F. Snoek
50082170
2022/2023 VT
15-05-2023
Hogeschool van Amsterdam,
Lerarenopleiding Basisonderwijs
Openbare basisschool De Dijk
Afstudeeronderzoek
Marijke Haaksema
, Voorwoord
Met trots presenteer ik dit onderzoek, dat het resultaat is van maandenlang hard werk en toewijding. Het
onderwerp van dit onderzoek is het woordenschatonderwijs in de onderbouwgroepen. Dit onderzoek is
geschreven in het kader van mijn afstuderen aan de Pabo van de Hogeschool van Amsterdam.
Het onderwerp woordenschatonderwijs sprak mij meteen aan, omdat het nu enorm speelt in mijn groep
vanwege de actuele veranderingen met betrekking tot de toenemende instroom van meertalige kinderen.
Daarnaast is het een terugkomend onderwerp tijdens de kleuterbouwvergadering op mijn stageschool. Ik heb
met plezier en interesse gewerkt aan mijn afstudeeronderzoek.
Ik heb dit onderzoek uitgevoerd op OBS De Dijk in Zaandam. Ik heb dit onderzoek uitgevoerd in drie
verschillende kleutergroepen. Samen met mijn toenmalige kerndocent Sanne Hiddema heb ik in een korte tijd
de onderzoeksvragen opgesteld. Gedurende de rest van het onderzoeksproces heb ik begeleiding gekregen van
mijn afstudeeronderzoekbegeleidster Marijke Haaksema.
Bij deze wil ik dan ook mijn toenmalige kerndocent Sanne Hiddema bedanken voor het meedenken en
goedkeuren van mijn plan van aanpak. Zonder uw duidelijke inzichten met betrekking tot mijn onderwerp en
mijn hoofd- en deelvragen, was ik niet verder gekomen.
Ook wil ik mijn afstudeeronderzoekbegeleidster Marijke Haaksema bedanken. Ik wil je bedanken voor de fijne,
uitgebreide en doeltreffende begeleiding gedurende dit onderzoek.
Daarnaast wil ik ook graag de drie leerkrachten en de directrice bedanken voor hun inbreng en deelname aan
het onderzoek.
Ik hoop dat dit onderzoek een bijdrage kan leveren aan het optimaliseren van het woordenschatonderwijs in
de kleuterbouw op OBS De Dijk en wellicht ook op andere basisscholen.
Veel leesplezier.
Met vriendelijke groet,
Fabienne Snoek
3
, Samenvatting
Dit afstudeeronderzoek gaat over het woordenschatonderwijs in de kleuterbouw van Openbare Basisschool de
Dijk. De aanleiding voor dit onderzoek is dat de school zich afvraagt of ze het woordenschatonderwijs optimaal
aanbieden op de manier hoe ze het nu vormgeven of dat ze er misschien meer uit kunnen halen. Daarnaast
speelt de groeiende instroom van meertalige kinderen een belangrijke rol in de aanleiding van dit onderzoek.
De hoofdvraag die onderzocht is, luidt: ‘Op welke wijze wordt het woordenschatonderwijs vormgegeven in de
kleuterbouw van Openbare Basisschool de Dijk?’
Voor dit praktijkvraagstuk is probleemanalytisch onderzoek gedaan. Dit betekent dat zowel de huidige als de
gewenste situatie is onderzocht. De volgende onderzoeksgroepen zijn bij het onderzoek betrokken: drie
leerkrachten uit groep 1/2 en de directrice. Om de data te kunnen verzamelen zijn er diverse
onderzoeksinstrumenten gebruikt; namelijk meerdere interviews, één enquête, twee observaties en een
documentanalyse. De resultaten van het onderzoek zijn per deelvraag en per onderzoeksinstrument
uitgewerkt. Om goed antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag, is er diverse theorie geraadpleegd. Er is
gekeken naar didactische modellen die veelgebruikt worden bij het aanbieden van woordenschatonderwijs,
zoals de viertakt (Nulft & Verhallen, 2009) en het zesstappenaanpak (Marzano, 2007). Daarnaast is er gekeken
naar de verschillende manieren om woordenschatonderwijs aan te bieden; het gebruik maken van routines,
het inzetten van grafische modellen, het interactief voorlezen en het inzetten van coöperatieve werkvormen.
(J. Duerings & Van der Linden, 2011) (Vernooy, 2016)
Verder zijn de leerkrachtvaardigheden die een belangrijke rol spelen bij het stimuleren van de
woordenschatontwikkeling van de kinderen bestudeerd. (Taverniers et al., 2015b) (Paus & Brand, 2018)
Er is ook gekeken naar de belangrijke aspecten bij het selecteren van de woorden die aangeboden gaan
worden en de manieren waarop de woordenschatontwikkeling getoetst kan worden. (Nulft & Verhallen, 2009)
Tot slot is er specifiek ingezoomd op welke extra aandachtpunten er zijn bij het aanbieden van
woordenschatonderwijs aan meertalige kinderen. (Paus & Brand, 2018)
Kortgezegd werken de leerkrachten in de kleuterbouw thematisch en met de methodes Piramide en Logo3000.
De visie van de school op woordenschatonderwijs is niet vastgelegd en niet bekend bij de leerkrachten.
Translanguaging wordt geaccepteerd in de kleuterbouw, maar de meertalige kinderen worden wel
gestimuleerd om zoveel mogelijk Nederlands te spreken op school. De leerkrachten maken gebruik van
concreet materiaal, digitale prentenboeken, televisieprogramma's, voorlezen, praatplaten, routines en
preteaching bij het aanbieden van woordenschatonderwijs. Daarnaast spelen de didactische modellen zoals de
viertakt van Verhallen en het zesstappenaanpak van Marzano een belangrijke rol. Toch vinden de leerkrachten
dat de huidige aanpak van woordenschatonderwijs niet voldoende is voor zwakkere of meertalige kinderen. De
directrice wil dat de overgang van groep 1/2 naar groep 3 een doorgaande lijn wordt, ze wil meer aandacht
besteden aan leesbevordering op school en ze vindt dat de communicatie met meertalige ouders verbeterd
moet worden. De directrice is bereid om meer onderwijstijd vrij te maken voor woordenschatonderwijs
vanwege de toename van meertalige kinderen indien nodig. De leerkrachten willen graag dat de visie op
woordenschatonderwijs wordt uitgeschreven. De leerkrachten willen graag meer zicht krijgen op woorden die
aangeboden worden, ze willen vaker coöperatieve werkvormen inzetten en ze willen graag meer kennis
opdoen over het aanbieden van woordenschatonderwijs. Tot slot willen de leerkrachten graag vernieuwend
(en compleet) materiaal in de klas tot hun beschikking krijgen en meer ondersteuning in de klas voor de
meertalige kinderen in de vorm van een onderwijsassistent.
Aanbevelingen:
Er zal meer aandacht besteed gaan worden aan het voorlezen in de klas aan kleine groepjes kinderen. Het liefst
op interactieve wijze en door de ouders erbij te betrekken. (Vernooy, 2016)
De visie van Openbare Basisschool de Dijk op woordenschatonderwijs wordt ontwikkeld en uitgeschreven in
ieder geval voor de kleuterbouw. Voordat de visie ontwikkeld wordt gaan de leerkrachten zich eerst verdiepen
in de theorie over woordenschatonderwijs en ze gaan kritisch kijken naar de methodes. De leerkrachten gaan
bijhouden en toetsen welke woorden ze hebben aangeboden en welke woorden de kinderen al onder de knie
hebben om aan te sluiten op de behoefte van de kinderen. (Paus & Brand, 2018)
Daarnaast gaan de leerkrachten vaker coöperatieve werkvormen inzetten tijdens het aanbieden van
woordenschatonderwijs. (J Duerings & Van der Linden, 2011)
2.1 Het begrip ‘woordenschat’ in het primair onderwijs…………………………………………………………………………………….8
2.2 De woordenschatontwikkeling van het jonge kind……………………………………………………………………………………….9
2.3 De verschillende soorten didactiek bij het aanbieden van woordenschat…………………………………………………….9
2.4 Andere belangrijke aspecten bij de didactiek van woordenschatonderwijs……………………………………….……….12
2.5 De belangrijke leerkrachtvaardigheden bij het aanbieden van woordenschatonderwijs…………………………….14
2.6 Het woordenschataanbod voor meertalige kinderen………………………………………………………………………..………..14
2.7 Samenvatting…………………………………………………………………………………………………………………….…………….…………17
4.1 Typering van het onderzoek…………………………………………………………………………………………………………………....…21
4.2 Onderzoeksgroep(en) en verantwoording……………………………………………………………………………………………….…21
4.3 Onderzoeksinstrumenten en verantwoording……………………………………………………………………………………….…..22
4.4 Dataverzameling en dataverwerking………………………………………………………………………………………………….………24
Hoofdstuk 5: Resultaten
5.1 Samenvatting van de resultaten deelvraag 1…………………………………………………………………………………….……….26
5.2 Samenvatting van de resultaten deelvraag 2…………………………………………………………………………………………..…28
5.3 Samenvatting van de resultaten deelvraag 3…………………………………………………………………………………….……….36
5.4 Samenvatting van de resultaten deelvraag 4…………………………………………………………………………………….……….38
5.5 Samenvatting van de resultaten deelvraag 5………………………………………………………………………………………….….39
Hoofdstuk 6: Conclusies, discussie en aanbevelingen
6.1 Conclusies (beantwoording van de hoofdvraag)…………………………………………………………………………………….….40
6.2 Discussie……………………………………………………………………………………………………………………………………………………45
6.3 Aanbevelingen ………………………………………………………………………………………………………………………………………….46
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fabiennesnoek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €19,99. Je zit daarna nergens aan vast.
