellen is DNA te isoleren. Men doet dit alleen als uit het karyogram
blijkt dat de foetus een jongetje is. Foetale cellen van een dochter zijn op deze
manier niet met zekerheid van de cellen van de moeder te onderscheiden.
1p 4 Hoe kan men uit een karyogram vaststellen of de onderzochte cellen van een
jongen zijn?
1p 5 Welke zijn twee vormen van prenatale diagnostiek waarbij men cellen van het
kind verzamelt voor onderzoek?
Konikpaarden in de Millingerwaard
In het natuurgebied de Millingerwaard ten oosten van Nijmegen leven
tweeënveertig konikpaarden. De konikpaarden werden door Stichting Ark uit
Polen gehaald. Polen is de enige plek in Europa waar deze paarden nog in het
wild leven. De uiterwaarden van de grote rivieren zijn geschikte plekken voor
deze grote planteneters omdat ze door hun voedselkeuze bijdragen aan het
ontstaan van een afwisselend gebied met bos, grasland en struikgewas. De
dieren zorgen voor open plekken in het bos door bijvoorbeeld de bast en takken
van populieren en wilgen te verorberen. Even verderop grazen ze het gras kort.
Door het eetgedrag van de konikpaarden wordt ook een grote diversiteit aan
diersoorten in stand gehouden.
2p 6 Leg uit hoe de konikpaarden bijdragen aan deze diversiteit in diersoorten.
923-1018-a-HA-1-o 3 lees verder ►►►
, De paarden leven in haremgroepen. Een haremgroep bestaat uit een leidhengst,
een aantal merries, veulens en jaarlingen (pubers). De leidhengst houdt solitaire
(alleen levende) hengsten op afstand van de harem. Een van de manieren om
zijn gezag te laten gelden is door in de buurt van een solitaire hengst een
mesthoop te leggen waaraan de leidhengst uitvoerig gaat ruiken (zie
afbeelding 1). Vaak druipt de solitaire hengst dan af, maar soms ook niet.
afbeelding 1
Twee leerlingen willen dit verschil in gedrag tussen de solitaire hengsten
verklaren.
Leerling 1: Het verschil kan ontstaan doordat voor de solitaire hengsten de
sleutelprikkel voor ‘afdruipgedrag’ verschillend is.
Leerling 2: Het verschil kan ontstaan doordat bij de solitaire hengsten de
motivatie voor ‘afdruipgedrag’ verschillend is.
2p 7 Welke leerling doet of welke leerlingen doen een juiste uitspraak?
A geen van beide leerlingen
B alleen leerling 1
C alleen leerling 2
D beide leerlingen
923-1018-a-HA-1-o 4 lees verder ►►►
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper tandhiwahyono. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,47. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 81849 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen