voor dit vak behaalde ik een 12/20.
Dit document 'Inleiding tot het recht' gegeven aan Sociale Wetenschappen (Communicatiewetenschappen en Sociologie) door prof. De Leo omvat:
- samenvatting
- lesnotities
- voorbeelden
-examentips
- oefeningen en casussen
- Studielabtips.
Succ...
Inleiding tot het recht
DEEL 1: omschrijving van het begrip recht
1| Objectief en subjectief recht…………………………………………………………………………………………………. 5
Onderscheid tussen objectief en subjectief recht
Verband tussen objectief en subjectief recht
2| Klassieke definitie van het objectief recht…………………………………………………………………………….. 7
Imperatief karakter: rechtsregels verbieden of gebieden
- Resultaatverbintenis, garantieverbintenis en middelenverbintenis
- Gebonden en discretionaire bevoegdheid
Rechtsregels regelen uitsluitend menselijk en uitwendig gedrag
Algemeen en onpersoonlijk karakter van de rechtsregels
(On)bepaalde werkingssfeer van een rechtsregel
Afdwingbaarheid van het recht
- Overheid dwingt naleving van juridische regels af
- Juridische adwingvormen
- Procedure van afwinging
- Is een juridische verplichting steeds afdwingbaar
Doel van het recht
- Recht als maatschappelijk fenomeen
- Bijzondere doelstellingen van het recht
3| Basisbegrippen inzake het objectief recht…………………………………………………………………………… 22
Positief recht
Gemeen recht en uitzonderingsrecht of bijzonder recht
Aanvullend recht, gewoon dwingend recht en recht van openbare orde
- Principe van de wilsautonomie
- Suppletief of aanvullend recht
- Dwingend recht
4| Inleiding en inhoud van het objectief recht………………………………………………………………………… 26
Indelingen van het recht
Indeling van het recht in publiek- en privaatrecht
Verdere onderdelen van het publiek recht
- Grondwettelijk recht
- Administratief recht
- Gerechtelijk recht of procesrecht
- Strafrecht
- Fiscaal recht
Verdere onderdelen van het privaatrecht
Gemengde rechtstakken
- Sociaal recht
- Economisch recht of ondernemingsrecht
1
Elin Vanhooren
,5| Rechtspraak en gerechtelijke organisatie………………………………………………………………………….. 30
Inrichting van hoven en rechtbanken
- Opbouw van de gerechtelijke organisatie
1. Eenheid van de rechtspraak
2. Dubbele aanleg
3. Specialisatie van de rechtbanken
4. Territoriale organisatie van rechtbanken
- Rechtscolleges en hun bevoegdheden
° Vredegerecht
° Politierechtbank
° Rechtbank van 1e aanleg
° Ondernemingsrechtbank
° Arbeidsrechtbank
° Arrondissementsrechtbank
° Hof van assisen
° Hof van beroep
° Arbeidshof
° Hof van Cassatie
- Administratieve rechtbanken
Beginselen van de burgerlijke rechtspleging
- Lijdelijkheid van de rechter en beschikkingsbeginselen der partijen
- Schriftelijk en mondeling karakter van de procedure
- 4 stadia van de rechtspleging
1. Inleiding van de procedure
2. Proces
3. Rechtsmiddelen
4. Gezag en kracht van de gewijsde
DEEL 2: uitoefening van de machten en hiërarchie der normen
1| Federale gezagsorganisatie…………………………………………………………………………………………….. 38
Federale wetgevende macht
Samenstelling van en lidmaatschap in het federaal parlement
Totstandkoming van formele wetten
- volledig bicamerale procedure
- optioneel bicameraal
- monocamerale procedure
Diverse vormen van regelging uitgaande van de wetgevende macht
= soorten formele wetten
- Grondwet
- Gewone en bijzondere wetten (classificatie obv vereiste meerderheid)
- Interpretatieve- of uitleggingswetten (classificatie obv aard en voorwerp)
- Opdrachtwetten
- Besluitwetten
- Verzamelwetgeving: programmawetten en -decreten
2
Elin Vanhooren
, Procedure betreffende de herziening van de Grondwet in formele zin
1. Verschillende fasen: Verklaring door Preconstituante
Automatische ontbinding van federaal parlement
Grondwetsherziening door Constituante
Bekrachtiging en afkondiging door Koning
Federale uitvoerende macht
Samenstelling van de federale regering
Bevoegdheden van de federale regering
Regelgeving uitgaande van de federale uitvoerende macht
- Koninklijke besluiten
- Ministeriële besluiten
- Besluiten van staatsecretarissen
2| Lokale wetgeving……………………………………………………………………………………………………………….. 49
Gedecentraliseerde besturen
Provincies
Gemeenten
3| Communautaire en regionale rechtsorden…………………………………………………………………………. 53
Inleiding
Schets van de staatshervormingen
Bevoegdheidsverdeling tussen de staat, gemeenschappen en gewesten
- Kenmerken van de bevoegdheden van de gemeenschappen en gewesten
- Materiële bevoegdheid
- Territoriale bevoegdheid
Communautaire en regionale gezagsorganisatie
- Uitoefening van UM, WM en RM op deelstatelijk niveau
- Asymmetrische opbouw van de gemeenschappen en gewesten
- Instellingen van de gemeenschappen en gewesten
° Parlementen
° Regeringen
Decreten
Ordonnanties
Regeringsbesluiten
Ministeriële besluiten op deelstatelijk niveau
4| Bronnen van internationaal recht………………………………………………………………………………………… 59
Inleiding
Verdragen
Supranationale wetgeving
1. ontstaan en evolutie van de EU
2. supranationaal karakter van de EU
3. soorten EU-regelgeving
- primair EU-recht: VEU en VwEU
- Secundair EU-recht: verordeningen
richtlijnen
besluiten
3
Elin Vanhooren
, 4. doelstellingen van de EU
5. middelen tot verwezenlijking van de EU
6. totstandkoming van het afgeleid recht
5| Hiërarchie der normen………………………………………………………………………………………………………… 66
Inleiding
Voorwaarde voor het bindend karakter van een rechtsnorm
Exceptie van onwettigheid
Beroep tot nietigverklaring en rechtsherstel in natura of voor Raad van State
Toetsing van de wet
Controle door het Grondwettelijk Hof
4
Elin Vanhooren
,DEEL 1.
OMSCHRIJVING VAN
HET BEGRIP RECHT
1| OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT
ONDERSCHEID TUSSEN OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT
objectief recht subjectief recht
= geheel van gedragsregels voor het = aanspraak die een persoon aan een
maatschappelijke leven, waarvan het rechtsnorm ontleent
respect wordt afgedwongen door de (van een ander individu een bepaalde
overheid. prestatie vereisen)
rechtsplichten aan subjectieven
verplichtingen om iets te doen of
iets niet te doen
doel
• belangen van de mensen en hun onderling
verkeer ordenen en beschermen
subjectief recht wordt beschermd door het objectief recht
objectieve recht creëert subjectieve rechten
VERBAND TUSSEN OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT
eigendomsrecht
objectief recht: de rechtsregels die omschrijven wat men onder eigendom verstaat en
hoe je het verkrijgt/verliest
subjectief recht eigendomsrecht
• beroepen op objectief recht, indien subjectieve recht wordt geschonden
elke daad van de mens, waardoor een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht door wiens
schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden
Art. 1382 schadevergoeding (3 voorwaarden)
oud BW I. schuldige daad (ook wel de fout)
objectief = de daad
- overtreding van rechtsnorm
bv. door rood licht rijden
- overtreding van zorgvuldigheidsnorm (bonus pater familias-criterium)
bv. als je schade hebt toegebracht, zal de feitenrechter jouw gedrag vergelijken met een goede huisvader
subjectief = de onrechtmatigheid
- schuldbekwaam
bv. infantes of geesteszieken zijn niet schuldbekwaam
- geestesbekwaamheid
schuldbekwaam en toerekeningsvatbaar
- leeftijd (onderscheidingsvermogen)
5
Elin Vanhooren
, II. schade
- materiële en morele schade
- verlies in geld moet waardeerbaar zijn
- schending van subjectief recht is noch noodzakelijk noch voldoende
bv. auto heeft mij omver gereden
schade:
grote kans dat art 1382 oud BW op het examen komt
- materieel: auto, kleren, laptop in wagen…
INDIEN schade toegebracht wordt moet je de 3
- fysiek: been verloren (hoeveel is mijn been waard?)
voorwaarden noteren (lees zeker ook de opvolgende art):
- moreel: ik kan niet meer slapen
° fout
- gevolgschade: inkomsten
° schade
° causaliteit
III. oorzakelijk verband tussen fout en schade
- aansprakelijkheidsrecht (schade vergoeden)
preventief optreden door schadeverwekkend handelen te ontraden
= enkel schade die iemand heeft veroorzaakt, moet hij vergoeden
- equivalentieleer (toegepast in België)
= de fout moet de noodzakelijke voorwaarde (conditio) zijn van de concrete schade
OF
- adequatieleer
= welke schade was (nog) te voorzien?
contractuele / buitencontractuele aansprakelijkheid
• contractuele aansprakelijkheid: schending van verplichtingen in een contractuele
band tussen personen
• buitencontractuele aansprakelijkheid: art. 1382
6
Elin Vanhooren
, 2|KLASSIEKE DEFINITIE VAN HET OBJECTIEF RECHT
werkdefinitie: objectief recht
objectief recht = geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels, voor de uiterlijke
gedragingen van de rechtssubjecten
vitale maatschappelijke belangen
IMPERATIEF KARAKTER: RECHTSREGELS VERBIEDEN OF GEBIEDEN
1. resultaatverbintenis, garantieverbintenis en middelenverbintenis
I. NOTIE
2 soorten regels (principe)
I. indicatieve regels
• drukken uit was is
bv. natuurkundewetten
II. imperatieve regels
• rechtsregels
• drukken uit wat anders kan, maar niet anders mag
- gebieden: verplicht gedrag (positief/negatief omschreven)
- verbieden:
- beperking van de vrijheid van een persoon
permissieve regels: indirect verbod
PERMISSIEVE RECHTSREGELS
• gebod/verbod om recht of vrijheid van andere personen te respecteren
INDICATIEVE FORMULERING IS SCHIJN
• rechtsregels ≠ feitelijke vaststelling
rechtsregels zijn indicatief geformuleerd
7
Elin Vanhooren
,juridische verplichtingen verschillende graden in het verbindend karakter van de rechtsregel
= verbintenissen RESULTAATVERBINTENIS
• verbintenis tot resultaat (zekerheid tov te behalen resultaat)
• toetsingsgrond: tenzij overmacht
• risicoaanvaarding: geen
• toetsing door schuldenaar (schuldeiser is passief)
-- examen: het verschil tussen de
GARANTIEVERBINTENIS verbintenissen goed kennen!
• verbintenis tot resultaat zelfs bij onmacht
• resultaat bereiken onder alle omstandigheden
• beroep op overmacht
--
MIDDELENVERBINTENIS (inspanningsverbintenis)
• verbintenis tot bep. zorgvuldigheid (aleatoir karakter van het te behalen resultaat)
• te bewijzen onzorgvuldigheid
• risicoaanvaarding door de schuldeiser
• toetsing door schuldeiser
• wettelijke zorgvuldigheidsnorm
gemeenrechtelijke zorgvuldigheidsnorm uitzonderlijke lichtere zorgvuldigheidsnorm
(culpa levis in abstracto) (culpa levis in concreto)
- bonus pater familias - mate van zorgvuldigheid die men aan zijn
= doorsnee burger eigen zou besteden
- handelen zoals een goede huisvader
- vooruitziend en zorgvuldig
II. INDICIËN TER INVULLING VAN HET ONDERSCHEID MIDDELEN- EN RESULTAATSVERBINTENIS
ALEATOIR KARAKTER VAN DE VERBINTENIS (middelenverbintenis heeft een aleatoir karakter)
• aleatoir resultaat: resultaat dat afhankelijk is van het toeval
bv. genezing van een patiënt, vrijspraak van een cliënt
middelenverbintenis: obligatoire verhouding
- onzekerheid over het beoogde resultaat door de debiteur
- niet redelijk de debiteur aansprakelijk te stellen voor het uitblijven van
een resultaat dat die niet kan garanderen
resultaatsverbintenis: wanneer de debiteur het beoogde resultaat normalerwijze bereikt
BETROKKENHEID VAN DE SCHULDEISER
middelenverbintenis: actieve rol of handelingsvrijheid voor de schuldeiser
resultatenverbintenis: schuldeiser die het passief gedrag van de schuldenaar moet ondergaan
III. BELANG VAN HET ONDERSCHEID VAN MIDDELEN- EN RESULTAATSVERBINTENIS
middelenverbintenis: schuldenaar van de uit te voeren middelenverbintenis, indien
hij op zijn beurt het bewijs levert dat een vreemde oorzaak hem
belette de verbintenis uit te voeren
resultaatverbintenis: vreemde oorzaak/toeval bij het niet behalen van het beloofde
resultaat bewijzen
8
Elin Vanhooren
,voorbeeldvragen studielab: verbintenissen
de verbintenis van een garagist om de remmen van een auto te herstellen
resultaatverbintenis
verbintenis van Apple om een goed functionerende iPhone te verkopen
garantieverbintenis (tip: het gaat om een verkoop, hiervoor krijg je een garantiebewijs)
de verbintenis van een notaris om een hypothecaire inschrijving te nemen
resultaatverbintenis
de verbintenis van de organisatoren van een marathonwedstrijd om de veiligheid van de
toeschouwers te verzekeren
middelenverbintenis
de verbintenis van NMBS om reizigers op een veilige wijze te vervoeren naar hun bestemming
resultaatverbintenis
casussen
1) Josje gaat met haar nieuwe wagen naar de carwash. Ze moet de wagen daar in een ‘wasstraat’
rijden die de wagen automatisch voortsleept zonder dat het gaspedaal moet worden ingedrukt.
Aan het einde van de wasbeurt, moet ze terug zelf verder rijden. Tijdens de wasbeurt geraakt de
wagen van Josje in contact met de automatische droger op het einde van de wasstraat. Als ze uit
de carwash rijdt, bemerkt ze dat haar motorkap ernstige deuken vertoont en ook de fuchsia roze
velgen zijn zwaar beschadigd. Wanneer Josje de uitbaters van de carwash aanspreekt om
schadeloosstelling te bekomen, werpen zij op dat Josje niet kan bewijzen dat zij een fout
gemaakt hebben.
• kwalificatie van de verbintenis: resultaatverbintenis
- resultaat: carwash moet wagen proper en onbeschadigd afleveren
- kans: resultaat kan met zekerheid bereikt worden
- bewijslast: ligt bij de schuldenaar (is er overmacht?)
9
Elin Vanhooren
, 2) U gaat naar een theatervoorstelling en levert uw gloednieuwe zwarte jas in bij de gratis
vestiaire. De beambte geeft u een ticketje met nummer 159. U wordt bij de ingang van de zaal
echter tegengehouden omdat u Fifi, uw schoothondje, bij zich heeft. Dieren worden niet
toegelaten in de zaal. U keert terug naar de vestiaire en vraagt of u uw hondje ook mag
achterlaten. De beambte weigert eerst omdat de vestiaire nooit dieren aanneemt, maar na lang
aandringen slaagt u er toch in om hem te overtuigen. U laat Fifi voor de duur van de voorstelling
achter bij de behulpzame beambte.
De voorstelling moet echter worden stopgezet wanneer er
een verdacht pakket in de hal van het theatergebouw wordt aangetroffen. Veiligheidshalve
verzoekt men de bezoekers de zaal te ontruimen en besluit men de ontmijningsdiensten te
bellen. Alle mensen haasten zich het theater uit en er breekt zelf een moment van paniek uit.
Net als zovelen dient u zich alsnog aan bij de vestiaire met het ticketje om snel uw jas op te
pikken alsook uw schoothondje. Tot uw ontzetting komt de beambte met een ietwat andere
zwarte jas aandraven. De vergissing blijkt meteen wanneer u het ticketje controleert. De
aangeboden jas blijkt ticketje 158 te dragen. Natuurlijk protesteert u. Helaas kan men uw jas niet
meteen terugvinden. ott overmaat van ramp blijkt ook Fifi onvindbaar. U gaat dan maar naar
buiten. Wanneer de ontmijningsdienst vaststelt dat het om loos alarm ging, dient u zich weer
aan bij de vestiaire, maar uw jas en Fifi zijn en blijven spoorloos. In de tumult van het moment
moet iemand anders met uw zwarte jas er vandoor zijn gegaan en ook Fifi moet de benen
hebben genomen.
U wenst het daar niet bij te laten en besluit het theater aansprakelijk te
stellen. Leg uit welke redenering u daarbij volgt om het verlies van de jas te verhalen op het
theater en welk bewijs u daartoe dient te leveren Stel dat u als raadsman de belangen van het
theater dient te behartigen. Wat zou uw houding zijn met betrekking tot de jas en de hond?
• omtrent de jas: garantieverbintenis
- resultaat bereiken onder alle omstandigheden, ook bij overmacht
- het ticketje dient als garantiebewijs
• omtrent de hond: middelenverbintenis
- risicoaanvaarding door de schuldeiser
10
Elin Vanhooren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elinvanhooren. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
