Een perspectief op democratie en bureaucratie
Norm: de ministeriële verantwoordelijkheid (Grondwet, Artikel 42)
- Scharnierpunt in het parlementair stelsel: politiek ↔ bestuur
- Twee wegen naar macht in de democratische staat: via verkiezingen en via loopbaan
in het ambtelijk apparaat
Recente ontwikkelingen zetten het onder druk:
- Incidenten in de politiek, politisering van het bestuur
- Fragmentatie van het overheidsapparaat
- Europeanisering en grensoverschrijdend bestuur
- Steeds complexere maatschappelijke problemen
- Populisme en polarisatie in de politiek
Theorieën van politiek-ambtelijke verhoudingen
- Beschrijving: Hoe zien de verhoudingen tussen politiek en bestuur er uit?
- Verklaring: Waarom hebben de verhoudingen tussen politiek en bestuur deze kenmerken?
- Normatief: Hoe zouden de verhoudingen tussen politiek en bestuur eigenlijk moeten zijn?
- Prescriptief: Hoe kan de bestaande verhouding tussen politiek en bestuur veranderd worden?
Aberbach: 4 beelden van politiek-ambtelijke verhoudingen
Politici en ambtenaren staan centraal in de besluitvorming. Zij zijn samen verantwoordelijk
voor het vormen van beleid. Ze hebben verschillende tegenstrijdige waarden.
Beeld 1: Beleid/Uitvoering (het klassieke model)
Politici maken beleid, ambtenaren voeren uit.
- uitvoering behoort niet tot het domein van de politiek
- bestuur is een bedrijfsmatig en operationeel onderdeel van de politiek
Veronderstelt:
- een hiërarchische organisatie (ambtenaren als dienaars)
- effectieve en doortastende politici
- eenduidige besluitvorming
Spanningsveld: politici brengen visie, maar hebben zelf geen expertise om uit te voeren.
Beeld 2: Feiten/Belangen
Zowel politici als ambtenaren spelen een rol in beleidsvorming. Politici bepalen de
doelstellingen, ambtenaren kiezen de maatregelen om die doelstellingen te bereiken.
Politici: belangenbehartigers
- vertegenwoordigen hun kiezers
- heeft beleid draagvlak in de samenleving?
- bemiddelen en onderhandelen (belangenbehartiging)
Ambtenaren: expertise
- is het beleid uitvoerbaar?
- publieke belangen zijn objectief
- onafhankelijk, onpartijdig en rationeel
- leveren feiten en kennis (neutrale expertise)
Spanningsveld politieke rationaliteit en ambtelijke rationaliteit:
- Politieke passie versus ambtelijke objectiviteit
Beeld 3: Energie/Evenwicht
, Politici:
- richten zich tot brede diffuse belangen van ongeorganiseerde burgers
- zijn gepassioneerd, idealistisch, ideologisch, en partijdig
- publiciteit, verandering, innovatie → energie
Twee verschillende politieke werelden
1. De wereld van politici is de wereld van de burger en diens belangen
2. De wereld van de ambtenaar is die van de georganiseerde belangen
Sterkte van politiek leiderschap is variabel en cruciaal
- Sterk leiderschap leidt tot veranderingen vanuit de samenleving, gesteund door
meerderheden die de bureaucratie worden opgelegd.
- Zwak leiderschap leidt tot consensus zonder richting: pragmatisch ingestelde
ambtenaren zullen georganiseerde belangen bemiddelen zonder keuzes te maken.
Beeld 4: Hybride
Het onderscheid tussen politici en ambtenaren is vervaagd.
Politisering van de bureaucratie en bureaucratisering van de politiek.
- Voorbeelden: politiek benoemde ambtenaren, politieke adviseurs
‘t Hart en Wille: Living together, growing apart?
In principe geloven zowel politici als ambtenaren in samenwerking en complementariteit. In
de praktijk zijn er vaak conflicten. Welke ontwikkelingen hebben hieraan bijgedragen?
Ambtelijke visies op ministers
1. In hoeverre is de minister in staat de agenda te beïnvloeden?
- Persoonlijke leiderschapsstijl
- Coalitieakkoorden timmeren veel dicht
Garandeer ruimte voor ambtelijke inbreng.
Ministers die niet sturend zijn, creëren een beleidsvacuüm op het ministerie.
2. In hoeverre heeft de minister een heldere visie en kan zij leveren?
- Minister moet duidelijk zijn over wat zij aan het einde van termijn gerealiseerd wil
- Minister is sterke actor in kabinet, partij en vis-à-vis parlement, belangengroepen
3. In hoeverre is de minister een succesvolle ‘verkoper’ van beleidsdossiers?
- Minister moet in staat zijn het beleid goed neer te zetten in de media
4. In hoeverre moet de minister een goede manager zijn?
Politieke visies op ambtenaren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper esmeevanvliet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
