Samenvatting
Samenvatting voor Ethiek van Juristen
Samenvatting van de hoorcolleges en de belangrijkste punten uit de voorgeschreven literatuur
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 22 pagina's
Voorbeeld 3 van de 22 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Week 1 | 23/3/2023 – Verkenning van recht en ethiekWaar gaat ethiek over?
- Moraal:
Geheel van opvattingen over goed en kwaad, zinvol en zinloos, waardevol en waardeloos.
Hier valt over te twisten, maar toch is dit ook in een bepaalde mate normatief.
- Waarden:
Abstracte kwaliteiten waartoe mensen zich aangetrokken voelen en waarnaar mensen
handelen, omdat ze bijdragen tot goed samenleven.
Zijn algemeen en vaag.
Bv. respect, vrijheid en professionaliteit.
- Normen:
Morele maatstaven waaraan het handelen van mensen wordt afgemeten.
Hebben betrekking op goed en slecht gedrag (gedragsregels).
Zijn nodig om waarden te concretiseren.
Bv. mensen laten uitpraten als uitwerking van respect.
- Ethiek:
Reflectie op de vanzelfsprekendheden waaruit de alledaagse moraal bestaat:
Analyse van begrippen die in de moraal centraal staan.
Bespreking van waarom iets goed of slecht is.
Normatief, want afgeleid van normen.
Transcedent karakter:
Criteria waarnaar we zoeken overstijgen de persoonlijke willekeur.
Men spreekt regelmatig op een andere manier dan ethische discussies eigenlijk eisen → redenen
1. Verpersoonlijking → het koppelen van een standpunt aan persoonlijke factoren.
2. Feitendiscussie → spreken over feiten in plaats van waarden.
3. Juridisering.
Waarom doen we aan ethiek?
- Richtinggevende kaders binnen de samenleving vallen weg:
Zoals de kerk en tradities.
- Burgers discussiëren steeds meer:
Wat vroeger vanzelfsprekend was, is dat nu niet meer.
- Meer eigen verantwoordelijkheden:
Omdat de vertrouwens-/integriteitsvraag steeds belangrijker wordt.
Omdat er meer keuzevrijheid voor individuen is.
- Relatie beroepsuitoefening-persoon verandert:
Wat we doen hangt af van wie we zijn. Wie we zijn hangt af van wat we doen.
Mensbeelden werken door in de juridische praktijk.
- Meer veelzijdige dienstverlening:
Empathie en mildheid gevraagd.
Dit onderscheidt juristen van machines, nu jurist kennismonopolie verliest.
- Veranderingen als globalisering, digitalisering en netwerksamenleving.
1
,Pluriforme samenleving
verschillende groepen mensen met verschillende opvattingen over goed en kwaad leven samen
- Gemeenschappelijke ideeën (grondwaarden) zijn nodig om een echt gesprek/dialoog te voeren
over wat belangrijk is in de samenleving:
Verlies van grondwaarden kan een probleem zijn.
- Ethiek biedt bovenpersoonlijke structuren om mee te argumenteren:
Tonen aan dat er wel degelijk gemeenschappelijke standaarden bestaan.
- Moralen op verschillende niveaus:
Cultureel niveau → samenleving:
Kernwaarde = vertrouwen → een voorbeeld is het prisoners dilemma:
o Twee mensen moeten individueel een keuze maken.
o Hoogste totale beloning wanneer ze samenwerken. Hoogste individuele beloning als
jij niet samenwerkt en de ander dat wel doet.
o Er is asymmetrie in het intermenselijk contact: men moet bereid zijn iets goeds te
doen, zonder er geheel zeker van te zijn daar iets voor terug te krijgen.
o Twee oplossingen:
A. Controle of individuen zich aan de regels houden (bv. door rechtspraak); is
echter niet altijd voorhanden en kostbaar.
B. Aanwezigheid van een minimum aan moreel goede bedoelingen om samen te
werken.
o Conclusie:
Mensen hebben vertrouwen nodig om bereid te zijn iets te doen voor een
ander.
Recht is een manier om dit vertrouwen te geven; het is een vangnet als de
ander niet presteert.
Organisatieniveau → beroepsethiek:
Concretisering van verschillende normen en waarden uit de samenleving (verschillende
niveaus kunnen elkaar dus beïnvloeden).
Bv. advocaten mogen niet liegen tegen rechters en studenten mogen geen fraude
plegen.
Persoonlijk niveau.
Relatie tussen recht en ethiek
- Allebei normatieve wetenschappen:
Staan op enige afstand van de feitelijke gebeurtenissen en formuleren maatstaven om het
handelen van mensen te beoordelen.
Maar:
Recht is heel sterk normatief → uitgebreid gebalanceerd stelsel door de wetgever en
sanctieapparaat.
Ethiek is meer dan vertellen wat goed en fout is en het bespreken van de regels → het is
het presenteren van minder dwingende ideeën die voortkomen uit jaren
denkgeschiedenis van filosofen.
- Recht is gegrond in de moraal:
Juridische opvattingen komen voort uit morele opvattingen uit de samenleving.
Bv. aansprakelijkheid (juridisch) grondt in verantwoordelijkheid (moreel).
Maar: soms ook aansprakelijkheid zonder morele verwijtbaarheid.
- Ethiek is buiten het juridische systeem treden:
Jurist stelt vragen over hoe met de regels moet worden omgegaan binnen het juridische
systeem (het recht).
2
, Antwoord op die vraag is niet in juridische termen te vinden; het is ethiek.
- Hugo de Groot → waar rechterlijke beslissingen ontbreken, begint de oorlog (uni iudicia
deficiunt incipit bellum):
Hugo de Groot bedoelt: recht is nodig om oorlog te voorkomen.
Interpretatie advocaat: waar geen toegang is tot de rechter begint de oorlog.
Deficire kan ook betekenen: waar juridische oordelen afwezig zijn/tekortschieten begint de
ethiek.
Voorbeeld van juridisch geoorloofd maar ethisch grote bezwaren → vrijheid van
meningsuiting: het is een grondrecht, maar moreel is discussie mogelijk.
Verschillen tussen recht en ethiek
- Recht beroept zich op: algemene regels in een formeel systeem.
Ethiek beroept zich op: waarden, normen en intuïtie in de innerlijke belevingswereld.
- Recht gaat uit van: autoriteit die regels vastlegt en afdwingt.
Ethiek gaat uit van: persoonlijke sfeer die intrinsiek gemotiveerd kan worden door het stellen
van normen en waarden, hoogstens beïnvloed door gezag of invloed van omgeving.
Onderscheid tussen recht en ethiek op twee manieren
- Rechtspositivisme van Hart → wat maakt de wet de wet?
Mensen gehoorzamen de wet niet omdat zij deze ethisch vinden, maar omdat het de wet is
die door democratie tot stand is gekomen; vanzelfsprekendheid.
Waarden en normen structureren in belangrijke mate het handelen van mensen, maar de
motivatie van mensen om wetten te gehoorzamen is echter heel anders dan hun ethische
motivatie.
- Dworkin → waarop is de geldigheid van de wet gebaseerd?
Wetten krijgen pas betekenis als ze worden geïnterpreteerd en die interpretatie is gestoeld
op ethische waarden.
De wet is een juridische uitwerking van ethische beginselen in de samenleving.
Sociale wetenschappen
- Leveren kennis aan door neutraal te beschrijven hoe mensen in elkaar zitten en met dingen
omgaan:
Zijn géén normatieve wetenschappen.
- Hierdoor krijgen we inzicht in oorzaken en patronen van menselijk gedrag:
Voorbeelden: groepsdruk, vooroordelen, illusie van controle en stereotypen.
- Sociaalwetenschappelijk inzicht beïnvloedt juridische en ethische normatieve oordelen → twee
mogelijkheden:
1) Apologetische doorwerking:
Onttrekken aan verantwoordelijkheid.
Niet actief handelen maar puur in het verklarende blijven hangen/verontschuldigen.
2) Actieve doorwerking:
Met behulp van kennis nadenken over hoe tot beter gedrag is te komen.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper joycharlotte. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 83662 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen