Hoofdstuk 1: een probleemstelling met Socrates
1. Het Griekse mirakel
- Begin > 399 v.Chr. in Athene
- Groep mensen leefden samen> ‘De Grieken’ > = zelfde taal, godsdienst en
levenswijze
- Inspiratie van de Grieken afkomstig van handelaars uit het Nabije Oosten
o Vb. Astronomie, geometrie, aardrijkskundige en juridische inzichten, religies
en kunst
- Fundamenten van Europese cultuur > uit Oud-Griekenland
o ≠ Europa als continent, voormalige Griekse steden > vb. Libanon, Egypte
o Democratie > enkel alle vrije mannen, ≠ vrouwen
“Griekse recht tot beraadslaging
Mirakel” beslissingen over het lot
o Geschiedschrijving
o Meetkunde, sport, atheïsme, theater
- Cruciale stap? > bekritisering van oude mythes, 6e eeuw v. Chr.
o Xenofanes
o Verwerping traditionele religieuze verklaring over oorsprong en natuur vd
wereld
o Eigen mening boven goddelijke waarheden vn religie
o Verklaring voor natuur? > = lang en moeizaam leerproces ≠ niet zomaar voor
het grijpen
- Oorzaak vn culturele ontwikkelingen?
o Economische welvaart
Handel met Nabije Oosten en Middellandse zee
o Culture factoren (2)
Impact vh woord: argumentatie + discussie
Het recht om deel te nemen aan politieke beraadslaging etc.
Geen enkel discussiethema taboe
Het schrift > gevolg van democratische bestuursvorm
Wetten opschrijven: 2 voordelen
Machthebber kan geschreven wetten niet veranderen
Eigen interpretatie vd wet met die vn machthebber
confronteren
Gevolgen v/ schrift?
Inzicht en kennis bewaren en verspreiden
Kritische houding bevorderen t.o.v. inzichten
> Herlezen, overdenken en evalueren
, -Verklaringen over de natuur?
> eerder poëtische aard
o Grondslag voor 2 algemene voorwaarden voor menselijke verklaring v/ natuur
1. D.m.v. enkele principes > a.d.h.v. woorden kunnen uitleggen
2. Moet door mensen begrepen en uitgesproken en beschreven kunnen worden in teksten
- Verschillen tussen huidige natuurwetenschappen <> verklaringen Grieken >
methodologisch
o Grieken? > geen experimenten + instrumenten
Observaties
o Rol vd wiskunde
2. De zelfzekerheid van Socrates
- 470-399 v. Chr.
- Aanklacht tegen Socrates o.b.v. goddeloosheid (invoering nieuwe goden) + misleiden
jeugd
o Ter dood veroordeeld
1) De centrale idee in het leven van Socrates
- Vreemde levenswijze > Discussiëren op straat over kwestie wanneer leven goed of
geslaagd is
- Centraal idee?
o ≠ leven zonder meer, = mens wilt een gelukt leven > gelukkig en goed
o Hoe?
NIET via instinct
NIET de sociaal aanvaarde gewoonte volgen
o Inzicht en kennis verwerven over wat gelukt leven is
“Niemand doet wetens en willens kwaad” – Socrates
2) De apologie van Socrates
- Plato was onder indruk van Socrates > schreef Apologie van Socrates
> Kort na dood van Socrates geschreven
> Doel? > Neerschrijven wat Socrates precies zei tijdens het proces
- Verdediging Socrates
o Beweert niet terecht te staan voor zijn religieuze opvatting (goddeloosheid),
wel voor zijn levenswijze (2 argumenten)
1. Socrates’ gewoonte mensen te ondervragen ≠ door pretentie antwoord op alle vragen te
weten
- Reden vn ondervragen? > Bewust van onwetendheid
- Hoopt via deugdelijk antwoord vd gesprekspartner iets bij te leren
2. Gewoonte te discussiëren > zoektocht naar inzicht, = opdracht vd goden (Orakel Delphi)
- Toont aan dat onwetendheid van Socrates beperkt is
- Houding = waardevol (‘Door de goden gewild’)
- Zekerheid van Socrates? (2)
o Zeker over betekenis van eigen leven + weet wat gelukt leven is
, - Inzicht onmisbaar voor gelukt leven
- Apologie? > Socrates 2 stappen verder
1. Socrates beweert zelf kennis en wetenschap te hebben van goed en kwaad + over zinvol
leven
2. Algemene kennis > m.b.t. alle mensen, ≠ goed/ kwaad voor Socrates alleen
3) Het debat met de sofisten
- Protagoras > oudste en belangrijkste vertegenwoordiger vd Sofisten
- Sofisten?
o 2e helft vd vijfde eeuw v. Chr.
o Rondreizende leraars
Schandaal? > lieten zichzelf betalen voor onderwijs
Opleiding m.b.t. op rol in politiek = democratisering vh politiek leven
- Retoriek > beoefende kunst vh goed en overtuigend spreken voor een groot publiek
o Kunst vd welsprekendheid
o Grieken = orale cultuur: politiek en rechtspleging in massavergadering, (!) dus
belang vd retoriek
o Doel? > In alle situaties gelijk krijgen, persoonlijk belang of belang vn groep
veiligstellen
o Juistheid vn mening, rechtvaardigheid ≠ van belang
o Beschouwen waarheid als relatief, niemand weet iets zeker
- Homo mensura-leer? > Protagoras
o ‘homo’= mens, ‘mensura’ = maat/ maatstaf vh oordeel
o Wat? > waarheid is relatief
Vb. “ik heb koud” = enkel voor mij is dat zo
o Subjectivistisch > geen realiteit achter verschijnselen, hoe het aan mij
verschijnt is waar
o Enkel meningen bestaan, geen kennis
o Socrates ≠ akkoord
4) De neiging tot transcendentie en Socrates interpretatie ervan
- Socrates wijst standpunt Sofisten af: 2 redenen
1. Onderscheid tussen schijn <> zijn
- Onderscheid tussen de manier waarop dingen aan mij of aan de mensen verschijnen
<> werkelijk zijn
2. Mensen geïnteresseerd in wat écht waardevol is > ZIJN
- Schijn ≠ enige wat van belang is
- Neiging tot transcendentie? > het verlangen van mensen om hun leven, overtuigingen
en betekenisconstructies te beschouwen vanuit een ander standpunt dan hun
persoonlijk standpunt
(!) vb. p. 17
- Transcendent standpunt ≠ objectief
- ‘Mensen vinden het belangrijk schijn en zijn te onderscheiden’ – Socrates
3. Beweert over gelukt leven + over de zin van zijn leven kennis te hebben
, - (!) zijn uitspraak als ‘waar’
- Kennis = zekere kennis
- Transcendent standpunt = standpunt waaruit zekere kennis mogelijk is (zie vb. p. 17)
- Schijn <> zijn = onwaar <> waar = onzekerheid <> zekerheid
5) Enkele vragen
- Vragen m.b.t. transcendentie
1) Hoe moeten we de uitspraken van Socrates begrijpen? Wat betekent het spreken
over ‘waarheid’, ‘kennis’ of ‘zekerheid’ i.v.m. zingeving
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bryanvenken. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
