Het Nederlandse Strafrecht
Uitgewerkte leerdoelen
Week 1
Inleiding strafrecht en het rechterlijke beslissingsschema: H1, H7 en
H11
Materieel strafrecht: Gaat over de gedraging, wie is strafbaar en wanneer is die persoon strafbaar?
Wat is strafbaar en welke personen zijn hiervoor strafbaar?
Formeel strafrecht: Logistiek van allerlei bevoegdheden en de regels. Wat zijn de
Wat zijn de bevoegdheden van, en de regels voor de verschillende organen (OM, rechters, politie,
verdachte enz)?
1. De student kan met behulp van de wet uitleggen of een delict valt onder een misdrijf of
overtreding en waarom dit onderscheid van belang is voor het strafrecht.
Misdrijven Overtredingen
- Zwaardere feiten - Lichte feiten
- Poging/voorbereiding is wel strafbaar - Poging/voorbereiding is niet strafbaar
- Medeplichtigheid is wel strafbaar - Medeplichtigheid is niet strafbaar
- Voorlopige hechtenis mogelijk - Geen voorlopige hechtenis
- Wel een gevangenisstraf - Geen gevangenisstraf (wel hechtenis)
- Berechting door de rechtbank - Berechting door kantonrechter
BOEK 1: Algemene bepalingen (Artt. 1 – 91 SR)
BOEK 2: Misdrijven (Artt. 92 – 421 SR)
BOEK 3: Overtredingen (Artt. 424 – 479 SR)
Bijzonder
Bijzondere wetten;
WED, WWM, Opw, WvW
- Belangrijk: art. 2 WED, 55 WWM, 13 Opw en 178 WvW etc.
Algemene plaatselijke verordening (APV’s) = strafbare feiten van de gemeentes. Bijvoorbeeld
dronken op de openbare weg of wildplassen.
,2. De student kan met behulp van de wet de belangrijkste procesdeelnemers uit het
strafprocesrecht en diens rechten en plichten opnoemen.
Procesdeelnemers (belangrijkste):
De verdachte, art. 27 Sv:
Op grond van feiten en omstandigheden die worden geconstateerd in een bepaald strafrechtelijk
onderzoek, kan het redelijke vermoeden ontstaan dat een strafbaar feit heeft plaatsgevonden
(verdenking) en dat een bepaald persoon (verdachte) het feit heeft begaan.
Tot het moment van de veroordeling wordt uitgegaan van de onschuld van de verdachte:
onschuldpresumptie (art. 27 Sv). Er wordt met opzet niet gesproken van een dader, omdat er
voordat een onderzoek heeft plaatsgevonden niet kan worden gezegd wie de dader van een
strafbaar feit is.
Wanneer ben je een verdachte?
1. redelijk vermoeden dat de persoon in kwestie een strafbaar feit heeft gepleegd.
2. het redelijke vermoeden moet voortvloeien uit feiten en/of omstandigheden.
> het mag niet voortvloeien uit een voorgevoel.
Is een persoon aangemerkt als verdachte, dan heeft deze bepaalde rechten:
1. Zwijgrecht: (art. 29 Sv)
De verdachte mag niet worden gedwongen om een verklaring af te leggen: nemo tenetur. Ook is
hij niet verplicht om te antwoorden op vragen en moet hij voorafgaand aan het verhoor op de
hoogte worden gesteld van zijn zwijgrecht (cautie). Wel is hij verplicht om vragen te
beantwoorden die niet over het feit gaan waarvan hij wordt verdacht. Indien de verdachte niet
van zijn zwijgrecht op de hoogte wordt gesteld, en hierdoor in zijn belangen wordt geschaad, kan
de verklaring niet worden gebruikt als bewijs (art. 359a Sv) Personen die geen verdachte zijn,
mogen wel zonder het vermelden van zwijgrecht, worden gevraagd naar het strafbare feit.
Ontstaat hierbij alsnog verdenking, dan moet de cautie worden vermeld.
2. Recht op rechtsbijstand: (art. 28 Sv)
De verdachte kan zich laten bijstaan door een advocaat: de raadsman. De verdachte heeft het
recht om zelf een advocaat kiezen, tenzij dit bij wet anders wordt bepaald (art. 38-39 Sv). In veel
gevallen wordt van overheidswege een advocaat aangewezen, deze wordt piketadvocaat
genoemd. In alle gevallen waarin een verdachte van zijn vrijheid is ontnomen, heeft deze recht
op een raadsman (39 en 40 Sv). Als de verdachte in vrijheid mag afwachten, wordt de raadsman
niet door de overheid geregeld, maar kan hij zelf aan de raad voor de rechtsbijstand verzoeken
om een raadsman. Het eerste moment waarop de verdachte zich kan laten bijstaan door een
raadsman, is het politieverhoor nadat de verdachte is aangehouden. De raad voor de
rechtsbijstand zal een raadsman aanwijzen, als deze daar tenminste prijs op stelt (art 28b lid 2 en
39 Sv)
Wordt de verdachte verdacht van een strafbaar feit waarop 12 jaar of meer gevangenisstraf het
is gesteld of indien het gaat om een kwetsbare verdachte, dan wordt ook zonder dat de
verdachte heeft aangegeven dat hij door een raadsman wil worden bijgestaan, een raadsman
aangewezen (28b Sv). Als de verdachte is aangehouden ter zake van de strafbaar feit waarvoor
voorlopige hechtenis niet is toegelaten, dan wordt hij in de gelegenheid gesteld om contact op te
nemen met een zelf gekozen raadsman (28b lid 3 Sv). Verdachte heeft het recht om voorafgaand
aan het verhoor maximaal een half uur met zijn raadsman te praten (28c Sv), dit wordt
consultatiebijstand genoemd.
, De verdachte kan zich ook tijdens het verhoor zelf laten bijstaan, dit wordt verhoorbijstand
genoemd (28d Sv). Alleen in de gevallen van art 28e Sv mag het verhoor plaatsvinden zonder dat
de verdachte door een raadsman wordt bijgestaan. De verdachte en zijn raadsman moeten
elkaar onder 4 ogen kunnen spreken en ook per brief met elkaar kunnen communiceren zonder
dat andere meelezen (45 Sv). Alleen in het belang van het onderzoek kan dit worden beperkt (46
Sv)
3. Het recht op kennisneming van processtukken: (30 Sv) De verdachte heeft het recht om kennis te
nemen van de processtukken, alleen in het belang van het onderzoek kan dit worden beperkt (lid
3), hiertegen kan de verdachte bezwaar maken (lid 4). De verdachte moet in ieder geval de
volledige beschikking over de processtukken krijgen vanaf het moment dat hem de dagvaarding
is uitgereikt (33 Sv).
Opsporingsambtenaar, artt. 127 jo 141 Sv:
Opsporing van strafbare feiten.
(Hulp)Officier van Justitie, artt. 146a jo 148 Sv:
De officier van justitie vertegenwoordigt het OM. Hij geeft leiding aan de politie tijdens het
opsporingsonderzoek en zorgt dat dit zorgvuldig en volgens de regels gebeurt.
Rechter-Commissaris:
De rechter-commissaris (rc) is een rechter die toezicht houdt op de voortgang en rechtmatigheid van
het opsporingsonderzoek dat onder leiding staat van de officier van justitie.
De taak van de rechter commissaris:
het horen van getuigen
het toestemming geven aan politie (en OM) om bepaalde opsporingsmethoden in te zetten,
zoals het tappen van telefoons.
het beslissen of iemand in het kader van de voorlopige hechtenis langer mag worden
vastgehouden
Rechter:
Rechters hebben het laatste woord bij conflicten, overtreding van regels of een misdaad. Ze beslissen
of iemand de wet heeft overtreden of schuldig is aan een misdrijf. In hun vonnis leggen ze een
passende maatregel of straf op. Het oordeel van de rechter is bindend.
De raadsman (advocaat):
Een raadsman is een advocaat die de verdachte adviseert en met hem de verdediging voert. De
verdachte en zijn raadsman samen worden de verdediging genoemd.
De getuige (slachtoffer/ooggetuigen/anderen):
Getuigenverklaringen spelen een belangrijke rol bij het bewijzen dat er een strafbaar feit is gepleegd.
De getuige is niet verplicht om te verschijnen bij een verhoor of om een verklaring af te leggen, tenzij
hij door de rechter commissaris wordt gehoord (213 en 216 Sv). Als de getuige dan weigert om een
verklaring af te leggen, kan hij worden gedetineerd. Als de wet de getuige het recht heeft om te
zwijgen, dan wordt gesproken van een verschoningsrecht. Alleen wanneer de getuige ter zitting
wordt gehoord, moet hij worden beëdigd. Als hij een valse verklaring aflegt, maakt hij zich schuldig
aan meineed (207 Sr).
, De deskundige:
De rechter doet voor dergelijk onderzoek een beroep op deskundigen die door de officier van justitie
worden benoemd (227 Sv). Deskundigen die speciaal onderzoek verrichten voor de rechter worden
forensisch deskundige genoemd. Hij kan daarbij kiezen uit deskundigen die zijn ingeschreven in de
speciaal register en waarvan de deskundigheid kan worden aangenomen, of voor andere personen,
maar ten aanzien van hen zou wel moeten worden gemotiveerd waarom zij als deskundigen kunnen
worden aangemerkt (51k Sv).
Het slachtoffer:
Een slachtoffer kan tegelijkertijd ook een getuige en benadeelde partij zijn.
Het openbaar ministerie:
Het OM is de instantie die de beslissing neemt om een zaak aan de rechter voor te leggen. Voordat
dit zover is, zal het OM voldoende belastend materiaal verzameld moeten hebben. Ieder
arrondissement heeft een eigen bureau van het OM. Dit wordt het parket genoemd; Bij de rechtbank
spreken we van het arrondissementparket en bij het gerechtshof van het ressortparket. Ieder pakket
kent zijn eigen functionarissen; bij het arrondissementparket werken officieren van justitie onder
leiding van hoofdofficier van justitie. bij het ressortparket worden zij advocatengeneraal
respectievelijk hoofdadvocaat-generaal genoemd. Voor de aanpak van internationale georganiseerde
criminaliteit bestaat een landelijk parket en voor de opsporing en vervolging van milieudelicten,
economische delicten en fraude het functioneel parket. De leiding van het gehele OM is in handen
van het college van procureurs-generaal. Het college kan aangeven welke strafbare feiten met
prioriteit moeten worden aangepakt, maar het heeft zelf geen opsporings- of vervolgingstaak.
