GRONDSLAGEN KLINISCHE PSYCHOLOGIE
HOORCOLLEGE 1: Geschiedenis van de psychopathologie
1) Oudheid (700 v. – 500 na).
- Chronisch zieken en psychisch zieken werden goed opgevangen. Verblijf in tempels;
verzorging, massages, ontspannende muziek.
- ‘Geesteszieken kun je met muziek tot bedaren brengen’.
- Hippocrates:
o Het verband leggen tussen lichamelijk en geestelijk functioneren.
o Geestesziekte is een ziekte van de hersens.
o Zoeken naar wetenschappelijke verklaring ziekten en niet magische verklaringen.
o Erkent belang bijdrage interpersoonlijke interacties aan ontwikkelen psychische
problematiek (express emotions: is er ruimte om jezelf te ontwikkelen?).
o Hygiëne, eetgewoonten en frisse lucht zijn belangrijk.
o Balans lichaamssappen (slijm, bloem, gele gal, zwarte gal).
o Therapie; aderlaten en overgeven.
o Epilepsie is lichamelijk fenomeen, geen straf.
o Wilgenbast Asperine.
- Plato:
o Stichter Atheense academie” eerste instituut hoger onderwijs in Westen.
o Omgeving speelt een rol in onaangepast gedrag.
o Belang ‘rede’ (later: cognitieve gedragstherapie).
2) Middeleeuwen (500-1500).
- Gregoriaanse muziek; muziek tijdens de kerkdienst (eenstemmigheid).
- In de middeleeuwen kwam de zorg voor geesteszieken nee rop het gezin en de naaste
familie.
- Als de zorg van de familie niet hielp, werden geesteszieken vaak opgegeven. Gevolg was een
zwervend bestaan.
- Later in de middeleeuwen kwamen er ook opvanghuizen. Dit was eerder een soort
gevangenis voor mensen die men weg wilde hebben uit de maatschappij. Er was geen
therapeutisch doel of vooruitzicht.
o Bovennatuurlijke verklaring: bizar gedrag werd gezien als het werk van een duivel of
een heks.
Exorcisme (duivel uitdrijven).
Kruis boven het hoofd.
Heksenverbranding.
Slangenkuil (waar mensen boven werden gelegd).
o Natuurlijke verklaring: gek zijn is een natuurlijk fenomeen veroorzaakt door stress.
Rust.
Recreatie.
Ontspannen.
o De maan en de sterren: maan en sterren hebben effect op psychisch functioneren
(Paracelsus). Zwaartekracht heeft invloed op je lichaamsvloeistof en daardoor invloed
op psychische ziekte.
Astrologie.
3) Eind 18e/19e eeuw.
- Mozart (1756-1791):
- Morele therapie:
o Psychosociale benadering waarin er behandeling was in een setting die normale
interactie aanmoedigt.
o Het principe gaat terug naar oudheid (opvang in tempels).
o Grondlegger was Philippe Pinel (1745-1826).
o Pinel beoogde…
o Mensen werden in kleinschaligheid geholpen.
o Dorothea dix: wilde iedereen die zorg nodig heeft hierin voorzin. Meer aanbod maar
nog veel meer vraag… te weinig staf. Deze type behandeling kreeg te veel vraag.
, o Ook biologische invloeden werden steeds groter. Mede doordat de aard van de
ontdekking van Syfilis (psychoses) werd ontdekt en werd gevonden dat het
behandelbaar was met een penicilline kuur.
o John Grey: oorzaak psychisch probleem ia altijd lichamelijk. Rust, ruimte en goede
ventilatie is nodig.
o 1935-1955: frontale lobotomie (iets weghalen uit de hersenen wat leidt tot minder
stoornissen).
4) 19e eeuw.
- Freud: naast morele therapie en bio-psychische analyse ook de psychoanalyse (conflicten
tussen het superego, het ego en het id).
5) 20e eeuw.
- Invloed van de psychoanalyse is groot.
- Behavioral model: gedragsmodel en het sociale leermodel.
o Pavlov: principe conditioneren ligt ten grondslag aan psychische problemen.
o Mary Cover Jones: eerste fobietherapie.
- Aandacht voor classificatie van psychische problemen (DSM).
o Kraepelin: maakte onderscheid tussen verschillende psychische stoornissen op grond
van beloop, leeftijd aanvang, oorzaak en symptomen.
- Biologische therapie.
o 1950 was de eerste effectieve medicatie psychotische- en angststoornis.
- Willibrordusstichting Heiloo 1929-1980: Bad therapie, arbeidstherapie, insuline comakuur,
ECT, medicatie.
- 60 en 70e jaren: mensen kwamen in opstand tegen allen medicijnen en legden de schuld juist
bij de maatschappij neer. Antipsychiatrie en dehospitalisatie.
o Niet de patiënt, maar de maatschappij is ziek.
o Drang om onder autoriteit uit te komen.
o Afstand tussen behandelaar en patiënt wordt kleiner.
o Minder behandeling, meer begeleiding.
o Devies; praten en nog eens praten, en geen medicatie.
o Kritiek tegen komst Herman van Praag hoogleraar biologische psychiatrie Utrecht.
- Tot 1980 werd homoseksualiteit als mentale stoornis opgenomen in de DSM.
Verdiensten antipsychiatrie:
- Doorbreken oude gezagsverhoudingen.
- Multidisciplinair samengestelde behandelteams.
- Aandacht bejegening patiënt.
- Belangstelling psychotherapie nam toe.
6) 21e eeuw: wat is een psychische stoornis?
- Psychisch disfunctioneren (cognitief, emotioneel, gedragsmatig).
- Klinische significant lijden.
- .
o Vanuit een multidimensionele perspectief (ontwikkelingsstadium, sociale omgeving,
gender, culturele invloed, leergeschiedenis, abnormaal gedrag, biologie.
Kritiek op ons systeem:
1. Te grote nadruk op belang biologie (Jim van Os: schizofrenie is geen hersenziekte en geen
genetisch bepaalde ziekte).
2. Roep om onderzoek naar losse symptomen in plaats van naar deze clusters
(transdiagnostische benadering).
Dus, wat nu?
1. Richtlijnen op het Trimbos.
2. Cognitieve gedragstherapie nog steeds centrale rol in behandeling.
3. Nieuwe visie: netwerkbenadering, groot netwerk van symptomen die horen bij stoornissen die
onderling met elkaar verbonden zijn. Als je bijvoorbeeld een angststoornis hebt, is er een kans
dat diegene ook een depressie ontwikkelt, omdat deze ‘clusters’ dicht bij elkaar liggen.
, 4. Nieuwe visie: big databestanden, waarop statistische analyses op worden losgelaten om te
kijken of daar nieuwe dingen in kunnen worden ontdekt. Virtual reality waar bepaalde situaties
mee kunnen worden geoefend (bijvoorbeeld in angststoornissen).
ARTIKEL: Het nut van theorie (Eshuis).
Wat is de waarheid achter theorieën?
Theorieën zijn nodig om dingen te kunnen verklaren waardoor men voorspellingen kan maken voor
de toekomst.
- In wetenschap wordt realiteit geobserveerd hier leidt een wetenschapper een theorie af
door middel van inductie. Maar er is veel risico op biases.
- Inductieprobleem = om vast te stellen dat een theorie juist is, zouden we eigenlijk iedereen
moeten observeren over wie de theorie een uitspraak doet. Maar dit is technisch gezien
onmogelijk.
- Paradigma = verzameling aan basisprincipe’s, theorieën, methoden en technieken.
o Een gefaalde waarneming is alsnog bruikbaar voor andere observaties.
o Theorieën worden voortdurend aangepast totdat er een consensus is in de
wetenschap.
Hoe wordt er gespiegeld aan de natuurwetenschappen?
Gestreefd naar een combinatie van determinisme (werking causale mechanismen) en
reductionisme (verklaarbaarheid van fenomenen ligt in de onderliggende niveaus).
- Leertheoretische benadering is sterk deterministisch, maar minder reductionistisch. Deze gaat
ervan uit dat gedrag aangeleerd is.
- Cognitieve benadering stelt dat een mix van leerervaringen en informatie-selectie en
informatieverwerking gedrag veroorzaken.
Wat is de dynamiek voor de psychologie?
Hermeneutische methode = het invoelend begrijpen van wat zich afspeelt in de belevingswereld. Zo
ontwikkelt men een dieper begrip van de geestelijke wereld van de ander.
1. Onbewust: het mensbeeld van de psychoanalytische benadering wordt gekenmerkt door de
aanname dat menselijk gedrag in eerste plaats gestuurd wordt door onbewust oerdriften en
innerlijke conflicten. Interpretatief van aard.
2. Vrije wil: nadruk ligt op uniciteit van het individu, diens ontwikkelingskansen en diens bewust
ervaring. Menselijk handelen komt voor tot een intentioneel, zelfregulerend wezen. Nadruk op
vrije wil heet voluntarisme.
3. Context: naar het individu kijken als geheel in diens ecologische, sociale en maatschappelijke
context (holisme). Het individu vormt samen met die context een systeem en binnen dat
systeem komt gedrag tot stand.
Technisch eclecticisme = een aanpak waarbij uiteenlopende technieken worden ingezet zonder
theoretische integratie na te streven. Effectstudies spelen een belangrijke rol in de toepassing van
onderzoek in de praktijk.
ARTIKEL: Conjectures and refutations: the growth of scientific knowledge
(Popper).
Wat is het verschil tussen wetenschap en pseudowetenschap?
Psuedotheorieën gebruiken bewijs vanuit de realiteit, waarbij elke nieuwe observatie wordt
geïnterpreteerd op basis van de vorige observatie. Vaak worden observaties op zo’n manier gebruikt,
dat het de theorie alleen maar kan bevestigen.
Statements Popper:
- Het is makkelijk om confirmatie te vinden als je alleen naar confirmatie zoekt.
- Confirmatie van een theorie zou alleen mogen worden beschouwd als deze het resultaat is
van risicovolle voorspellingen.
- Elke goede wetenschappelijke theorie verbiedt iets, en dat wanneer een theorie niet door een
bepaalde gebeurtenis als onwaar kan worden verklaard, deze niet wetenschappelijk is.
