De oefeningen staan er niet allemaal volledig in maar voor de rest heel duidelijk en heeft me er door gehaald :)
Door: marsepein • 1 jaar geleden
Door: StudentUASEW • 1 jaar geleden
Apologies, the first chapters had not yet been updated at the time of your purchase.
Door: marsepein • 1 jaar geleden
That's okay! The powerpoints helped me through it :)
Door: StudentUASEW • 1 jaar geleden
Antwoord verwijderd door de gebruiker
Verkoper
Volgen
StudentUASEW
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Sociaal-economische analyse
Inhoudsopgave
Inleiding ............................................................................................................................................................................................................................... 2
H1: Sociale rechtvaardigheid ............................................................................................................................................................................................... 3
1.1 De informatiebasis .................................................................................................................................................................................................... 3
1.2 Libertarisme .............................................................................................................................................................................................................. 3
1.3.1 Liberale theorieën: utilitarisme .............................................................................................................................................................................. 4
1.3.2 Liberale theorieën: John Rawls .............................................................................................................................................................................. 4
1.3.3 Liberale theorieën: Amartye Sen ........................................................................................................................................................................... 5
1.4 Ongelijkheid van kansen (=opportuniteiten) ............................................................................................................................................................ 6
1.4.1 Collectivistische theorieën (“collective ownership”): Socialisme & Sociale democratie (vorm socialisme)........................................................... 7
1.4.2 Marxisme .................................................................................................................................................................Error! Bookmark not defined.
1.5 Kritieken stromingen op elkaar ( niet veel nieuws) ................................................................................................................................................... 8
H2: Economische efficiëntie en de overheid (bekijk non technical summary) .................................................................................................................... 9
1. Betekenis van economische efficiëntie ................................................................................................................................................................. 9
2. Relevantie met verschillende theorieën over de maatschappij .......................................................................................................................... 11
3. Redenen voor interventie vanwege marktfalen (efficiëntieredenen) ................................................................................................................. 11
4. Interventie voor redenen van sociale rechtvaardigheid...................................................................................................................................... 13
5. Privatisering......................................................................................................................................................................................................... 15
Sociale verzekering................................................................................................................................................................................................... 16
H3: Gastles kinderarmoede: situering, determinanten en oplossingen ............................................................................................................................ 17
1. Wat is (kinder)armoede en waarom is het een probleem? ................................................................................................................................. 17
2. Armoede en kinderarmoede in cijfers ................................................................................................................................................................. 18
3.1 Is het een tewerkstellingsprobleem? ...................................................................................................................................................................... 18
3.2 Is het een probleem van sociale achtergrond? ....................................................................................................................................................... 20
3.3 Zijn kinderen kwetsbaarder geworden? ................................................................................................................................................................. 20
4. Wat valt er aan te doen? ........................................................................................................................................................................................... 21
H4: Belastingen en uitkeringen, evaluatie 30 jaar beleid in België .................................................................................................................................... 22
1. Microsimulatiemodellen ..................................................................................................................................................................................... 22
Literatuur: Micro-simulatie in het bereik van gezondheid ...........................................................................................Error! Bookmark not defined.
2. Drie decennia belasting- en uitkerings-hervormingen in België .......................................................................................................................... 24
H5: Arbeidsmarkt Activeringsbeleid .................................................................................................................................................................................. 29
Arbeidsmarktbeleid ...................................................................................................................................................................................................... 29
1. Theoretische inzichten over incentive reinforcement......................................................................................................................................... 31
2. Basistheorie vrije tijd vs consumptie ................................................................................................................................................................... 31
3. Earned income tax credit (EITC) in de VS ............................................................................................................................................................ 33
Impact arbeidsaanbod ............................................................................................................................................................................................. 33
Impact of EITC on Labor Supply: Evidence ............................................................................................................................................................... 34
Flaws of the EITC ...................................................................................................................................................................................................... 34
De werkbonus in België ............................................................................................................................................................................................ 34
Literatuur over in-work benefits .............................................................................................................................................................................. 34
H6: Arbeidsmarktbeleid, gastcollege VDAB ....................................................................................................................................................................... 41
1. Arbeidsmarktbeleid ............................................................................................................................................................................................. 41
2. Beleidsevaluatie en efficiëntie ............................................................................................................................................................................ 41
3. Artificiële intelligentie ......................................................................................................................................................................................... 42
1
,Les 7: Sociale economie, casus Manus .............................................................................................................................................................................. 43
1. Sociale economie ................................................................................................................................................................................................ 43
2. Wat is Manus? ..................................................................................................................................................................................................... 44
3. Terbeschikkingstelling ......................................................................................................................................................................................... 45
Les 8: Health Care, Gezondheidszorg................................................................................................................................................................................. 45
1. Basisprincipes en doelstellingen van gezondheidszorg ....................................................................................................................................... 46
2. Hoe moeten we gezondheidszorg organiseren (publiek & privaat) .................................................................................................................... 48
3. Opties voor financiering en aanbieding van gezondheidszorg ............................................................................................................................ 50
Gezondheidszorg in de VS ........................................................................................................................................................................................ 51
Gezondheidszorg in het VK ...................................................................................................................................................................................... 51
Gezondheidszorg in België ....................................................................................................................................................................................... 52
Les 9: Ziekenhuisfinanciering: Casestudy AZ Klina ............................................................................................................................................................. 53
1. Twee vragen die op het examen kunnen verschijnen: ........................................................................................................................................ 53
2. Gastcollege deel I: AZ Klina in cijfers ................................................................................................................................................................... 53
Deel II: Gezondheidssysteem in Europees perspectief ................................................................................................................................................. 55
Deel III: Financiering van Ziekenhuizen in België .......................................................................................................................................................... 55
Les 10: Klimaatverandering Deel I: Economische analyse ................................................................................................................................................. 62
1. Klimaatverandering: oorzaken en gevolgen ........................................................................................................................................................ 62
2. Economische analyse van klimaatverandering .................................................................................................................................................... 63
2.1 Het klimaat als publiek goed...................................................................................................................................................................... 63
2.2 Klimaatverandering als externaliteit .......................................................................................................................................................... 63
Meerdere fabrieken met verschillende reductiekosten ........................................................................................................................................... 65
Kosten-baten analyse (Integrated assessment Models) .......................................................................................................................................... 66
Wat houdt ons tegen? Aflevering 1 ......................................................................................................................................................................... 57
Les 11: Klimaatverandering deel II: Rechtvaardigheid en verdeling .................................................................................................................................. 68
Ongelijke verantwoordelijkheid voor klimaatverandering............................................................................................................................................ 71
Tweede dimensie sociale ongelijkheid: kwetsbaarheid ................................................................................................................................................ 75
Wat houdt ons tegen? Aflevering 2 .............................................................................................................................Error! Bookmark not defined.
Les 12: Klimaatverandering deel III: Klimaatbeleid ............................................................................................................................................................ 77
Tekst ......................................................................................................................................................................................................................... 77
Wat houdt ons tegen? Aflevering 3 ......................................................................................................................................................................... 59
Inleiding
• De rode draad van de cursus bevindt zich tussen efficiëntie en sociale rechtvaardigheid.
• Vaak wordt met economische efficiëntie de Pareto efficiëntie aangeduid, een economische situatie waar middelen
niet opnieuw herverdeeld (redistributed) kunnen worden waar één persoon beter af zou zijn zonder een andere
persoon slechter af te maken. Pareto efficiëntie houdt geen enkele rekening met eerlijkheid of sociale
rechtvaardigheid want een economische situatie waarin één persoon alle middelen bezit en al de rest is arm, is Pareto
efficiënt. Dit wegens dat een herverdeling de rijke persoon slechter af zou maken. Het blijft nog steeds een handige
tool om verbeteringen (Pareto verbeteringen) in de sociale welvaart voor te stellen die niemand slechter afmaakt.
Daarom heet het efficiëntie, met dezelfde middelen de economie (welvaart van mensen) verbeteren zonder iemand
slechter af te maken. Voorbeelden van Pareto verbeteringen in de praktijk is bv een handelsovereenkomst tussen
landen waarbij importtarieven in beide landen verlaagt wordt voor elkaar of een campagne om ongebruikt spaargeld
dat mensen thuis hebben liggen te investeren in de economie.
• Equity ook wel sociale rechtvaardigheid is een verzameling doelen (volgens ideologieën) omtrent hoe de verdeling
van middelen zou moeten verlopen. (bv gelijke opportuniteiten). Equity is normatief, efficiëntie is positief.
• Eens dat de eerste vraag (de doelstelling) is beantwoordt wordt de tweede vraag de methode.
2
,• Het examen zal bestaan uit 5 vragen om concepten kort toe te lichten, 2 inzicht vragen (bv verschil koostofbelasting
en ETS, maar ook op voorhand gegeven vragen over de gastcolleges), 1 oefening zoals gezien in de les en 1
interpretatievraag over de tabellen / figuren.
o Concepten die op het examen 2023 kwamen:
▪ Handelsemissiesysteem
▪ Capabilities
▪ Participatiebelastingvoet
o Oefening:
▪ Decompositie (les kinderarmoede): oefening zelf maken en interpreteren.
o Interpretatievraag:
▪ Case & Deaton (2015): Death of Despair
o Niet elke oefening wordt uitvoerig uitgelegd in deze samenvatting. Gebruik blad en papier en maak deze voor
jezelf.
o Idem voor figuren (bv de verschillende vormen van efficiëntie H2): probeer deze zelf te maken.
• Hiermee behaalde ik volgende cijfer:
H1: Sociale rechtvaardigheid
1.1 De informatiebasis
• Verhaal van Annapurna (Indische God van voedsel, Rawls’s originele positie (geen inforamtie van de buitenwereld, geen informatie over
eigen capaciteiten of talenten): gedachte-experiment): aan wie zou men een job aanbieden: de armste, degene die aan een
chronische ziekte leidt (op sterven) of de meest ongelukkige (recent arm geworden en er niet mee kan copen). Enkel
in de originele positie kan de aannemer de juiste positie innemen zodat de persoon in de slechtste positie een goede
levenskwaliteit kan hebben.
1.2 Libertarisme
• Het libertarisme is een politieke filosofie die een groep van rechtvaardigheidstheorieën inhoudt die bepaalde rechten
zoals individuele vrijheid en privaat eigendom centraal stellen. Ook zien ze een kleine rol voor de overheid i.e.
beperkte overheidsinterventies en zijn ze pro vrije markt. Deze rechten zijn geen sociale rechten (specifiek
collectivistische theorieën).
• Het libertarisme kent twee stromingen of takken:
o Natuurrecht libertarisme (nachtwakersstaat): De libertaristische tak die pleit voor een staat die enkel
elementaire funties heeft zoals nationale bescherming en het bewaken van eigendomsrechten en contracten
(individuele vrijheid). Overheidsinterventies zijn moreel fout. Één belangrijke auteur is Robert Nozick met boek
“Anarchy, State and Utopia” als reactie op John Rawls. Eigendomsrechten bekomt men door te werken (1) of
door het krijgen van een erfenis (2), anders mag het door de overheid verdeeld worden, zolang het volgens
eigendomsrecht verloopt. Belasting is diefstal.
o Empirische libertarisme: De libertaristische tak die ook individuele vrijheid centraal zetten maar tegen alle
vormen van overheidsinterventies zijn. Dit vanwege dat ze van mening zijn dat dit de welvaart vermindert, wat ze
zogezegd empirisch kunnen aantonen. De markt is de beste vorm van bescherming van de individuele vrijheid, al
mogen publieke goederen nog wel bestaan en kan de staat instaan voor nationale bescherming en een minima
aan armenbescherming (voedselvoorziening: subsistentie): zeer beperkte vorm van herverdeling. Een grote
denker hier is Milton Friedman, de rol van de overheid is dus iets groter dan het natuurrecht libertarisme van
3
, Nozick (belasting hier is toegestaan in beperkte mate, niet progressief). Libertarisme van Milton Friedman en
Hayek is een inspiratiebron geweest voor het neoliberalisme van Ronald Raegan en Margaret Thatcher.
• Voordelen en nadelen:
o Voordelen: nadruk op prioriteit van individuele rechten zoals eigendomsrecht en individuele vrijheden.
o Nadelen: Geen aandacht voor de uitkomsten (outcomes) van deze rechten bv kritiek van Amartye Sen:
Hongersnood kan bestaan ook al worden eigendomsrechten niet geschonden en subsistentie wordt aangeboden:
In India had OH prijzen niet aangepast wat leidde tot hongersnood. Ook zijn ze onverschillig t.o.v. andere
vrijheden.
1.3.1 Liberale theorieën: utilitarisme
• Het utilitarisme is een consequentionalistische (Kant) ethische theorie die beslissingen evalueert op de capaciteit om de
grootste hoeveelheid van geluk of totale nut te verkrijgen, deze wordt gesommeerd over het aantal individuen. Ook hier
zijn 2 takken: het klassiek hedonistische utilitarisme dat nut als geluk of plezier, tevredenheid ziet tegenover het latere
preferentie utilitarisme dat nut als vervullen van preferenties ziet. Men kijkt naar gevolgen en totaal nut. In het verhaal
van Annapurna zou de ongelukkigste gekozen worden.
Boek Barr: utilitarisme: illustratie van verlies in nut indien men ziek
wordt.
inkomen AB vs marginaal nut van inkomen. Persoon a heeft afnemend
marginaal nut. Persoon b toenemend marginaal nut uit één eenheid
meer inkomen. Het totale nut wordt gemaximaliseerd in punt C want
inkomen is gelijk verdeeld en hebben gelijke nutten. Echter als persoon
b ziek zou worden en minder nut (bevrediging van keuzes) krijgt zou het
inkomen niet eerlijk verdeeld zijn (a krijgt inkomen AD). Kritiek op het
utilitarisme. Als men ziek is en minder plezier uit het leven krijgt bij
hetzelfde inkomen zou men minder geld krijgen door de utilitaristen.
Easterlin paradox: Er is een plafond van inkomen (BBP/cap) waar geluk
nauwelijks toeneemt. Easterlin was de eerste professor (Amerikaan) die
hapiness data bestudeerde.
• Voordelen en nadelen utilitarisme:
o Voordelen: Wel een belang aan uitkomsten (outcomes) en een aandacht aan het welzijn.
o Nadelen:
▪ Indien men ziek zou worden zou uw marginaal nut van inkomen afnemen.
▪ Houdt geen rekening met adaptie aan situatie (Amartye Sen) waardoor het nut over de tijd veranderd. Een
utilitarist zou de persoon kiezen die juist arm is geworden i.p.v. de persoon die al lang arm is.
▪ Het concept nut is moeilijk te definiëren.
▪ Kritiek van pareto aanhangers dat het indruisd op pareto efficientie. Onmogelijk om Pareto utilitarist te zijn.
1.3.2 Liberale theorieën: John Rawls
• Rawls theorie is een theorie van rechtvaardigheid die als kernprincipe de originele positie is. Rawls ziet een
hypothetisch scenario waar een groep mensen achter een sluier van onwetendheid (geen besef van gender, ras,
inkomen, afkomst, religie etc.) als rationele individuen een samenleving opstellen door te onderhandelen over de
verdeling. Volgens Rawls zou men dan uiteindelijk tot een maxi-min principe komen i.e. men probeert de primaire
goederen (alle dingen die een rationeel individu zou willen: inkomen, basisvrijheden, gelijke opportuniteiten,
zelfrespect etc.) van de armsten te maximaliseren en die van rijken te minimaliseren. Ook zou men ook tot de twee
centrale principes uit zijn boek komen:
4
, o Liberty principle: elke persoon moet toegang hebben tot een systeem van basisrechten (bv vrije
meningsuiting etc.). Belangrijkste principe.
o Difference principle: sociale en economische ongelijkheden mogen bestaan. Wel moeten ze verbonden zijn
met een systeem van gelijkheid van kansen (om posities en ambten te behalen) en moeten ze gelimiteerd
worden.
=> In het verhaal van Annapurna zou de armste gekozen worden.
• Voordelen en nadelen A theory of Justice:
o Voordelen: Focus van Rawls is breder, i.p.v. enkel eigendomsrechten zoals Nozeck voorstelt (tegenhanger). Ook geen
vertekening tegen armen, naast inkomen en nut ook aandacht voor rechten en opportuniteiten en respect voor de
zwakken als primaire goed.
o Nadelen: Amarye Sen’s kritiek is dat de primaire goederen die Rawls definieerde te veel als middelen wordt
behandelt en niet als doelen. Er wordt niet gespecifieerd hoe dit verwezenlijkt zal worden.
o Een kritiek van David Miller is dat Rawls een grote focus legt op equal basic liberties en het difference principle of
ook wel rechten en behoeften en niet op merits of deserts: verdienste dat individuen zouden moeten krijgen op
basis van hun contributies tot de samenleving. Noden kunnen moeilijk gedefinieerd worden, David Miller vindt dat
verdienste de eerste plaats moet krijgen. Als mensen niet genoeg stimulering krijgen om te gaan werken, dit krijgt
a.d.h.v. verdienste, is er ook misschien geen plaats om aan alle basisbehoeften en primaire goederen te voldoen.
o Ook negeert Rawls zogenaamde conversiefactoren. Welzijn krijgt een andere invulling afhankelijk van persoon:
persoonlijke heterogeniteit. Ook macro-beschouwingen zoals gender-ongelijkheid, verdeling in het huishouden
zitten ingebakken in systemen die men niet zomaar kan loslaten in een originele positie.
1.3.3 Liberale theorieën: Amartye Sen
• Het capabilities framework van Amartye Sen (1985) is een benadering van rechtvaardigheid die de nadruk legt op
diversiteit en pluralisme in wat mensen waarderen te doen met hun leven of zijn (=capabilities). Volgens Sen worden
deze capabilities beïnvloedt door sociale structuren zoals economische systemen, politieke instituties en culturele
normen. Deze sturen individuen om hun doelen na te streven en bevredigende levens te voeren. Er is geen één
manier om tot een rechtvaardige samenleving te komen, individuen en culturen waarderen verschillende dingen die
hun gelukkig maken e.g. de nadruk op capaciteit om gezond te zijn, om opgeleid te zijn, om deel te nemen in sociale
en politieke activiteiten etc. Het gaat verder dan materiële welvaart en toegang tot rechten en opportuniteiten.
Centraal bij het capabilities framework van Sen is levenskwaliteit. In het verhaaltje van Annapure zou Amartye Sen
dus de chronisch zieke persoon aannemen vanwege de verbetering in levenskwaliteit. Er zijn twee centrale concepten
in de theorie van Sen:
o Functionings: de dingen die een individu waardeert te “doen” of “zijn”, deze wordt beïnvloed door grotere
sociale en economische structuren, politieke instituties en culturele normen.
o Capabilities: een combinatie van functionings bv mobiel zijn, gezond zijn. Hij maakte dit intentioneel niet
concreet door een lijstje op te stellen van alle dingen die individuen waarden te doen of zijn.
• Sen heeft hiermee een grote invloed gehad op economische ontwikkeling met boek “Development as Freedom” en
tot de ontwikkeling van de Human Development Index (meet in welke mate mensen kunnen “zijn” en “doen” wat ze
zelf willen nastreven. De HDI neemt namelijk gezondheid, onderwijs (jaren scholing) en levenskwaliteit (GNI/cap) op).
Een grote verbetering op BBP/cap. Ook de sustainable development goals van de VN voor 2030 is voortgekomen uit
het zeer multidimensioneel denken van Amartye Sen.
• Ook armoede als inkomensgrens wordt uitgebreid naar capabilities deprivatie. Toch is Sen voorstander van het idee
van absolute armoede (t.o.v. relatieve armoede) ten minste als “absolutist core” in capabilities: bij hongersnood op
vlak van voeding bv, maar heel vaak zal het de relatieve vorm aannemen in de ruimte van goederen en inkomen om
rond te komen (BBP/cap reëel is verschillend in wereld, mensen in Hongarije komen nog steeds rond maar in mindere
mate om hun capabilities waar te maken dan in West-Europa.).
• Armoede kan men dus altijd anders meten. Men kan het op verschillende manieren meten maar steeds geld wel
volgend patroon:
o Definieer een gekozen indicator van welzijn (capabilities als functie van gezondheid, opleiding, basisbehoeften
etc.), of economische bronnen (inkomen, uitgaven, vermogen) etc.
5
, o Bepaal de armoedelijn
o Aggregeer de cijfers volgens aantal mensen ‘head count’ (dit is handig om te meten hoeveel mensen men uit
armoede kan halen) of inkomen met de armoedekloofindex (deze kijkt naar het mediane inkomen van de
mensen onder de armoedelijn).
• In de EU gebruikt men de AROP (at risk of poverty) die gedefinieerd is als 60% van het mediaan geëquivaliseerde
beschikbaar inkomen. Men kijkt dus naar mediaan, niet naar gemiddelde, naar gezinssamenstelling en uiteindelijk
naar beschikbaar inkomen dus na belastingen, niet ervoor (dit verminderd de relatieve armoede meestal wegens
progressieve belasting).
• Absoulte armoedelijnen zijn deze van de wereldbank ontwikkeld door Ravallion (1992): iemand die minder dan
$1.9 international dollar PPP / dag heeft wordt gedefinieerd als arm. Deze worden worden aangepast (begon met $1).
Armoede berekend op vlak van de absolute armoedelijn van de wereldbank <$1.90 is gedaald van 2 miljard mensen
(1990) naar 580 miljoen mensen terwijl het bevolkingsaantal sterk toenam. COVID heeft dit terug lichtjes laten
toenemen met 10% naar 650 miljoen mensen. Dit komt overeen met de “cost of basic needs” approach (basic needs).
Een absolute maatstaf is veel beter om de
reductie van armoede te zien in China. De
relatieve armoedelijn is weinig verandert,
zelfs een beetje gestegen terwijl de
absolute armoede sterk gereduceerd is
(van 80% naar onder 20%) wat een
bevolking van meer dan een miljard
mensen betreft.
1.4 Ongelijkheid van kansen (=opportuniteiten)
• Voor liberale denkers is ongelijkheid toegestaan, zolang deze het gevolg is van inzet. Ze zijn pro gelijkheid van
opportuniteiten maar tegen gelijkheid van uitkomsten (outcomes), dat maakt onderdeel van opvattingen van
collectivisten (socialisten & communisten). Onrecht voor liberalen (utilitaristen, Rawls, Amantye Sen) is ongelijkheid
die niet samenhangt met inzet gegeven gelijkheid van opportuniteiten (bv rijke studenten wiens ouders connecties
bouwen met de universiteit en via een backdoor diploma’s kunnen opkopen).
• Ongelijkheid van uitkomsten treedt in normale omstandigheden op bij: pech (ongeluk bv je hebt de moeilijke
examenreeks), sterke competitie.
Uit boek Amantye Sen: outcome overlevingskansen op 75 jarige leeftijd. Zwarte
mannen zijn economisch beter af dan Indiërs en Chinezen en toch hebben ze minder
overlevingskansen om 75 jaar te worden. Illustratie waarom ongelijkheid van kansen
sterk samenhangt met ongelijkheid van uitkomsten.
6
, Inkomensongelijkheid ratio tussen rijkste 10% en onderste 50%. In Frankrijk is
dit 7, in Brazilië 29. Let op: dit is enkel inkomen, niet vermogen (deze is
mogelijks nog erger). Ook moet men letten op de subscriptie: dit is na
inkomensverdeling maar vóór taxatie, dit verbetert de ratio op twee
manieren: de inkomensverdeling zorgt voor meer inkomen voor de onderste
50% en ook is de taxatie progressief waardoor de rijkste 10% meer
belastingen betalen.
Vermogensongelijkheid (1% vs onderste 50%) kende een
sterke daling in de eerste helft van de 20e eeuw (men
moet onthouden dat er toen nog geen middenklasse
was, voornamelijk arbeiders en kapitaalbezitters).
Echter is er sinds de jaren 70-80 terug een stijgende
vermogensongelijkheid (specifiek 1% t.o.v. onderste
50%), meer prominent in de VS dan in Europa.
De onderste 50% bezit nauwelijks 10% van het totale
vermogen.
1.4.1 Collectivistische theorieën (“collective ownership”): Socialisme & Sociale democratie (vorm socialisme)
• Collectivisten zijn grote voorstanders van een sterke overheid die een grote macht op de productie uitoefent. Men
kan twee stromingen onderscheiden:
o Socialisme / sociaal-democraten beïnvloed door de concepten uit de Franse revolutie: égalité (gelijkheid),
liberté (vrijheid) et fraternité (broederschap). Er zijn echter zeer veel stromingen in het socialisme waardoor
vrijheid hier een zeer breed concept voorstelt. Broederlijkheid slaat op samenwerking en altruïsme en
gelijkheid slaat vooral op verticale rechtvaardigheid: rechtvaardigheid tussen hoge t.o.v. lage inkomens, (dus
niet horizontale rechtvaardigheid bv krijgen mensen met dezelfde ziekte dezelfde behandeling). Socialisten hebben vooral
kritiek op de markt (ondemocratisch, onrechtvaardig, niet zelfregulerend en laten armoede en ongelijkheid
bestaan) maar zijn wel voor het bestaan van de markt in de vorm van een gemengde economie (de sociaal-
democratische stroming dan toch):
▪ Centrale notie van eigenbelang gaat niet op.
▪ De markt is ondemocratisch: deze wordt bestuurt door een elite die structurele voordelen heeft en
daarboven lobbywerk kan uitvoeren t.o.v. van nieuwkomers.
▪ De markt is onrechtvaardig want ze houdt geen rekening met de behoeften van mensen.
▪ De markt is niet zelfregulerend (markt is niet efficiënt, er bestaat geen first best economy, zie
volgende les.
▪ Markt laat armoede en ongelijkheid bestaan.
o Marxisme: Het marxisme is een politieke en economische theorie gebaseerd op de principes ontwikkeld
door Karl Marx. Centrale concepten zijn deze van de economie of productie, deze bepaalt alle andere
structuren (politieke en sociale) van de samenleving. Ook de uitbuiting van arbeiders door de kapitalisten of
bourgeoisie staat centraal. Alle meerwaarde van de productie komt uit arbeid. De arbeiders zelf krijgen een
subsistentieloon om juist te overleven en relatief gezond te blijven. De rest is winst voor de kapitalist. Marx
ziet ook de gehele geschiedenis als een klassenstrijd tussen kapitalisten en arbeiders (historisch
materialisme). Deze klassenstrijd zal volgens Marx leiden tot vervreemding voor de arbeiders.
Marx heeft ook enkele wetten van het kapitalisme blootgelegd: zo de wet van kapitaalaccumulatie
(herinvestering van winst), wet van de dalende winstvoet (“tendency of the rate of profit to fall”): Marx zag
deze tendens als een concurrentiestrijd waardoor de kapitalisten de arbeiders (het waardescheppend
element) meer en meer zullen vervangen met machines i.e. mechanisering en automatisering (een van de
7
, crises van de kapitalistische economieën, verschenen in het derde onvoltooide deel van het Kapitaal). De arbeiders
zijn verantwoordelijk voor de waardeschepping dus zal de winst dalen. De vervreemding en mechanisering
zal leiden tot een revolutie, de dictatuur van het proletariaat (het proletariaat heeft de macht van de staat
in handen) wat zal leiden tot een communistische gemeenschap.
1.5 Kritieken stromingen op elkaar ( niet veel nieuws)
• Liberalisme:
o Libertarisme: teveel aandacht voor behoeften, ook gaat het in tegen “natuurlijke individuele rechten”
(natuurrecht libertaristen). De empirisch libertaristen (Hayes) zien meer OH macht als een gevaar dat kan
afglijden in totalitarisme.
o Collectivisme: nog een te weinig nadruk op behoeften (Marx: to each his ability, to each his needs), ook kritiek
dat ze geen aandacht hebben voor klassenconflict.
8
,H2: Economische efficiëntie en de overheid
1. Betekenis van economische efficiëntie
• Het sociale welvaart maximisatieprobleem. De sociale
welvaartsmaximalisatie wordt gedefinieerd als de gezamenlijke
maximalisatie van nutten onder de drie efficiëntievoorwaarden
gegeven de aangehangen theorie van sociale rechtvaardigheid.
• Efficiëntie kan in twee vormen onderscheiden worden:
o Interne of productie efficiëntie: wordt de maximale output
bekomen door een minimale hoeveelheid van de
inputfactoren?
▪ De maximale output ligt op de transformatiecurve of
productiemogelijkhedencurve. Bundels die hier onder liggen (punt c) is hier niet
efficiënt.
o Externe efficiëntie of allocatieve efficiëntie: is de output of productie van goederen goed afgestemd op de
preferenties van de consumenten (zowel prijs als hoeveelheid). Deze kan onderscheiden worden in:
▪ Efficiëntie in productenmix: sluiten de geproduceerde hoeveelheden en juiste
combinatie van goederen aan bij de preferenties van de consumenten? Dit
optimum geldt waar de helling van de transformatiecurve gelijk is aan de helling
van de indifferentiecurve (MRS).
•
▪ Efficiëntie in consumptie: Er bestaat geen manier om één persoon beter af te maken zonder een andere
persoon slechter af te maken in termen van nut van consumptie van twee goederen. Dit kan geïllustreerd
worden d.m.v. de Edgeworth Box: een grafische representatie van een markt met twee consumenten in
verschillende situaties van initiële endownments (bezittingen) en twee goederen (productiefactoren
staan vast). Het geeft alle mogelijke re-allocaties weer van de twee goederen die de initiële
endownments en preferenties respecteert om te komen tot een Pareto-verbetering. Hier geldt dat
pareto-efficiëntie bereikt wordt waar de indifferentiecurves van de twee consumenten snijden i.e. waar
de MRSA = MRSB. Dit betekent er geen voordelen meer uit handel of
reallocatie gehaald kunnen worden.
• Indien men de verschillende posities van de twee personen
waar pareto-efficiëntie behaald werd na handel verbindt,
komt men tot de contractcurve.
Op de X-as staat de hoeveelheid goed X, op de y-as de
hoeveelheid goed Y.In punt OA heeft persoon B alle goederen,
in punt AB heeft persoon A alle goederen. Punt g stelt een
hoeveelheid voor waar beiden evenveel van beide goederen
heeft. Echter is dit niet gewenst vanwege de verschillende preferenties.
• In punt b is persoon B dus veel rijker dan persoon A want persoon B bezit meer hoeveelheden
van elk afzonderlijk goed. Andersom is in punt L persoon A veel rijker dan punt B.
=> Indien voldaan wordt aan deze voorwaarden kan men komen naar een Pareto optimum of efficiënte niveau van
output X*= (𝑋1, 𝑋2, … , 𝑋𝑁 ) met X output van een i-de goed, waarbij een afwijking van een hoeveelheid minstens
één persoon slechter af kan maken.
9
, Men kan het pareto-optimum ook voorstellen voor één goed voor de samenleving
als geheel. Deze heeft twee assen: de marginale sociale kost en de marginaal
sociale voordeel (zowel het privaat + extern voordeel).
Indien de MSC hoger ligt dan de MSV is de laatste geproduceerde eenheid een
welvaartsverlies en zou een reductie van de productie een pareto-verbetering zijn.
Indien MSV > MSC dan is het laatste geproduceerde goed een voordeel voor de
samenleving en is de pareto-verbetering een verhoging van de productie van dat
goed.
• In principe zou elke rechtvaardigheidstheorie niet tegen een Pareto-verbetering zijn. Wel kan Pareto-efficiëntie ook
een waardeoordeel uitspreken nl. sociale welvaart neemt toe als één persoon beter af is en niemand slechter af is.
Ook gaat het uit dat het individu zelf het best zijn eigen welzijn kan beoordelen (hiervoor zijn uitzonderingen voor in
de realiteit. Ook behavioural economics spreekt dit tegen)
Wat is een welvaartsverbetering vanuit punt c voor de verschillende theorieën
van sociale rechtvaardigheid?
Alles tussen punt d en c leidt strict genomen tot een efficiëntieverbetering.
Voor empirisch & natuurrecht Libertariërs en utilitaristen is alles tussen d en e
dus simpelweg een nutsverbetering, een free lunch: [d,e]
Rawls laat toe dat vertegenwoordigers van gemeenschappen in de originele
positie (geen weet van gender, ras, leeftijd, intelligentie, rijkdom, vaardigheden, opleiding en
religie) zelf kiezen hoe de verdeling van middelen moet lopen. Hij gaat ervan uit
dat dit gepaard gaat met het maxi-min principe waardoor men tussen ]d,k] zal
komen te liggen.
Socialisten zullen kiezen tussen ]f,k] omdat ze zouden vinden dat tussen d en f
persoon A er relatief niet genoeg op vooruit zou gaan.
Wat is een welvaartsverbetering zonder te starten vanuit een gegeven punt
vanuit zowel efficiëntie als sociale rechtvaardigheidsoogpunten voor de
theorieën van sociale rechtvaardigheid?
Natuurrecht libertariërs: alles op de contractcurve.
Ordinaal utilitaristen: ongekend (want men kan nut niet meten of
rangschikken).
Rawls en socialisten: punt k
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper StudentUASEW. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,93. Je zit daarna nergens aan vast.
