Rechtsstaat; een staat waarin je als burger met grondrechten wordt beschermd tegen
machtsmisbruik en willekeur van de overheid. Opgepakt worden kan niet zomaar, zonder
uitspraak agent, rechter of minister.
- Nederland = democratische rechtsstaat; staat die burgers een dubbele zekerheid
biedt > vrije verkiezingen > invloed op keuze machthebbers > indirect meebeslissen
over politieke kwesties. Ons land is ook een sociale rechtsstaat; aanwezigheid van
wetten en voorzieningen om de welvaart en welzijn van de burgers te bevorderen.
Voordelen rechtsstaat:
1) Veel sociale vrede & sociale cohesie (samenhang in maatschappij) > mensen durven
met elkaar bindingen aan te gaan, politieke en maatschappelijke verenigingen op te
richten en handel met elkaar te drijven.
2) Vertrouwen & wederkerigheid gaan in hand > meeste burgers houden zich aan wet,
in de verwachting dat andere dat ook doen > gezonde mensen betalen premies voor
ziektekosten zieken, wetend dat anderen dit ook voor hen zouden doen.
3) Vertrouwen & wederkerigheid tussen overheid & burger > overheid verwacht dat
burgers zich aan de wet houden en andersom > rechtszekerheid (iedereen kan
precies nagaan wat wel/niet mag).
Is niet van sprake in autoritaire staat; staat waarin één machthebber/kleine groep mensen
bepaalt wat de regels zijn.
Ontstaan rechtsstaat Europa:
16e eeuw: godsdienstoorlogen verscheurden landen, regio’s, steden, dorpen en families.
Ook was de macht van Europese koningen haast onbegrensd > bevolking had nauwelijks
rechten. Bepaalde sociale groepen kregen voorkeursbehandeling en de armen moesten de
hoogste belasting betalen > armoede, uitbuiting en grote sociale ongelijkheid.
18e eeuw: eeuw van verlichting en verlangen naar maatschappelijk geluk > verzet tegen
onrecht. Uitvinding van drukpers (15e eeuw) > nieuwe kennis werd snel en breed verspreid >
bestaande wereld- en mensbeeld begonnen te wankelen: oorlog was niet langer de wil van
God, maar kwam uit heers- en hebzucht van de mens. Macht koning werd verkleind.
Ook de eeuw van het optimistische geloof in de kracht van rede in vooruitgang en
maakbaarheid van de samenleving. Kennis over de werkelijkheid werd gebaseerd op het
gezonde verstand i.p.v. (bij)geloof en irrationele angsten. Gevolg: voorwaarden voor een
rechtvaardige en gelukkige samenleving werden beredeneerd.
, Vrijheid en gelijkheid werd voorwaarde voor geluk mens, maar moeilijk te bereiken
vanwege menselijke overlevingsinstinct > strijden om schaarse bestaansmiddelen.
Contractfilosofen stelden een sociaal contract voor om oorlog te voorkomen.
Staat, als ‘scheidsrechter’, kreeg geweldsmonopolie (staat = enige beslisser over
geweldgebruik). Staat = wel gebonden aan wetten die de burgers opstellen.
Revolutionaire idee rechtsstaat:
- Macht mag niet meer worden uitgeoefend door een heerszuchtige vorst.
- In de rechtsstaat bepalen burgers zélf de macht die de staat over hen uitoefent.
- Staatsmacht wordt opgesplitst in wetgevende macht, uitvoerende macht en
rechtssprekende macht: trias politica.
Grondbeginselen rechtsstaat:
Het beginsel van de grondrechten: alle mensen zijn in vrijheid en gelijkheid geboren
en moeten ook zo kunnen samenleven.
Het soevereiniteits- en democratiebeginsel: de mensen sluiten gezamenlijk een
vredesakkoord, het sociaal contract.
Het legaliteitsbeginsel: er is een staat die het sociaal contract tussen mensen kan
afdwingen, maar die strikt verbonden is aan de wetten die de partijen zelf hebben
opgesteld.
Het beginsel van de trias politica: de macht van de staat wordt verder begrensd
door interne scheiding van de staatssmacht.
Amerika
Tweede helft 18e eeuw: de onafhankelijkheidsverklaring, grondwet en ‘Bills of Rights’
vormden samen de Amerikaanse constitutie.
Europa
Tweede helft 18e eeuw: verklaring van de rechten van de Mens en Burger werd opgesteld
voor een rechtvaardiger en gelukkigere samenleving. Bevatte de grondrechten van de mens.
Staatsgrepen en constituties volgden elkaar snel op > chaos. Werd minder na staatsgreep en
vestiging van een verlichte dictatuur door Napoleon. Hij veroverde grote delen van Europa
en verspreidde de ideeën en idealen van de rechtsstaat (Code Civil). Het verslaan van
Napoleon zorgde voor een terugval, maar West-Europa bracht het in de 19 e eeuw weer
langzaam terug.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper esms. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,98. Je zit daarna nergens aan vast.
