Dit zijn duidelijke, overzichtelijke collegeaantekeningen van het vak Onderwijsbeleid uit de master Onderwijsinnovatie, gegeven in collegejaar 2022/2023.
College 1: Onderwijsbeleid: een inleiding 19-4-2023
Opzet van het vak
Studiemateriaal: (1) boek “Overheid en onderwijsbestel”; (2) overige studieteksten via link op
Nestor site
o Het boek mag je vrij oppervlakkig lezen: je moet de grote lijnen begrijpen en
verbindingen kunnen leggen, je hoeft geen details te kennen
o Van sommige teksten moet je het wel gedetailleerder kennen, maar de echt belangrijkste
paragrafen hieruit worden ook benoemd
Colleges: hoorcolleges
Tentamen: kort-antwoord vragen en essayvragen (gesloten boek)
o De korte-antwoordvragen zijn heel basic
o De essayvragen zijn uitgebreider en gedetailleerder, hier haal je echt je punten
Opdracht: analyseren van actueel beleidsprogramma (groepsopdracht)
Wat is beleid?
“Beleid betreft het min of meer weloverwogen streven bepaalde doeleinden met bepaalde middelen in een
bepaalde tijdsvolgorde te bereiken” (Andries Hoogerwerf)
Dus drie kenmerkende elementen van beleid: doelen, middelen en tijd
‘Min of meer weloverwogen’ dus er zit veel ruimte in deze definitie
Beleid gaat samen met onzekerheiden, vaak is het effect moeilijk te evalueren
Effectiviteit van beleid
Hoe kunnen we het beleid zo vormgeven dat de beoogde doelen worden bereikt?
o Rationeel-synoptische aanpak
Probleemdefinitie
Veel onderhandelingsprocessen om te komen tot een gezamenlijke
probleemdefinitie
Formuleren beleidsdoel
Keuze beleidsmiddelen
Hoe ga je je doel bereiken?
Implementatie beleid
Evaluatie beleid
o Dit is een zeer vereenvoudigd idee van het maken van beleid (ideaalbeeld)
Doel-middel denken
Vaak is het niet duidelijk op welke manier een doel bereikt kan worden beleid richt zich daarom
ook op problemen die niet vanzelfsprekend zijn, waarbij onzekerheid is over welke middelen
geschikt zijn (want als het makkelijk op te lossen is, is er geen beleid nodig dan gaat het al
natuurlijk)
Welke doel-middel relaties leiden tot de beoogde uitkomsten?
o Om te bedenken welk middel (waarschijnlijk) werkt om het doel te bereiken, moet je
gaan beslissen welk middel ‘satisfying’ is om tot je doel te komen (er is geen ideaal en
perfect middel, maar wel iets wat goed genoeg is)
o Zoveel mogelijk uitsluiten onzekerheden (door ex-ante evaluatie): ‘evidence-based’
aanpak
Ervaringen met eerder beleid (en fouten daarin)
Onderzoeken naar vergelijkbare beleidsprogramma’s of soortgelijk beleid in het
buitenland
Aanpassingen maken naar de eigen context
Beleidssimulaties
Maar als je niet naar eerdere/andere beleidsvoorbeelden kunt kijken, wat doe je dan?
o Functionele rationaliteit:
Beredeneerbare verbanden
, Doel-middelbomen logisch nadenken over verbanden en opties om
doelen te behalen
Stellen van criteria waaraan de doelen of middelen moeten voldoen (vergelijk
SMART aanpak)
Casus: de urennorm in het voortgezet onderwijs
Klachten over lesuitval
Inspectie meldt in het onderwijsverslag gedurende enkele jaren (bijv. 2005, 2006) dat er veel
lessen uitvallen;
De inspectie geeft bovendien aan dat veel scholen niet voldoen aan de wettelijk vastgestelde norm
voor minimale onderwijstijd;
In de pers en via ouderorganisaties komen klachten van ouders over de onderwijstijd; via BON
(Beter Onderwijs Nederland) is er forse kritiek op scholen.
Doortastend onderwijstoezicht
Onderwijsraad (februari 2006) adviseert de minister tot nadere profilering van het toezicht
‘Ononderhandelbare normen’ op basis van evidence-based onderwijs (deugdelijkheidseisen)
Aanscherping sanctiemogelijkheden door het gedeeltelijk inhouden van de bekostiging,
bestuursdwang/dwangsom, en aanwijzen deelbewindvoerder
Aanpassing urennorm
Urennorm werd met ingang van het schooljaar 2006-2007 aangepast van 1067 uur naar 1040 uur
Minister Van der Hoeven kondigde aan extra te gaan controleren of deze urennorm door de
scholen gehaald werd
o Deze minister kwam zelf uit het onderwijs en had ook veel contact met het onderwijsveld
Percentage scholen dat de urennorm haalt (2005-2006)
o Onderbouw: 1067 uur
o Bovenbouw: 1000 uur
o Examenjaar: 700 uur
Veel scholen zitten onder de 90%, dus een verlaging van 27 uur maakt dan niet echt een verschil
Realisatie urennorm
Met name grote problemen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs: 85% van de scholen
biedt minstens 10% minder uren aan dan wettelijk verplicht
Ook in bovenbouw bij een aantal scholen serieuze problemen: bijna 35% haalt niet 80% van de
norm
Sommige scholen bieden minder dan 36 weken per jaar onderwijs aan (in plaats van de verplichte
40 weken)
Draagvlak bij scholen
, Negatieve houding tegenover ‘harde’ 1040 uren-eis
o “De norm is niet realistisch”
o “De norm is niet in overeenstemming met de deregulering”
o “Het invoeringstraject is te kort”
o Scholen troffen echter wel maatregelen om lesuitval en roosters op orde te brengen
Realisatie norm
In 2006/2007 bleken veel scholen nog steeds moeite te hebben met het halen van de norm
De minister dreigde met maatregelen: boetes voor scholen die te weinig onderwijstijd aanboden
Oktober 2007: aankondiging boetes voor 16 scholen, variërend van €2.000 tot €244.000 (meer
dan 6 weken te weinig lesgegeven of 4 weken te weinig ingeroosterd)
Reactie van scholen
Aanvechten van sancties door beboete scholen
Lobby voor verandering van de definitie “onderwijstijd”
Huiswerkbegeleiding bij lesuitval of invoeren van extra contacturen
Scholierenprotesten
Scholierenorganisatie LAKS klaagt over ‘ophokuren’ op veel scholen, en pleit voor beter
kwalitatief onderwijs
LAKS: een minimaal aantal uren van 880 tot 1040, met een gemiddelde van 960 uren
Akkoord staatssecretaris en VO-raad
Wettelijke norm van 1040, 1000 en 700 uur blijft bestaan
Minstens 1000, 960 en 660 (klok)uren verplichte onderwijstijd voor alle leerlingen
Kwalitatief hoogwaardig aanbod voor maximaal 40 uur aan maatwerkactiviteiten die toegankelijk
zijn voor alle leerlingen
Maatschappelijke stage (72 uur) telt mee als onderwijstijd
Extra geld voor opvang ziekte door scholen
Draagvlak voor nieuwe norm
Akkoord met de VO-raad: daarmee verplichten de schoolbesturen zich hieraan
Toezegging aan de Tweede Kamer: instellen commissie om te bezien of er aanpassingen nodig zijn
ten aanzien van de urennorm
Commissie Cornielje (Commissie onderwijstijd) bracht december 2008 haar advies uit: breed
waardering uitgesproken door minister en onderwijsveld
Rapport Commissie Cornielje
Nieuwe definitie van onderwijstijd, en een nieuwe norm van 1000 uur per schooljaar (en 700
voor examenjaar)
De zomervakantie gaat terug van 7 weken naar 6 weken
De school legt verantwoording af aan leerlingen en ouders over de kwalitatieve invulling van het
onderwijs
Voorbereiding wetsvoorstel
Scholen hanteren in de praktijk de nieuwe norm voor de planning van hun onderwijs
Inspectie ziet toe op de realisatie van de urennorm anticiperend op de nieuwe wet
November 2011: Beertema (PVV) amendeert het voorliggende wetsvoorstel
o In onderbouw (eerste twee jaar): 1040 uur als norm
Gevolg
Met ingang van augustus 2013 gold de volgende norm:
o 1040 uur in onderbouw (1000 uur in leerjaar 3)
o 1000 uur in bovenbouw
o 700 uur in examenjaar
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lidewijzilverberg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
