Samenvatting tijdvakken & lessenreeks GS
Literatuur:
- Het verhaal van Nederland op NPO start
- Alle opgegeven delen uit het handboek Geschiedenis Inzicht (H1-H12)
- Gegeven informatie op blackboard
- De 10 tijdvakken en bijbehorende inhoud, de daarbij behorende kenmerkende aspecten en
de 50 Canonvensters.
Voorbeelden toets vragen:
- Wat is het historisch bewustzijn?
- Invoering van de tijdvakken Commissie de Rooy (2001) gedaan om docenten een houvast te
geven voor leerkrachten + doel: chronologische kennis van leerlingen te verbeteren
- 10 tijdvakken met kenmerkende aspecten
- De oude manier tijdlijn
- Wat is een voordeel/nadeel van een tijdvak?
Doel van geschiedenis
Historisch bewustzijn: Het bewustzijn van de samenhang tussen de interpretatie van het verleden,
het begrijpen van het heden en het perspectief op de toekomst.
Historisch tijdsbesef: Tijd kan worden opgedeeld in biologische en historische tijd.
- Biologische tijd is cyclisch: na elke dag komt een nacht en weer een dag
- Historische tijd is lineair: het verleden is gebeurd en komt nooit terug, het raakt verder weg
Naast deze twee vormen zijn er nog twee andere vormen van tijd te onderscheiden:
- Sociale tijd: ervaring dat oudere generaties het verleden bij zich dragen en dichtbij brengen
- Mythische tijd: tijd waarin goden en geesten leven
Er is sprake van historisch tijdbesef wanneer een kind begrijpt dat er een verschil is tussen het heden
en het verleden. De ontwikkeling van historisch tijdsbesef is in te delen in een drietal fasen:
- Ontluikend: kennis maken met beelden van het verleden
- Aanvankelijk: verschillende periodes bij naam genoemd en op een tijdbalk geplaatst
- Voortgezet: het volledige stelsel van 10 tijdvakken en de christelijke jaartelling te gebruiken
Historisch redeneren:
Het redeneren van oorzaken en gevolgen van historische ontwikkelingen, van processen van
verandering en continuïteit, en van overeenkomsten en verschillen tussen historische verschijnselen
en periodes. Door op een steeds hoger niveau historisch te redeneren kunnen ze het heden beter
begrijpen en leren zij kritisch te denken.
,Bij historisch redeneren staan de volgende drie onderwerpen van redeneringen centraal:
1. Oorzaken en gevolgen van historische ontwikkelingen;
2. Processen van verandering en continuïteit;
3. Overeenkomsten en verschillen tussen historische verschijnselen en periodes.
Om tot een goede redenering te komen worden 6 denkactiviteiten onderscheiden:
1. Historische vragen stellen: wie, wat, waar, opsommend, oorzaak-gevolg, beoordelend
2. Bronnen onderzoeken: beoordelen en vergelijken van bronnen
3. Contextualiseren: onderwerp in zijn tijd geplaatst
4. Argumenteren: bewijsvoering
5. Historische begrippen gebruiken: vakspecifiek, verschijnselen, structuren, personen
6. Metahistorische begrippen gebruiken: woorden als feit, aanleiding, gevolg
Kerndoelen geschiedenis volgens SLO
51. De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren
aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren
52. De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken (Canon)
53. De leerlingen leren over belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse
geschiedenis
Is geschiedenis belangrijk?
Kennis, waarden en identiteit
Oude manier tijdlijn
Tijdvakken
Voordelen:
- Geeft overzicht
- Geeft houvast
- Herkenbare iconen
- Herkenbare namen
Nadelen:
- Vertekent de geschiedenis
- Ongelijke indeling
- Nederlandse of Europese geschiedenis?
- Wekt idee op van afgeronde gehelen
,Onderwerp per tijdvak
1. Prehistorie – voor Christus
2. Grieken & Romeinen – 1-500
3. Monniken & Ridders – 500-1000
4. Steden & Staten – 1000-1500
5. Ontdekkers & Hervormers - 1500-1600
6. Regenten & Vorsten – 1600-1700
7. Pruiken & Revoluties – 1700-1800
8. Burgers & Stoommachines – 1800-1900
9. Wereldoorlogen & Holocaust – 1900-1950
10. Televisie & Computer 1950-2000
Prehistorie: Jagers & Boeren
Oudheid: Grieken & Romeinen
Middeleeuwen: Monniken & Ridders en Steden & Staten
16e eeuw: Ontdekkers & Hervormers
17e eeuw: Regenten & Vorsten
18e eeuw: Pruiken & Revoluties
19e eeuw: Burgers & Stoommachines
20e eeuw: Wereldoorlogen & Holocaust
21e eeuw: Televisies & Computers
Beeldgereedschappen:
Beeldgereedschap inzetten om het persoonlijke concept van de leerlingen te vormen tot een concept
dat beter aansluit bij de algemene geschiedschrijving: het gaat om historische beeldvorming. Door
het gebruik van meerdere beeldgereedschappen kan het verleden vanuit meerdere invalshoeken en
standpunten worden belicht. Verschillende beeldgereedschappen:
- Media: overdrager van informatie, methodes, teksten, afbeeldingen, stilstaande beelden,
bewegende beelden, historische geluidsopnames, ICT, zoekmachines en websites,
webquests, voorwerpen, schoolomgeving, musea
- Werkvormen: gesproken woord, activerende werkvormen als, maken van tijdbalk, tekenen
van en bouwen bij geschiedenis, uit- en afspelen van scènes, maken muurkrant,
viertafelexperiment, schrijfronde, zingen, herdenken en vieren, spreekbeurt of presentatie
, Tijdvak 1: Jagers & Boeren
Tot 3000 jaar voor Christus
In dit tijdvak geloofden ze in de natuur
Belangrijke jaartallen
250.000 v. Chr. Jagers-verzamelaars laten sporen na bij Maastricht
14.000-8500 v. Chr. Rendierjagers
8000 v. Chr. Einde laatste IJstijd
5300-4900 v. Chr. Eerste boeren in de Lage Landen (bandkeramiekers)
3400-2500 v. Chr. Hunebedbouwers (trechterbekercultuur)
2100 v. Chr. Einde Steentijd (in de Lage Landen)
2100-700 v. Chr. Gebruik brons (in de Lage Landen)
700-50 v. Chr. Gebruik ijzer (in de Lage Landen)
50 v. Chr. Romeinen veroveren Gallië
Afrika
De geschiedenis begint wanneer de eerste mens op aarde verschijnt. Dit gebeurde vijf tot vier
miljoen jaar geleden in Afrika. De eerste mensen stamden zeer waarschijnlijk af van mensenapen.
Homo erectus
Circa twee miljoen jaar geleden leerde een van de eerste soorten mensen rechtop lopen. Dit was de
homo erectus. Hij gebruikte gereedschappen zoals de vuistbijl. De eerste mensen leefden van de
natuur, ze aten vruchten en zaden en gingen gezamenlijk op jacht. De homo erectus was de eerste
menssoort die Afrika verliet en zich verspreidde over de aarde.
Homo Sapiens
Uit de homo erectus ontstond tussen tweehonderdduizend en honderdduizend jaar geleden de
huidige mens: de homo sapiens, de denkende mens. De homo sapiens wordt zo genoemd omdat hij
een veel grotere schedel- en hersenomvang had dan zijn voorgangers. De mens werd zelfstandiger,
maakte gereedschappen voor de jacht, zoals pijlen en bogen. De denkende mens sprak een eigen
taal.
Zo’n veertigduizendjaar geleden verscheen de homo sapiens in het huidige Europa. Dit was de cro-
magnonmens, vernoemd naar de plaats in Frankrijk waar zijn overblijfselen zijn gevonden. De
denkende mens trok van plaats naar plaats. De mannen jaagden en visten en de meeste vrouwen
verzamelden vruchten en zaden, al denken ze dat vrouwen mee op jacht gingen.
De homo sapiens leefde in een koude klimatologische omstandigheden en beschermde zich met
huiden tegen de regen en kou. 140.000 jaar geleden bedekte ijs een deel van Nederland, waaronder
er in het midden van het land stuwwallen ontstonden. Het schuivende ijs liet grote zwerfkeien
achter.
Tijdens de jacht woonden groepen rendierjagers in tentenkampen met circa 25 mensen. De groepen
vormden samen een stam, ook wel een clan genoemd, die uit zo’n 500 leden bestond. De
beschikbaarheid van voedsel bepaalde de grootte van de groep.
Rendierjagers
De rendierjagers hadden geen vaste verblijfplaats. Zij reisden achter de rendieren aan. De jagers
leefden van de rendierjacht. De gedode dieren werden overal voor gebruikt. Het vlees werd gegeten,
van de huidigen werd kleding gemaakt, de tenten waarin de jagers woonden werd van rendierhuid
gemaakt. Van het gewei werden naalden gemaakt.
