Zes psychologische stromingen en één cliënt
Hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 7 en 8
(Mark@ing, 2017)
Emma van ‘t Ende. Bron: Weerman (2013). Zes psychologische stromingen en één cliënt.
Hogeschool Windesheim, Social Work.
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 1
Leeswijzer 4
Hoofdstuk 1 - Verschillende visies op dezelfde problematiek 5
§1.1 Verschillende visies 5
§1.2 Verschillende visies gedemonstreerd 5
§1.3 Doel van het boek en de online omgeving 5
§1.4 Cliëntenparticipatie als vanzelfsprekend onderdeel 6
de
§1.5 Toenemende integratie en het belang van de ‘persoon’ van de therapeut 6
§1.6 Moeten we kiezen voor een bepaalde benadering? 7
Hoofdstuk 2 - Het levensverhaal en de problematiek van Marianne 8
§2.2 Het probleem van Marianne: depressie en angst 8
En
Hoofdstuk 3 - Psychodynamische benaderingen 9
§3.1 Inleiding 9
§3.2 De theorie van Freud 9
§3.2.1. Het driftmodel: es, ego en superego 10
§3.2.2 Ontwikkelingsfasen van es, ego en superego 11
§3.2.3 Afweermechanismen
't
§3.2.4 Therapieën vanuit het driftmodel
12
13
n
§3.2.5 Overdracht en tegenoverdracht 13
§3.2.6 Therapeutische technieken en houding bij het driftmodel 13
va
§3.2.7 Uitgangspunten 14
§3.3 Het objectrelatiemodel 14
§3.4 De zelfpsychologie: Heinz Kohut en Daniël Stern 15
§3.5 Psychodynamische therapieën 16
a
Patiëntenkenmerken 16
§3.5.1 Therapeutische technieken en houding 16
m
§3.6 Neofreudianen en door Freud geïnspireerde ontwikkelingen 17
§3.6.1 Carl Gustav Jung, Zwitser 17
§3.6.2 Eric Berne, Canadees 17
Em
§3.6.6 Erik Erikson 18
Levensfasen met bijbehorende crisis 19
§3.7 Nieuwere ontwikkelingen 19
§3.8 Psychodynamische visies op depressie 20
§3.10 Psychodynamische benaderingen in zorg en welzijn 20
§3.11 Kanttekeningen 21
Hoofdstuk 4 - Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen 21
§4.1 Inleiding 21
§4.2 Gedragstherapie 22
§4.2.1 Klassieke conditionering 23
1
, §4.2.2 Operante conditionering 25
§4.3 Model-leren 25
§4.4 Sociale vaardigheidstrainingen 25
§4.5 Belang van motivatie 26
§4.6 Cognitieve psychologie 26
§4.6.1 De mens als computer 27
§4.6.2 Albert Ellis en Aaron Beck 27
§4.6.3 Het ABC- en G-schema 28
§4.6.5 Aaron Beck: cognitieve therapie 28
de
§4.6.7 Therapeutische houding 30
§4.8 Nieuwere ontwikkelingen 30
§4.9 Cognitief-gedragstherapeutisch benaderingen in zorg en welzijn 32
§4.10 Kanttekeningen 32
En
Hoofdstuk 5 - Experiëntiële en cliëntgerichte benaderingen 33
§5.1 Inleiding 33
§5.2 Zelfontplooiing 33
§5.3 Onvoorwaardelijke acceptatie 34
§5.5 Positieve mogelijkheden 't
§5.4 Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf
§5.6 Uitgangspunten van de cliëntgerichte benadering
34
35
35
n
§5.7 Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie 36
va
§5.8 Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen 36
§5.9 De behoeftepiramide van Abraham Maslow 37
§5.10 Directieve technieken, ervaringsleren en existentiële dilemma’s 38
§5.10.1 Gestalttherapie 38
§5.10.2 Experiëntiële benaderingen 38
a
§5.10.3 Existentiële benaderingen 38
m
§5.10.4 Fenomenologische benaderingen 39
§5.10.5 Taakgerichte en cognitieve aanvullingen 39
§5.12 Cliëntgerichte en experiëntiële benaderingen in zorg en welzijn 39
Em
§5.13 Kanttekeningen 40
Hoofdstuk 7 - Systeemgerichte benaderingen 41
§7.1 Inleiding 41
§7.2 Verschillende inspiratiebronnen van de systeembenadering 41
De praktijk van de hulpverlening 41
Jeugdcriminaliteit geplaatst in sociaal-maatschappelijke context van gezin 41
Individuele problemen ingebed in gezinscommunicatie 41
De invloed van verschillende generaties 42
De Gestaltpsychologie: het geheel is meer dan de som der delen 42
Algemene systeemleer 42
2
, §7.3 De algemene systeemleer 42
§7.4 Uitgangspunten van systeembenaderingen 43
§7.5 Verschillende systeemtherapeutische benaderingen 43
§7.6 De communicatietheoretische benadering 44
§7.7 Structurele benaderingen: Kluwen en los-zand-gezinnen 45
§7.7.1 Gezinsregels en subsystemen 45
§7.7.2 Coalities, posities en parentificatie 46
§7.7.3 Levenscyclus van het gezin 46
§7.8 De intergenerationele of contextuele benadering 46
de
§7.8.1 Vier dimensies 47
§7.8.2 Een balans tussen geven en nemen 47
§7.8.3 Gerechtigde aanspraken: de winst van het zorgen 47
§7.8.4 Verschillende soorten relaties en loyaliteiten 47
En
§7.8.5 Roulerende technieken en een destructief recht 48
§7.8.6 Contextuele therapie, therapeutische houding en -interventies 48
§7.10 Verwante ontwikkelingen 49
§7.10.1 Eigen Kracht Conferenties 49
§7.10.2 Familieopstellingen
't
§7.11 Contextuele benadering in zorg en welzijn
§7.12 Groepsdynamica en sociotherapie
50
50
50
n
Groepsdynamica 50
va
§7.12.1 Interactiebenaderingen en de Roos van Leary 50
§7.13 Netwerkbenaderingen 51
Autonomieparadox 51
Mantelzorg en informele zorg 51
Micro-, meso- en macro-omgeving 51
a
§7.13.1 In kaart brengen van het netwerk 52
m
De structuur van het sociale netwerk 52
Functies van het sociale netwerk 52
§7.14 Interventies gericht op sociale omgeving 52
Em
§7.14.2 Kwartiermaken 53
§7.14.3 Presentiebenadering 53
§7.16 Kanttekeningen 53
Hoofdstuk 8 - Oplossingsgerichte benaderingen en positieve psychologie 54
§8.1 Inleiding 54
§8.2 Positieve psychologie 54
Veerkracht 54
Negatieve ervaringen 54
§8.3 Oplossingsgerichte benadering 55
§8.4 Uitgangspunten 55
3
, §8.5 Ordenen en zoeken 56
§8.6 Het formuleren van doelen 56
§8.7 Therapeutische technieken 57
§8.7.1 De wondervraag 57
§8.7.2 Het zoeken naar uitzonderingen 57
§8.7.3 Schalen 57
§8.8 Therapeutische houding 58
§8.10 Oplossingsgerichte benaderingen in zorg en welzijn 58
§8.11 Kanttekeningen 58
de
Literatuurlijst 59
Leeswijzer
En
Dit document bevat een overzichtelijke samenvatting van het studieboek Zes
psychologische stromingen en één cliënt geschreven door A. Weerman (2013). De theorie
wordt getoetst tijdens de studie HBO Social Work op Hogeschool Windesheim bij het vak
't
psychologische stromingen. Alle verplichte leerstof is in de samenvatting opgenomen,
aangevuld met aantekeningen van hoorcolleges.
n
De volgende hoofdstukken zijn opgenomen in de samenvatting:
● Hoofdstuk 1 - Verschillende visies op dezelfde problematiek.
va
● Hoofdstuk 2 - Het levensverhaal en de problematiek van Marianne (in een notendop).
● Hoofdstuk 3 - Psychodynamische benaderingen.
● Hoofdstuk 4 - Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen.
● Hoofdstuk 5 - Experiëntiële en cliëntgerichte benaderingen.
a
● Hoofdstuk 7 - Systeemgerichte benaderingen.
● Hoofdstuk 8 - Oplossingsgerichte benaderingen.
m
Alle begrippen zijn dikgedrukt weergeven en alle belangrijke persoonsnamen van
bijvoorbeeld psychologen zijn cursief weergeven. Aan het einde van het document is een
Em
literatuurlijst opgenomen.
Aan dit document kunnen geen rechten worden ontleend. Dit document is auteursrechtelijk
beschermd. Elektronisch verspreiden en kopiëren, in zijn geheel of gedeeltelijk, is strafbaar.
Wees je ervan bewust dat op iedere pagina jouw naam en e-mail is afgebeeld.
4
, Hoofdstuk 1 - Verschillende visies op dezelfde problematiek
§1.1 Verschillende visies
Er bestaan verschillende psychologische visies op de mens en zijn mogelijkheden en
problemen. Vanuit deze psychologische visies zijn verschillende therapieën en methodieken
ontwikkeld, waaronder de:
1. Psychodynamische benaderingen:
2. Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen;
3. Experiëntiële en cliëntgerichte benaderingen;
de
4. Lichaamsgerichte benaderingen (geen tentamenstof);
5. Systeemgerichte benaderingen;
6. Oplossingsgerichte benaderingen en positieve psychologie.
En
De praktijkgerichte uitwerkingen van deze benaderingen worden ook wel methodieken
genoemd. Methodieken geven aan hoe je abstracte theorieën kunt toepassen in de praktijk
van hulpverlening. Concrete uitwerkingen hiervan zijn methodes en technieken.
§1.2 Verschillende visies gedemonstreerd
't
Een belangrijk, overkoepelend model in de hulpverlening is het biopsychosociaal model.
Hierbij kijk je naar een probleem vanuit de interactie tussen biologische, psychische en
n
sociale aspecten. Hierbij draait het om welk gewicht verschillende factoren hebben bij de
manier waarop een stoornis zich ontwikkelt. Lichamelijke zaken, psychische mechanismen
va
en sociale invloeden spelen hierbij een rol, denk aan opvoeding of de positie in de
samenleving.
Er bestaat niet één type oorzaken of omstandigheden die het ontstaan van een stoornis
a
verklaren. Er is namelijk sprake van een dynamische wisselwerking tussen genetische
kwetsbaarheid en omgevingsfactoren.
m
Hersenen zijn plastisch: zij kunnen zich aanpassen aan veranderende omstandigheden en
zij kunnen veranderen als de levensstijl en omgeving verandert. Bij alle psychische
Em
stoornissen is er ook sprake van een verstoring in hersenfuncties. Het feit dat er in de
hersenen iets is ontregeld, wil niet zeggen dat de oorzaak van alle problemen die je dan
hebt, ook als hersenproblemen moeten worden behandeld. Afhankelijk van de klachten, de
hulpvraag, het type ontregeling en de omgeving kan een probleem op verschillende
niveaus worden aangepakt (biologisch, psychisch, sociaal en materieel).
§1.3 Doel van het boek en de online omgeving
Een duidelijke theorie helpt bij het scherp krijgen van je methode en de houding die je als
sociaal werker toepast.
5
