Observeren= bewust of onbewust informatie opnemen over een situatie of persoon
Waarnemen verschillend van observeren
Iets waarnemen is nog niet observeren -> observeren gaat verder
Waarneming is zeer selectief en wordt beïnvloedt door onze ervaringen, gevoelens en verwachtingen.
Observatie is een basisvaardigheid voor leerkrachten
Waarnemen = heel algemeen en breed, kan alle richtingen uit, kan zeer verschillend zijn bij 2 personen
(-> constant aan het waarnemen)
Observeren= de doelgerichte en systematische waarneming van gedragingen van één of meerdere personen of van een
gebeurtenis, met de bedoeling het waargenomene te beschrijven en samen te vatten
Definitie volgens Prodia
Systematisch en doelgericht waarnemen en registreren van gedragingen, gebeurtenissen en interacties.
Professioneel observeren:
Doelgericht -> objectief info verzamelen om het leerproces te optimaliseren
Doelbewust -> bewust van invloeden van eigen aannames of overtuigingen
Planmatig -> stap voor stap tewerk gaan
Systematisch -> planmatige en specifieke aanpak
=> observatiedoel
Belangrijk om het doel vooraf te bepalen.
Op voorhand bepalen WAT je observeert
Anders slaag je er niet in om alles in het oog te houden. Het wordt te veel.
Je merkt dan ook beter op wat je precies moet te weten komen (cfr card changing trick)
We bepalen dus vooraf een observatiedoel .
Het observatiedoel vertalen we soms ook naar een observatievraag
Concreet voorbeeld:
Doel = de samenwerkingsvaardigheden van Joran tijdens het hoekenwerk in kaart brengen.
Vraag = Welke signalen wijzen op positieve en negatieve samenwerkingsvaardigheden bij Joran tijdens hoekenwerk?
2. Het belang van observeren
Observeren is een middel om:
Iemand beter te leren kennen
Om leervraag te verhelderen
Om eigen handelen te toetsen
Bepaalde problematiek verder onderzoeken
3. Doelbewust en planmatig observeren
1 situatie -> verschillende aspecten observeren
Niet alleen om problemen op te merken
Voortdurend observeren
o Leerlingen moeten doelstellingen behalen
Zicht op beginsituatie
Basis voor leerplandoelen en kerndoelen
Beginsituatie:
Ontwikkelingsniveau vd kinderen
Voorkennis
Leerstoornissen
, …
4. Soorten observatie
a. Open/ongestructureerde observatie
Spontaan
Dagelijkse observaties
Breed observeren
Op verschillende plaatsen en momenten
Op verschillende manieren
Verschillende personen
Verschillende gedragingen
Vakgebied lager onderwijs => gedragsobservatie
Wanneer je met mensen werkt, observeer je het gedrag om je begeleiding of communicatie doelgericht in te zetten.
Het menselijk gedrag is heel complex om te observeren omdat er zoveel tegelijk gebeurt.
Het verbale en non-verbale gedrag worden opgesplitst.
Non-verbale signalen worden onvoldoende opgemerkt.
b. Systematische observaties en gestructureerde observaties
Gesloten observatie
Specifieke informatie
c. Participerende vs niet-participerende observaties
Vraagstelling en design zijn flexibel Vraagstelling en design liggen vast
Observatieduur ongepland Observatieduur gepland en beperkt
Meer plaatsen voor observatie 1 of 2 plaatsen voor observatie
d. Zelfobservatie
Helicopterview = jezelf en je gedrag vanop een afstand bekijken
Vaak gevolgd door een zelfreflectie
Eigen praktijk verbeteren en bijsturen
5. Observatiebias
Observatiebias = verwijzen naar de fouten die de observator maakt tijdens de observatiefase/
storing die optreedt tijdens het observeren
Om de objectiviteit te benaderen geven we bij een observatie dergelijke relevante informatie mee:
Aandacht = observator is enkel gericht op waar hij aandacht aan wil geven en merkt daardoor enkele invloeden op.
Selectie = de observator heeft stokpaardjes gebruikt en gebruikt niet al zijn zintuigen.
Perceptie = wanneer de observator gedrag observeert, interfereren eigen associaties/herinneringen.
Plaats = de omgeving waarin geobserveerd wordt, heeft een belangrijke invloed.
Tijd = tijdstip van de observatie is belangrijk bij observator en geobserveerde.
Vooraf = gedrag dat je net voor de effectieve observatie ziet heeft een invloed.
Persoonlijke omstandigheden = vermoeidheid observator, slecht gemoed …
-> ALLES HEEFT EEN INVLOED
,BESLUIT
Observeren is belangrijk en moet je leren !
Steeds bewust zijn van factoren die de observatie beïnvloeden en subjectief kleuren.
Een open houding is het hanteren van een doelbewuste en doelgerichte blik is daarbij essentieel.
Registreren
Registratie = gedrag interpreteren, er een betekenis aan geven is nog niet van de orde.
a. Beschrijvende observatie
Alles wat gezien wordt, wordt beschreven
Korte periode
Logboekmethode
b. Codeersysteem
Processen op duidelijke manier weergeven
Nadeel -> codes moeten geleerd worden
c. Gebruik van ABC-schema
Antecedenten Behaviour Consequenties
Wat is de situatie? Welk (on)gewenst gedrag doet zich voor? Wat versterkt (on)gewenst gedrag?
Wat lokt (on)gewenst gedrag uit? Wat houdt het (on)gewenste gedrag in
stand?
Yarno geeft in de bouwhoek de Elias bijt Yarno in de arm. Elias krijgt (negatieve) aandacht van de
volgende opmerking aan Elias: leerkracht: de leerkracht berispt hem.
"jij mag niet mee doen."
2.2) kwantitatieve registratie
=> een kwantitatieve observatie is een meting waarbij de frequentie en ernst van voorkomen van gedrag
in een bepaalde periode of situatie geobjectiveerd.
Telmethode/turven
Duurmethode
Radio-methode of relatieve frequentie
Gebruik van beoordelingsschalen
Interpreteren
=> subjectieve waarneming die ons gedrag beïnvloedt
1. Indrukvorming
, a. Primacy-effect
Volgorde van aangeboden elementen is belangrijk
Eerste indruk is het belangrijkst
b. Halo-effect
We beschikken niet over alle elementen om een juist beeld te vormen
Bepaalde persoonlijkheidskenmerken = bepaalde karakteristieken
c. Horn-effect
1 negatief kenmerk kan een positief beeld verwijderen
Fysieke handicap -> onterecht als minder verstandig beschouwt
d. Stereotypering
Toeschrijven van persoonlijkheidskenmerken
Vb: domme blondjes, pedo-snor …
e. Vooroordeel
Spreekt voor zich
Door een gekleurde bril naar iemand kijken
f. Contrast effecten
De neiging om andere personen, waarin we onszelf herkennen, als positief te beschouwen
g. Selffulfilling prophecy
Ons gedrag wordt beïnvloedt door het gedrag van anderen
Positief <-> positief / negatief <-> negatief
h. Cognitieve dissontantie
Kennis en opvattingen over bepaalde personen
Tegenstrijdige informatie zorgt voor cognitieve dissonantie.
Dissonantie reduceren:
Dissonantie negeren
Voorval als eenmalig beschouwen
Schema veranderen door nieuwe info
i. Causale attributie
=> houdt zich bezig met de studie van hoe mensen het gedrag van zichzelf/anderen oorzakelijk verklaren.
Intern: oorzaak ligt binnen het gedrag van het individu (actor)
Extern: oorzaak ligt buiten het gedrag van individu
ATTRIBUTIEFOUTEN
Fundamentele attributiefout
=> mensen vertonen de neiging om de persoon zelf steeds als oorzaak te zien van zijn gedrag, zonder rekening te houden
met de omstandigheden.
Actor-observer effect
=> actoren maken eerdere externe attributies, observatoren daarentegen maken meer interne attributies.
Self-serving bias
=> mensen kunnen hun slagen en mislukken aan uiteenlopende oorzaken toeschrijven. We hebben de neiging successen
toe te schrijven aan onszelf en mislukkingen aan anderen.
2. Invloed van eigen referentiekader
Eigen waarden en normen, opvoeding die we meekregen, ervaringen of interesses die we hebben, bepalen zowel de
observatie (wat we opmerken of niet) als de interpretatie (welke verklaring we aan iets geven).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sarahvanachter. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,99. Je zit daarna nergens aan vast.