Dit document bevat een samenvatting van de eerste en tweede historische context van geschiedenis vwo. Deze historische contexten zijn toetstof voor de examens van 2023
HC 1: Steden en burgers in de Lage Landen → 1050-1700
1.1 Opbloei van handel en nijverheid in Vlaanderen
● De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urba
samenleving
● De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten mogelijk (1050-1302)?
Je weet waar en waardoor in de Nederlanden in de 11e eeuw de bevolkingsgroei versnelde
Vlaanderen had vruchtbare grond, waardoor de graanopbrengst het hoogst was van alle Nederlandse
gewesten. Het inwonertal groeide langzaam en daarmee de vraag naar voedsel. Nieuwe gebieden werde
ontgonnen en ingepolderd, boeren ontwikkelden een betere ploeg (getrokken door paarden) en gingen
drieslagstelsel gebruiken. Tussen de 11e en 14e eeuw verdrievoudigde het inwonertal door de gestegen
voedselproductie. Deze ontwikkeling begon in de Nederlanden in Vlaanderen in de omgeving van Brugg
Gent. Vanaf het einde van de 10e eeuw gingen edelen en kloosters er grootschalig ontginnen. Daarna
verspreidde dit zich in de 11e en 12e eeuw uit naar het vruchtbare zuidelijke deel van Vlaanderen → Brab
Holland en Zeeland.
Je kunt met voorbeelden uitleggen hoe de bevolkingsgroei leidde tot specialisatie in beroepen, h
en de groei en stichting van steden
Door de toenemende voedselproductie ging een deel van de bevolking zich specialiseren in een ambach
Ambachtslieden vestigden zich in nederzettingen of oude steden die een regionale marktfunctie hadde
Boeren verhandelden hun landbouwoverschot met nijverheidsproducten. In de late Middeleeuwen nam
handel zo erg toe dat koningen, edelen en stedelingen munten gingen slaan. Het was praktischer en
winstgevender, omdat de munt meer waarde had dan het edelmetaal waarvan het gemaakt was. Op het
platteland werden horigen ook steeds vaker in geld betaald voor hun diensten en oogst. Er kwam een
monetaire economie.
Je kunt uitleggen dat steden zelfstandiger werden doordat zij, als gevolg van hun groeiende
economische macht, stadsrechten konden verwerven
Door de toenemende handel en nijverheid nam de verstedelijking toe. Hier was de adel blij mee. Een
landbouwstedelijke samenleving zorgde voor rijkere burgers en dus meer belastinggeld. Horige boeren
trokken naar de stad, omdat daar werk te vinden was, maar dit was illegaal. Voor steden was de instroo
gunstig, dus zij beschermden deze aspirant-poorters (inwoners van een stad die stadsrechten hebben).
Horigen die een jaar en een dag in de stad woonden, werden vrije burgers. Om horige boeren op het pla
te houden verminderde de adel de plichten van de boeren. De privileges van een stad werden vastgeleg
stadsrechten om de stedengroei te stimuleren. Hierdoor kregen stedelingen steeds meer invloed op he
bestuur. Atrecht is hier een goed voorbeeld van:
Atrecht (Zuid-Vlaanderen) groeide snel als stad, omdat het op een vruchtbaar gebied lag en de w
uit de Romeinse tijd nog grotendeels intact waren en het was met twee rivieren goed verbonden met
Noord-Vlaanderen. In de 7e eeuw was langs de Scarpe een klooster gebouwd (de abdij van Sint-Vaast) w
monniken het omliggende gebied ontgonnen en schapen hielden. Hierdoor nam de voedselproductie to
hadden ze wol als grondstof voor de textielnijverheid. Aspirant-poorters werden in Atrecht een stuk gr
gegeven om een huis op te bouwen. Vanaf de vroege 12e eeuw streefde de groeiende stadsgemeenschap
doelen na:
, Atrecht-poorters moesten aan de graaf van Vlaanderen een grondbelasting betalen die ze als gemeensc
jaarlijks voor de gehele stad betaalden. In ruil voor de belasting, leningen of beloftes van trouw stelden
stedelingen eisen die de graaf moest inwilligen. De graaf benoemde enkele stedelingen tot schepen
(bestuurder/rechter) die de permanente rechtbank vormden. Zo hoefden mensen bij een juridisch confl
niet meer te wachten tot de graaf in de stad was om een uitspraak te doen. De schepenen kregen ook
bestuurlijke taken en beheerden de stadsfinanciën.
Dankzij contacten met Noord-Italië leerden Atrechtse handelaren wisselbrieven kennen. In ruil
goederen kregen ze schriftelijk bewijs van een geldbedrag dat elders ingeruild kon worden tegen geld o
goederen. Zo hoefden ze niet met veel contant geld te reizen. Ook werd zo het renteverbod van de kerk
omzeild. Handelaren en geldschieters brachten namelijk geen rente in rekening, maar beloofden bij
voldoening van de wissel een groter bedrag te betalen dan de waarde van de koopwaar. Handelaren
investeerden hun winst in handel, nijverheid en ontginningen. Aan koningen en edelen leenden ze veel
uit. Atrecht was de belangrijkste financiële markt van Vlaanderen. Door leningen te verstrekken aan de
van Vlaanderen kregen stedelingen steeds meer rechten op gebied van bestuur en rechtspraak.
Je kunt uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden door het organiseren van gilden opkwamen
hun belangen
Atrecht was een belangrijke regionale markt. Boeren uit de omgeving met grote overschotten verkocht
op de Atrechtse marktpleinen. Ambachtslieden verwerkten wol tot lakens die in groot gebied werden
verkocht. In de textielnijverheid werden nieuwe innovaties gemaakt die de kwaliteit en productiesnelhe
verbeterden. Al in de 12e eeuw waren Atrechtse parmentiers (werkten met kostbare stoffen), kleermaker
munters en lakenscheerders in gilden georganiseerd. Dit waren beroepsorganisaties die een sterke reli
sociale en vooral economische inslag hadden. Strenge reglementen zorgden ervoor dat ambachtslieden
producten van hoge kwaliteit poduceerden, waardoor handelaren er op konden vertrouwen dat produc
Atrecht van hoge kwaliteit waren. Zo bevorderde gilden de nijverheid en handel en zo de welvaart van
Je kunt het belang van Hanzen beschrijven
De graaf van Vlaanderen garandeerde handelaren in Atrecht een veilige markt door marktvrede en stre
rechtspraak toe te passen. Atrechtse handelaren bezochten eerst steden in Vlaanderen en namen daarn
aan interregionale handel. De keizer van het Heilige Roomse Rijk schonk hen tolvrijheid. In de 12e en 13e
ontmoetten Atrechtse kooplieden handelaren uit Frankrijk, Spanje en vooral Noord-Italiaanse stadstate
(Genua/Florence). De handelaren organiseerden zich in koopliedengilden. Een aantal koopliedengilden
steden in Vlaanderen en Namen sloot een verbond om elkaar te steunen bij de interregionale handel: H
van Zeventien Staten. Het zorgde voor gewapende bescherming bij het vervoer van handelswaren, verd
de belangen van handelaren en gaf juridische hulp bij rechtszaken.
Je kunt het verschil tussen de verschillende sociale groepen in de Vlaamse steden beschrijven en
onderlinge spanningen benoemen en verklaren
In de steden waren grote sociale verschillen:
1. Het patriciaat stond bovenaan. Het bestond uit families die al vele generaties grond bezaten en r
waren geworden door waardestijging van hun bezittingen en deelname aan de handel. In hun lee
probeerden ze de adel te intimideren door kostbare kleding en duur voedsel. Door hun toezicht
gilden beheersten zij ook de nijverheid.
2. Nieuwkomers in de stad die rijk waren geworden in de handel.
3. Gildeleden. De gildemeesters hadden de hoogste status en tussen de gilden onderling was er oo
rangorde. Dit lag aan hoe gerespecteerd het werk van de gilde was.
4. Het gemeen is de laagste stand. Dit waren alle mensen die niet waren georganiseerd in gilden en
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper emmabalestreri17. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
