Samenvatting van alle lessen (powerpoints, cursus en notities tijdens de lessen). Gemaakt voor het 2e jaar Toegepaste Psychologie aan de hogeschool Thomas More voor het vak Recht voor de examenperiode van juni 2023. Zie de tags voor de verschillende onderwerpen. Alle modules komen aan bod dat we za...
WAT IS RECHT?
Er zijn in onze maatschappij heel wat regels die iedereen na moet leven met als doel zorgen voor structuur en
orde in de samenleving, bv. ticketje kopen of niet voor de bus, verkeersregels volgen of niet
- Pakket regels staat beschreven in wetboeken, beslist door de overheid
- Bestaat al eeuwen
- Afdwingbaar via justitie via oa. schadevergoeding (daartegenover kunnen religieuze- of etiquetteregels niet
worden afgedwongen)
DOEL: ZORGEN VOOR STRUCTUUR EN ORDE IN DE SAMENLEVING
INDELING OBV TERRITORIALITEIT/GRONDGEBIED
- Internationaal recht of grensoverschrijdend recht
• Ontstaan vanuit afspraken tussen landen en beschreven in verdragen
• Komen tot stand wanneer landen onderling verdragen sluiten met elkaar OF in kader van een
internationale bijeenkomst of organisatie (bv. VN)
• Lastig want geen internationale overheid en dus geen afdwingbare kracht
- EU-recht als supranationaal recht
• Hier wel een Europese overheid; Europees parlement en Europese commissie die beslissingen nemen
die van toepassing zijn op de 27 lidstaten (dus ‘over de hoofden heen’ van de lidstaten of
supranationaal)
- Ieder land binnen de eigen landsgrenzen of nationaal recht
INDELING OBV STRAFBAAR / NIET STRA FBAAR
- Objectieve elementen: in de wet staat dat die handeling strafbaar is EN de wet vermeldt de straf(maat)
• “Geen strafbare handeling zonder wet” en “Geen straf zonder wet”: sommige situaties waren vroeger
strafbaar en nu niet meer, bv. ontrouw, prostitutie
• Bv. in geval van grensoverschrijdend gedrag; is niet leuk voor het slachtoffer maar is in principe niet
strafbaar want het staat niet in de wet
- Subjectieve elementen:
• Toestemming van het slachtoffer, bv. voor elke seksuele handeling die verder gaat, is er eigenlijk
toestemming nodig van beide partners
• Intentie van de dader, bv. per ongeluk iemand aanrijden, persoon met psychose
MISDRIJVEN
= strafbare handelingen – we maken onderscheid tussen misdrijven obv zwaarte van de straf
1. Overtreding: een strafbare handeling waarop een politiestraf staat (>> politierechtbank)
2. Wanbedrijf: een strafbare handeling waarop een correctionele straf staat (>> correctionele rechtbank)
3. Misdaad: een strafbare handeling waarop een criminele straf staat
STRAFSANCTIES
Strafrechter moet indien een schuldig verdict een uitspraak doen en moet daarbij 1 à 2 hoofdstraffen
uitspreken voor hij bijkomende straffen kan geven:
- Hoofdstraffen
• Vrijheidsberoving, bv. gevangenisstraf
• Werkstraf
• Geldboete
,Recht – juni 2023 2
• Autonome probatiestraf: bepaalde voorwaarden naleven gedurende een opgelegd termijn
• Elektronisch toezicht
- Bijkomende straffen
• Zoals rijverbod, alcoholslot, ontzetting uit rechten, therapie volgen, verbeurdverklaringen van
goederen …
Strafbare handeling Niet strafbare handeling
Straf = extra leed dat wordt opgelegd (als Rechtzetting of schadevergoeding (herstel van het
afschrikmiddel) geleden nadeel)
Overheid is de enige die een straf kan vragen én Tussen burgers (of burger-overheid of overheid-
opleggen overheid)
De handeling kan niet worden afgedwongen (de straf De handeling is afdwingbaar
wel)
MENGVORMEN
- Tuchtsancties: sancties die uitgesproken worden door een ‘tuchtorgaan’, enkel van toepassing op
specifieke doelgroepen, bv. vastbenoemde ambtenaren, beroepsgroepen, in de sport, in het onderwijs …
• Oa. waarschuwingen, schorsing, uitsluiting, beroepsverbod, geldboete …
- Administratieve sancties: sancties die uitgesproken worden door een ‘administratie’ of ‘administratieve
overheid’ (alles dat geen rechtbank is, bv. schepencollege)
• Als maatregel om het recht te doen naleven
• Oa. geldboete bij zwartrijden, GAS-boetes bij overlast, sluiting van een zaak, onbewoonbaarverklaring,
schorsen of intrekking van een toestemming …
BESLIST DOOR DE OVERHEID /SAMENLEVING
Overheid = ‘makers’ van het recht
EEN DEMOCRATISCHE SAMENLEVING
Essentie van een samenlevingsvorm als ‘democratie’ is een debat-/dialoogcultuur en op het einde beslist de
meerderheid, waarbij dus
- Het volk inspraak heeft → via vrije en eerlijke verkiezingen worden vertegenwoordigers aangeduid
- De meerderheid beslist → via de vertegenwoordigers van het volk, bij helft + 1 van de stemmen
- Het land een rechtsstaat is → burgers hebben fundamentele rechten en vrijheden (oa. mensenrechten),
minderheden worden beschermd (om dictatuur van de meerderheid te vermijden), de overheid
respecteert haar eigen regelgeving
• Bepaald door een rechtsstaatstoets
- Scheiding van machten bestaat → het ‘breken’ van macht om dictatuur te vermijden door opsplitsing in:
• Wetgevende macht: vergadering van volksvertegenwoordigers; (federaal/Vlaams) parlement of raad
▪ = grondslag van de democratie
▪ Samengesteld obv verkiezingen
• Uitvoerende macht: (federale/Vlaamse) regering, ministers, staatshoofd … die de regelgeving maken
en het land besturen in opdracht van de wetgevende macht
▪ Samengesteld door de politieke partijen met de meerderheid in het parlement (‘coalitie’)
• Rechterlijke macht: het orgaan dat moet toezien op de toepassing van het recht; hoven en
rechtbanken
Elk jaar wordt de democracy index bepaald van elk land – momenteel is België een ‘flawed democracy’ omwille
van de beperkte burgerparticipatie (= directe democratie via oa. burgerpanels)
5 NIVEAU’S WAAR RECHT OP WORDT GEMAAKT IN BELGIË
1) EUROPESE UNIE
- Wetgevende macht: Europees parlement en Europese raad (in Brussel en Straatsburg)
,Recht – juni 2023 3
- Uitvoerende macht: Europese commissie (= regering) (in Brussel)
- Bevoegdheid om recht te maken voor 27 lidstaten
- Het recht met de meeste impact op de lidstaten, noemt de Europese verordeningen – vooral economisch
van aard, bv. bescherming van de consument, vrij verkeer van goederen …, maar ook andere Europese
richtlijnen en beschikkingen, bv. GDPR
2) FEDERALE OVERHEID
- Wetgevende macht: federaal parlement → wetten
- Uitvoerende macht: federale regering met premier, ministers en staatssecretarissen → koninklijke
besluiten (van de voltallige regering en ondertekend door koning) of ministeriële besluiten (besluit van
bevoegde minister)
- De Koning / het staatshoofd is lid van zowel de wetgevende als uitvoerende macht
- Bevoegdheid om recht te maken die heel het grondgebied/land aanbelangen
- Materies als de grondwet, landsverdediging, volksgezondheid, justitie, buitenlandse zaken, staatsfinanciën,
federale instellingen, sociale zekerheid …
3) REGIONALE OVERHEDEN
België is onderverdeeld in 3 gemeenschappen en 3
gewesten – deze noemen we deelstaten of regio’s:
GEWESTEN
- Indeling obv grondgebied of regio:
• Vlaams gewest
• Waals gewest
• Brussels hoofdstedelijk gewest
- Bevoegd om plaatsgebonden regels te maken,
zoals huisvesting, mobiliteit, milieu, toerisme
GEMEENSCHAPPEN
- Indeling obv taal:
• Nederlandstalige of Vlaamse gemeenschap
(Vlaanderen en Nederlandstaligen in Brussel-hoofdstad)
• Franstalige gemeenschap (Wallonië en Franstaligen in Brussel-hoofdstad)
• Duitstalige gemeenschap (9 Duitstalige gemeenten in de Oostkantons)
- Bevoegd om persoonsgebonden regels te maken, zoals onderwijs, cultuur, zorg, personen met een
beperking, jeugd en gezin
>>> 6 REGIO’S EN 5 OVERHEDEN
- Vlaamse overheid (Gemeenschap & Gewest!)
- Overheid voor de Franstalige Gemeenschap
- Overheid voor de Duitstalige Gemeenschap
- Overheid voor het Waals Gewest
- Overheid voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
En elke regionale overheid heeft dan een wetgevende macht en uitvoerende macht
• Wetgevende macht: regionaal parlement/raad → decreten
▪ Uitzondering voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest → ordonnanties
• Uitvoerende macht: regionale regering → besluiten van de regering of ministeriële besluiten
▪ Uitzondering voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest → verordeningen
4) PROVINCIALE OVERHEID
- Wetgevende macht: provincieraad → reglementen of beslissingen
- Uitvoerende macht: deputatie met gedeputeerden en aan het hoofd een gouverneur (aangesteld voor het
leven) → besluiten of beslissingen
5) LOKALE OF GEMEENTELIJKE OVERHEID
- Wetgevende macht: gemeenteraad → reglementen of beslissingen
, Recht – juni 2023 4
- Uitvoerende macht: college van schepenen en burgemeester → besluiten of beslissingen
WANNEER IS NIEUWE REGELGEVING VAN TOEPASSING?
Regelgeving moet een strikte procedure volgen voordat deze regelgeving kan worden toegepast met volgende
voorwaarden:
- Overheidsinstantie met wetgevende macht moet eerst een (basis)tekst (wet, decreet, ordonnantie,
reglement …) hebben goedgekeurd met minstens een meerderheid van stemmen in het parlement of de
raad
- Vaak moeten er nog uitvoeringsbesluiten worden gemaakt door de uitvoerende macht op hetzelfde
beleidsniveau om de teksten toepasbaar te maken
- Beide teksten moeten aan de bevolking bekend worden gemaakt door officiële publicatie van de tekst, bv.
in het Belgisch Staatsblad
- Pas na een bepaalde tijd na officiële publicatie van een tekst wordt de regelgeving van kracht (vaak 10
dagen)
COMPLEXITEIT IN VERDELING VAN BEVOEGDHEDE N
Hoe gaan we daarmee om?
- Duidelijke afspraken qua bevoegdheidsverdeling
• Op EU-niveau liggen die afspraken vast in EU-verdragen
• Bevoegdheden voor provinciaal en lokaal niveau worden vastgelegd door het federaal en regionaal
niveau, dus in wetten en decreten
• Bevoegdheidsverdeling tussen federaal en regionaal niveau ligt vastgelegd in de grondwet en
bijzondere wetten – bij conflict hakt het Grondwettelijk Hof de knoop door
- Er is een bepaalde hiërarchie tussen de verschillende niveau’s:
• Internationaal/Europees → grondwet → federale & regionale overheden → provinciale → lokale
overheid
• Binnen eenzelfde niveau staat het wetgevend orgaan hiërarchisch hoger dan het uitvoerend orgaan
(en dus staan wetten en decreten boven ministeriële besluiten of koninklijke besluiten)
GRONDWET
= fundament van een land, met materia als de staatsvorm van het land, de werking van de 3 machten, rechten
en vrijheden van burgers, bevoegdheidsverdeling tussen overheden …
- In België is er een bijzondere procedure om de grondwet te kunnen wijzigen met 3 fasen en een bijzondere
meerderheid in het parlement
ONDERSCHEID TUSSEN RECHT EN CIRCULAIRE OF RONDZENDBRIEF
Circulaire/rondzendbrief: documenten waarin de overheid (bv. de minister) instructies geeft aan de
medewerkers over hoe de regelgeving toe te passen en te interpreteren
- Soms is dit een mededeling of een advies van de ene overheid aan de andere overheid
- ≠ bron van recht want ze maken geen nieuw recht, er kan niets mee worden opgelegd aan de burger
- Ambtenaren of overheidsinstanties aan wie de circulaire is gericht, zijn wel verplicht deze toe te passen
BEÏNVLOEDING VAN HET RECHT / RECHTSBRONNEN
Recht wordt door de overheid gemaakt, maar de overheid wordt beïnvloed door de samenleving (=
rechtsbronnen)
RECHTSPRAAK EN RECHTSLEER
- Rechtspraak: bundeling van uitspraken van rechters, en dus hoe rechters de regelgeving interpreteren en
concreet toepassen
Onrechtstreekse invloed, want rechtbanken kunnen geen nieuw recht maken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Mellowerillish. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
