SAMENVATTING DE NACHTEGAAL EN DE KRAAI
HOOFDSTUK 1 OPTIMAAL
‘Optimaal’ houdt verschillende dingen in:
- De stemvaardigheden zo goed mogelijk ontplooien
- Een duidelijk inzicht hebben in de eigen mogelijkheden en beperkingen
- Vaardigheden en mogelijkheden op elkaar afstemmen
deze afstemming soepel inzetten in verschillende omstandigheden
In een gewone situatie gebruiken we ‘modale’ vaardigheden en een doorsnee inzicht
Waar sta je en welke punten verdienen aandacht? Beantwoord volgende vragen:
- Is het stemorgaan gezond en functioneert het goed?
- Hoe is het gesteld met de stemtechniek?
- Wat zijn de ervaringen met stemtraining?
Stemtraining is efficiënt wanneer:
- het gericht is op individuele sterktes en zwaktes
- het gericht is op de stem
- het progressief en gradueel – in stapjes
- er geen lange pauzes zijn waarin de vaardigheden kunnen terugvallen
- de training opgebouwd is volgens het overload principe
Stembelasting = alle elementen die de stem belasten
Stembelastbaarheid = alles wat helpt de stem te ontplooien, de taak aan de kunnen en om
gezocht met de stem om te gaan
Belangrijke leerpunten uit pogingen stembalans in evenwicht te brengen zijn:
- Je moet gevoelig worden voor de signalen van je lichaam
- Niet alle onderdelen van de balans kunnen veranderen
- De elementen in de balans zijn heen afzonderlijke onderdeeltjes, ze staan met elkaar
in verband en beïnvloeden elkaar
- Ieder persoon ervaart stemverbeteringstechnieken op een andere manier
- Het totaaleffect moet in het oog gehouden worden bij het aanpakken van de
stembalans
- Er bestaan geen algemene prioriteitsregels en geen standaardvolgorde in de aanpak
van de stembalans
HOOFDSTUK 2 WELLNESS VOOR DE STEM
Waarom ‘wellness’ en niet ‘stemhygiëne’?
- De term ‘hygiëne’ klinkt streng: wie de regels niet naleeft is onhygiënisch, niemand
wil dat label op zich geplakt krijgen
- Hygiëne is het minimum om ziektes te voorkomen, wellness is een uitbreiding
hiervan met een accent op de beleving van welbehagen
, - Omdat niet alle gedragscodes voor iedere situatie geschikt is, hebben sommige
mensen de neiging zowel de goede als de slechte dingen weg te laten
- Wanneer extern opgelegde regels nageleefd worden, dreigen mensen de eigen
ervaring en het gevoel te verliezen, terwijl dit een belangrijke bron van informatie is.
Wellness voor de stem bevat dus stemhygiënische maatregelen als basis en alle persoonlijke
extra’s die onze stemervaring kunnen optimaliseren
Aandachtspunten voor een stemvriendelijke levensstijl:
- Stemopwarming bij het begin van de stemopdracht of na een onderbreking en
stemafkoeling na afloop
- Stemrust: op korte termijn: zelf lang aan het woord zijn, een ander de beurt geven
zodat je kunt rusten – op middellange termijn: kijken naar het aantal uur dat je je
stem gebruikt op een dag, neem pauzes – op lange termijn: kijken naar het aantal
dagen van intens stemgebruik per week, pauze in de vorm van een onderbreking
midden in de week
- Voldoende vocht – luchtvochtigheid en water drinken
- Gezondheid
- Gewoontes: sommige (foute) stemtechnieken zijn ons zo eigen geworden dat we niet
meer weten hoe of waarom we het zo doen
HOOFDSTUK 3 WAT HOOR JE?
Omdat het doel van spreken communicatie is en we dus vooral letten op de inhoudelijke
boodschap van het gesprek en de relatie tussen de deelnemers, is het lastig om aandacht te
hebben voor vormaspecten (hoe snel spreekt je gesprekspartner, zuivere stem, pauzes
tussen zinnen, stopwoordjes?)
Om de stem te kunnen veranderen is het belangrijke uit mondelinge communicatie de
kenmerken te halen die we aan de stem kunnen toeschrijven. Hierbij moet je onderscheid
kunnen maken tussen taal, spraak en stem.
Taal omvat o.a.:
- Woordenschat (lexicon)
- Grammatica
- Zinsopbouw (syntaxis)
- Woordvorming (morfologie)
Spraak:
- Fonetiek: hoe worden klanken uitgesproken op en waargenomen
- Fonologie: hoe spraakklanken binnen een taal voor betekenisverschil zorgen, hoe
klanken tot lettergrepen gecombineerd kunnen worden en worden prosodische
eigenschappen (tempo, intonatie, klemtoom, ritme etc.) geanalyseerd
, Stem:
- Toonhoogte
- Luidheid
- Kwaliteit
- Timbre (de kenmerken van de keel-, neus- en mondholte bepalen dit)
- Draagkracht
We gebruiken taal, spraak en stem binnen de mondelinge communicatie (pragmatiek):
- Taalpragmatiek: je weet dat woorden en structuren bepaalde functies hebben, door
bepaalde keuzes te maken in woorden en structuren kun je je op verschillende
manieren uitdrukken
- Spraakpragmatiek: je weet hoe je om moet gaan met spraakklanken in functie van de
communicatie, je gebruik bepaalde klanken juist wel of niet
- Stempragmatiek: je varieert met alle kenmerken van de stem in functie van de
communicatie, je kunt bijvoorbeeld op verschillende tonen ‘hmm’ zeggen om het een
andere betekenis te geven
Om onze vaardigheden verder te ontwikkelen of om bij te sturen bij problemen is het
belangrijk om een fijne analyse te kunnen maken van wat we horen. Hierbij moet je de juiste
vraag stellen, dus niet vaag ‘wat hoor ik?’, maar je specifiek richten op taal, spraak of stem
en naar het gebruik ervan in de communicatie.
H4 STEMTECHNIEK
Werkwijze – eerst loskoppelen dan combineren:
- Houding
- Ademhaling
- Stem
- Resonantie
Bewust van elkaar loskoppelen, voordeel je ervaart wat je al wel en niet kunt, hoe
gevarieerd en flexibel je vaardigheden zijn, hoe snel je leert en waartoe je in staat bent
Aandacht op besturing – stemtechniek helpt de besturing van de stemgeving te verbeteren
Houding:
- Houding in functie van positie in functie en stabiliteit = een houding waarbij je je
lichaam een goede, stevige rechtopstaande steun biedt
- In functie van mobiliteit = lucht moet kunnen stromen, stemplooien moeten kunnen
bewegen, mondholte moet optimaal gebruikt kunnen worden etc.
Een juiste stemtechnische houding geeft je steun vanuit de voeten, benen en heupen
(onderbouw). Een goede oprichting van de wervelkolom en het hoofd (bovenbouw) zorgen
voor een goede beweeglijkheid van alle organen en structuren die invloed hebben op de
stemgeving.