Hoorcollege 7: Angst en angststoornissen 7-3-2023
Angst is een basisemotie. Over de hele wereld komen bij mensen 6 basisemoties voor:
Angst
Vreugde
Verbazing
Woede
Verdriet
Walging
Deze zijn alle 6 aangeboren.
Basisemoties:
Over de hele wereld zijn er dezelfde gelaatsuitdrukkingen. Deze uitdrukkingen hoeft een kind
niet te leren. Ze leren ze wel herkennen, maar gaat meestal spelenderwijs.
Ingrediënten van een emotie:
Een emotie kent verschillende aspecten:
Een stimulans of situatie (kan ook een gedachte zijn)
De waardering van de stimulans ‘’Dit is eng’’
Het lichaam reageert opwinding (aurousal), zoals een hogere hartslag of een
opgejaagde ademhaling
Iemands gedrag weglopen, verstarren
Bij de lichamelijke reactie, is er geen sprake van een gedachten en gevoel. Je gaat meteen
in actie.
Ontwikkeling van angst:
Het ontstaan en veranderen van angst en angststoornissen is alleen goed te begrijpen als de
ontwikkeling van het kind als uitgangspunt wordt genomen.
Emotionele ontwikkeling: als er sociale emoties ontstaan, ontstaan er ook sociale
angsten.
Cognitieve ontwikkeling: Hoe meer het kind leert te begrijpen, des te minder angst
Ontwikkeling van de taal: Woorden kunnen geven aan iets dat eng is, maakt het
minder eng.
Lichamelijke ontwikkeling: Wegkruipen of weglopen van iets dat eng is. Daarom meer
angst bij kinderen met lichamelijke beperking zij kunnen dit niet of minder
makkelijk.
Normale angsten:
0 tot 6 maanden harde geluiden
6 mnd tot 2 jaar Vreemden, scheidingsansgt, hoogte, voedsel
2 tot 6 jaar Dieren, spoken, donker, negatief oordeel
6 tot 12 jaar Reële angsten, negatieve beoordeling, piekeren, faalangst
12 tot 18 jaar Negatieve beoordeling, ziekten, angst voor de dood
Ontwikkeling angst:
Exploreren= de omgeving en de wereld ontdekken (binnen een veilig kader)
,Om angsten /spannende gebeurtenissen te beleven en te leren reguleren.
Ontwikkeling van angst:
Als het kind ouder wordt zal de mate van angst meestal verminderen. Omdat het kind
de wereld begrijpt.
Oorzaken van angst worden ook anders (12-jarige is niet bang voor monsters)
Kind leert steeds beter omgaan met angst verwekkende situaties of gedachten. Door
coping-mechanismen afleidingsmanoeuvres of ontspanningsoefeningen waardoor
je minder piekert.
Zorgen? Een angststoornis?
Gewone angst is normaal en functioneel bevordert overlevingskans
Bij een angststoornis is er sprake van:
Significant lijden duidelijk aanwezig, meer dan normaal.
Belemmering van de ontwikkeling/slechter functioneren (angst belemmert
vaak het schoolse functioneren).
Daarnaast heeft elke angststoornis haar eigen symptomen
Alle stoornissen komen voor bij kinderen en volwassenen (op separatieangststoornis
en selectief mutisme na) Selectief mutisme = niet durven spreken op school.
Gegeneraliseerde angststoornis DSM-5:
Excessieve angst (overmatige angst) en bezorgdheid (bange voorgevoelens) die
betrekking hebben op meerdere gebeurtenissen of activiteiten (duur, langer dan 6
maanden).
Bezorgdheid is moeilijk onder controle te houden, piekeren is dus een belangrijk
kenmerk.
Symptomen van gegeneraliseerde angststoornis:
1. Rusteloosheid; gespannen gevoel
2. Snel vermoeid raken
3. Moeite met concentreren
4. Prikkelbaarheid
5. Spierspanning
6. Slaapproblemen
Volwassenen 3 van de symptomen, naast de eerdere genoemde.
Kind 1 van de symptomen, naast de eerdere genoemde.
Specifieke angststoornis:
Seperatieangst stoornis angst bij (gedachten over) scheiding van hechtingsfiguren
Specifieke fobie overmatig angstreactie op specifieke objecten of situaties. Niet
reële angst die lang blijft bestaan (dieren, hoogte, vliegen)
Obsessief-compulsieve stoornis terugkerende dwanggedachten en/of
dwanghandelingen handen wassen, alleen op witte strepen lopen.
Paniekstoornis korte periodes van intense angst (lichamelijk en cognitief). Het is
regelmatig en onverwacht
Sociale angststoornis:
Overmatig angst voor sociale situaties
Bang om zich in het bijzijn van anderen belachelijk te maken
Vermijding van sociale situaties
Specifiek bij kinderen:
De angst moet in situaties met leeftijdsgenootjes voorkomen en niet alleen met
volwassenen
De angst kan zich uiten in gedragsproblemen (driftbuien, woedeuitbarstingen, huilen)
, Selectief mutisme: niet durven spreken in bepaalde situaties.
Vermijding:
Overmatige stress en spanning die niet door ervaring of gedachten worden verminderd,
maar juist erger worden.
Vicieuze cirkel door vermijding wordt de angst steeds erger
Vuistregels:
Het thema bij angststoornissen die vroeg ontstaan (specifiek fobie en
separatieangststoornis) is vaak (verlies van) geborgenheid en veiligheid.
Het thema bij angststoornissen die later ontstaan (sociale fobie) is vaak angst over
eigen optreden en evaluaties van anderen.
Inhoud en vorm van angststoornissen veranderen met de leeftijd.
Samengaan van stoornissen (comorbiditeit):
Het is eerder een regel dan een uitzondering dat een kind meer dan 1 angststoornis heeft.
Angst is symptoom van bijna alle psychische stoornissen:
Depressiviteit wordt vaak voorafgegaan door een angststoornis. Andersom komt dat
minder voor.
Angststoornissen komen vaak samen voor met slaapstoornissen (denk aan piekeren
van iemand wakker houdt)
Ze komen ook veel met externaliserende stoornissen (ADHD, ODD) en met
middelengebruik
Autismespectrumstoornis
Angst en ASS:
Nederlands onderzoek 84% van de kinderen met ASS heeft minimaal 1
angststoornis.
Angst vergroot stereotiep gedrag (zoals fladderen) bij kinderen met ASS
Soms is de angst extreem en voor anderen ‘’buitenproportioneel’’
Onlogische en oninvoelbare angsten
Daartegenover gebrek aan angst bij werkelijke gevaren, bijvoorbeeld vinger in brandende
kaars steken.
Angst en beperking:
Angst heeft een overlevingsfunctie. Als je minder goed kunt omgaan met een angstige
situatie dan zul je meer angst ervaren.
Denk aan lichamelijke en/of verstandelijke beperking:
Niet kunnen wegrennen
Minder zien en/of horen
Minder begrijpen, zoals bij LVB
Risicofactoren:
