Groepsplan gedrag
K. van Overveld
Preventie 1 – Plannen voor iedereen
De leraar
De ideeën van handelingsgericht werken (HGW) sluiten aan bij die van het passend onderwijs: als
leraar stem je af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen en bepaal je hoe je omgaat met
verschillen tussen de leerlingen.
De HGW-cyclus kent 4 fasen:
1. Waarnemen/signaleren
Verzamelen van leerlinggegevens in een
groepsoverzicht, het signaleren van leerlingen die
extra begeleiding nodig hebben.
2. Begrijpen/analyseren
Benoemen van de onderwijsbehoeften van de
leerlingen.
3. Plannen
Clusteren van leerlingen met vergelijkbare
onderwijsbehoeften en het opstellen van een
groepsplan.
4. Realiseren
Uitvoeren van het groepsplan.
Ook heeft werken volgens HGW een aantal uitgangspunten. Dit zijn er in totaal 7:
1. De onderwijsbehoeften van de leerling staan centraal
Onderwijs behoeften geven aan wat de leerling nodig heeft om specifieke onderwijsdoelen
te bereiken. Dit staat centraal in het leren.
2. Afstemming en wisselwerking
Een leerling ontwikkelt zich in interactie met de omgeving. Alles wat om de leerling heen zit,
qua gezin & kerk, telt ook mee met hoe de leerling is.
3. De leraar maakt het verschil
Iedere leerling heeft behoefte aan een goede leraar.
4. Positieve aspecten zijn van groot belang
Optimisme en denken in mogelijkheden geven ruimte voor ontwikkeling. Positieve aspecten
worden gevierd en verder uitgebouwd.
5. Constructieve samenwerking
Dit uitgangspunt verwijst naar de samenwerking met de ouders. Binnen HGW worden ouders
als partner gezien. Samen zijn zij verantwoordelijk voor het verbeteren van het welzijn, de
werkhouding of de schoolprestaties van de leerling.
6. De werkwijze is doelgericht
Binnen HGW gaat het erom dat er duidelijk geformuleerd wordt wat de leraar wil bereiken
met een groep of een leerling.
7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant
HGW kent een cyclus op groepsniveau. Deze cyclus wordt gevolgd en daarna geanalyseerd.
Vervolgens worden er nieuwe plannen opgesteld.
,In de afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan naar de factoren die bijdragen aan de
verwezenlijking van goed onderwijs. Een van de belangrijkste onderwerpen is klassenmanagement.
Klassenmanagement wordt, vanwege de overweldigende hoeveelheid positieve
onderzoeksresultaten, gezien als de belangrijkste sleutel voor goede leerresultaten van leerlingen.
Relatie Zekerheid Consequentheid
Vertrouwen is de basis van een De lichaamstaal is krachtig: Wat je zegt doe je en je doet
relatie. Dat betekent dat de hier staat een leraar met wat je zegt. Als de leerling bij
leraar een leerling oprecht en zelfvertrouwen en overwicht. een eerste vraag om het
met respect behandelt. Iedere De leraar staat rechtop, voeten gewenste gedrag te vertonen
dag wordt gestart met een iets uit elkaar, handen niet reageert, houdt de leraar
schone lei. ontspannen naast of voor het geduldig maar beslist vol tot
De leerkracht is het rolmodel lichaam. De leraar kijkt een het gewenste gedrag wel
voor de gedragsregels in de leerling aan als hij tegen hem wordt getoond.
klas. Zij kunnen een goede spreekt, maar vermijdt staren. Het is zaak vast te houden aan
eerste indruk maken door aan Daarnaast is de stem duidelijk, opdrachten die worden
het begin van een schooljaar krachtig (maar niet te hard) en gegeven.
alle informatie over leerlingen prettig van toon.
op een lijst te plaatsen.
Duidelijkheid Reactie op gedrag Verwachtingen
Duidelijkheid zit onder meer Effectieve leraren verschillen Geef leerlingen het
verpakt in concreet van niet-effectieve leraren, vertrouwen dat het mogelijk is
taalgebruik. Concreet maar niet door de reactieve om in de toekomst wel de
taalgebruik is duidelijk, maatregelen op gedrag. Het vaardigheid te verwerven.
specifiek en omvat maar blijken vooral de proactieve Fouten maken mag, het hoort
weinig woorden. De leraar zegt maatregelen te zijn die het bij het leerproces. Hoge
tegen de leerlingen wat ze verschil maken. Proactieve verwachtingen hebben,
moeten doen, niet wat ze maatregelen zijn al die betekent ook dat iedere
moeten laten en hij levert maatregelen die ervoor zorgen leerling tijd krijgt om na te
geen persoonlijke kritiek. dat probleemgedrag niet kan denken zodat hij een juist
ontstaan. antwoord kan bedenken.
De complimentenpiramide brengt in beeld hoe algemeen
of persoonlijk complimenten kunnen zijn. Het is een
model dat je ook met je leerlingen kunt gebruiken. Een
compliment moet echter wel gemeend zijn, leerlingen
hebben het al snel door als een compliment obligaat en
hol is. Leerlingen die beloond worden om hun leerwerk,
zijn bereid om risico’s te nemen en fouten te maken. Deze
manier van bekrachtigen reguleert ook het gedrag van
leerlingen die voortdurend naar complimenten hengelen.
Ook de omgeving in de klas is van belang. Het bureau van de leraar is netjes, omdat de leraar een
voorbeeldfunctie heeft. Ook staat het computerscherm zo min mogelijk in het blikveld van de
leerlingen. Een goede inrichting is gebaseerd op overzicht. De leraar zorgt ervoor dat hij vanaf zijn
werkplek alle leerlingen kan zien. Dit geldt ook andersom.
Leerlingen die recht onder het digibord zitten of met hun rug ernaartoe, hebben geen goed zicht op
informatie. Tijdens instructiemomenten moet de leraar ervoor zorgen dat deze leerlingen van positie
veranderen. Ook moet het lokaal een plek zijn waar de leerlingen zich thuis kunnen voelen. Geef de
leerlingen en stem in de inrichting, zodat het hun plekje wordt.
, Ook het evalueren van resultaten is belangrijk voor het leerproces. De term attributie verwijst naar
de verklaring die mensen zoeken voor een faal- of succeservaring. Iemand kan de oorzaak voor het
resultaaat bij zichzelf zoeken (interne attributie) of de oorzaak aan een externe factor toeschrijven
(externe attributie).
De leraar geeft de leerlingen regelmatig feedback op het leren, de taakmotivatie of het sociaal-
emotioneel functioneren. Goede feedback is een van de grootste invloeden op presteren.
Belangsrijkste is niet de frequentei van de feedback, maar de kwaliteit ervan. Feedback wordt wel
gezien als de gezamenlijke zoektocht naar succes. Het vraagt om:
- Een snelle actie: geef zo snel mogelijk na de prestatie de informatie.
- Expliciete informatie: wat was juist of onjuist?
- Informatie over de strategie: welke stappen moet je zetten om je doel te bereiken?
- Aanpassing aan de complexiteit van de taak: daar waar het kort kan, houd je het kort.
- Overzichtelijkheid: geef de aangepaste hoeveelheid informatie die nodig is om het doel te
bereiken.
- Bruikbaarheid: check regelmatig wat de leerlingen met je feedback kunnen.
Homogeen groeperen (leerlingen met hetzelfde niveau bij elkaar zetten) is niet zo effectief en op den
duur zelfs ongunstig voor de ontwikkeling van individuele leerlingen, zeker voor leerlingen die zwak
presenteren. Bij deze groep leerlingen kan het leiden tot een verbreding in de kloof in prestaties, een
negatieve houding ten opzichte van school, een verlaagd zelfbeeld en mindere betrokkenheid.
De wijze van instructie geven is bepalend voor leerresultaten van leerlingen. In de praktijk worden
diverse modellen gehanteerd, zoals het activerende directe-instructiemodel (ADI) of de expliciete
directe-instructie (EDI).
De modellen die we in de praktijk tegenkomen, kennen verschillende onderdelen:
1. Terugblik
De benodigde voorkennis ophalen en er wordt een samenvatting van de vorige les gegeven.
2. Oriëntatie
Het hoe en waarom van de les wordt besproken.
3. Uitleg
Leerlingen die klassikale instructie nodig hebben, krijgen instructie. Leerlingen die het zonder
instructie snappen kunnen al aan het werk.
4. Begeleide inoefening
Leerlingen die de uitleg snappen, kunnen aan het werk. Leerlingen die dat nodig hebben,
gaan verder met de leraar.
5. Zelfstandige verwerking
Iedereen is nu zelfstandig aan de slag. Eventueel krijgen sommigen extra instructie aan de
instructietafel.
6. Evaluatie
Aan de hand van het leerdoel van de les wordt besproken wat er is bereikt (product) en hoe
dat is bereikt (leer- of werkproces). De leerlingen reflecteren.
7. Terug-/vooruitblik
Er volgt een laatste terugblik op de les en de leraar vertelt alvast waar de volgende les over
zal gaan.
