Grondslagen klinische psychologie hoorcolleges:
Hoorcollege 1:
Geschiedenis:
1. Oudheid:
- Chronische ziekten en psychische ziekten werden goed opgevangen. Verblijf
in tempels; verzorging, massages, ontspannende muziek.
- Geestesziekten kun je met muziek tot bedaren brengen: hedendaagse muziek
therapie.
Hippocrates:
- Vader van de westerse geneeskunde
- Legde het verband tussen lichamelijk en geestelijk functioneren
- Besef geestesziekte is ziekte van de hersens
- Zoeken naar wetenschappelijke verklaring ziekten en niet magische
verklaringen
- Erkent belang bijdrage interpersoonlijke interacties aan ontwikkelen
psychische problematiek.
- Hygiëne belangrijk, eetgewoonten, frisse lucht.
- Balans lichaamssappen; bloed, gal
- Therapie: aderlaten en overgeven
- Epilepsie is een lichamelijk fenomeen, geen straf
- Kwam met aspirine
Plato:
- Stichter Atheense academie
- Omgeving speelt een rol in onaangepast gedrag
- Belang rede (later CGT) en belang fantasie/ dromen (later psychoanalyse)
2. Middeleeuwen: gregoriaanse muziek; muziek tijdens de kerkdienst
(eenstemmigheid)
- Bovennatuurlijke verklaringen: bizar gedrag werd gezien als het werk van een
duivel of een heks -> exorcisme, kruis boven het hoofd, heksenverbranding,
slangenkuil
- Natuurlijke verklaring ‘gek zijn’ is een natuurlijk fenomeen veroorzaakt door
stress. -> rust, recreatie, ontspannen.
- De maan en de sterren hebben een effect op psychisch functioneren ->
astrologie. Paracelsus: beweging maan en sterren is van invloed op
psychisch functioneren; zwaartekracht -> lichaamsvloeistof -> psychische
ziekte.
Opvanghuizen in de middeleeuwen -> soort gevangenis voor mensen die
men weg wilde hebben uit de maatschappij. Geen therapeutisch doel of
vooruitzicht.
, Herhaling van de geschiedenis; middeleeuwen versus tweede wereld oorlog.
3. Eind 18e/ 19e eeuw:
- Psychosociale benadering
- Behandeling in setting die normale interactie aanmoedigt.
- Principe gaat terug naar de oudheid -> de opvang in tempels.
- Grondlegger is Philippe Pinel
- Pinel beoogde niet fysieke- niet medische behandeling maar morele/
psychologische behandeling
- Einde aderlaten en purgeren
- Patiënten werden bevrijd van hun ketenen.
Inzet Dorothea Dix:
- Wilde iedereen die zorg nodig had hierin voorzien -> meer aanbod maar nog
meer vraag.
- Kleinschaligheid was niet waar te maken
Biologische invloed werd groter.
Toename interesse in biologie:
- Door ontdekking aard Syfilis, namelijk bacterieel (hierbij komt ook vaak
psychose voor, maar behandelbaar met penicilline kuur).
- Er moet gezocht worden naar de biologische aard die psychische ziekten
hebben. Dit werd naar voren gebracht door de ontdekking van Syfilis en de
oorzaak.
- John Grey: oorzaak psychisch probleem is altijd lichamelijk. Rust, ruimte en
goede ventilatie nodig.
- 1935-1955: frontale lobotomie.
19e eeuw: naast morele therapie en biologische verklaringen ook psychoanalyse (Freud):
- Id (onlogisch, plezierprincipe), ego (bemiddelaar), superego (morele principe).
- Afwijkingen in de afweging tussen plezierprincipe en moreelprincipe uiten in
psychische stoornissen -> opvoeding is hierbij belangrijk.
4. 20e eeuw:
- Invloed psychoanalyse nog groot
- Behavioral model = gedragsmodel, sociaal leermodel -> Pavlov’s
conditioneren. Conditioneren ligt ten grondslag aan psychische problemen.
Mary Cover Jones (moeder gedragstherapie) -> eerste fobietherapie (little
Albert experiment)
- Aandacht voor classificatie psychische problemen -> begon met Kraepelin. Hij
maakte onderscheid tussen verschillende psychische stoornissen op grond
van beloop, leeftijd aanvang, oorzaak en symptomen -> leidde naar DSM.
- Biologische therapie: Willibrordusstichting Heiloo -> badtherapie,
insulinecomakuur, medicatie, therapeutische castratie
Ook eerste effectieve medicatie psychotische- en angststoornis.
Medicatie is vaak niet alleen een oplossing.
, 5. ’60 en ’70: antipsychiatrie en dehospitalisatie:
- Je moet mensen niet behandelen met medicatie en het is geen hersenziekte:
die mensen zijn niet ziek, de maatschappij is ziek.
- Drang om onder autoriteit uit te komen
- Afstand behandelaar en patiënt wordt kleiner
- Minder behandeling, meer begeleiding
- Geen medicatie maar ‘therapie door middel van praten’.
- Kritiek tegen komst Herman van Praag hoogleraar biologische psychiatrie
Utrecht.
- Amstelland -> kleine, anti-biologische behandelinstelling.
Verdienste antipsychiatrie: doorbreken oude gezagsverhoudingen, multidisciplinair
samengestelde behandelteams, aandacht bejegening patiënt, belangstelling psychotherapie
nam toe.
6. 21e eeuw:
- Criteria volgens DSM 5: psychisch disfunctioneel leven, klinisch significant
lijden, atypisch gedrag binnen een cultuur.
- Multi-dimensioneel perspectief; biologisch (genen, neurotransmitters), gender,
sociale omgeving.
Kritiek op ons systeem (DSM classificatie):
1. Te grote nadruk op belang biologie. Jim van Os; schizofrenie is geen
hersenziekte en geen genetisch bepaalde ziekte.
2. Roep om onderzoek naar losse symptomen in plaats van naar clusters.
Bijvoorbeeld alleen onderzoek naar stemmen horen.
Toekomst: netwerkbenaderingen van symptomen.
- Big data; toegang tot grote data bestanden -> bottom-up denken door middel
van statistische analyses.
- Virtual Reality behandelingen.
College 2: nut en noodzaak van theorie.
Theorie: interpersoonlijke interacties dragen bij aan psychische ziektes -> opvang in tempels
etc.
Veel perspectieven: welke is juist? -> in de loop van de tijd worden theorieën achterhaald.
-> Effectonderzoek laat zien welke behandeling werkt door middel van trial and error. Nu is
de vraag -> is er nog een theorie nodig?
Waarom theorie? het achterhalen van de waarheid.
- Perfecte theorie: theorie = waarheid
- Waarnemingen zijn alleen niet perfect
- Bias in de interpretatie van waarnemingen; availability bias/ confirmation bias.
