Samenvatting
Haganum 5 wetenschapsfilosofie samenvatting
- Vak
- Filosofie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
samenvatting van wetenschapsfilosofie
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
Voorbeeld 3 van de 20 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Transcendentaal idealismein gang gezet door Immanuel Kant.
16de en 17de eeuw: Wetenschappelijke revolutie: Op een systematische manier kennis
verwerven dmv empirisme en rationalisme
empirisme: nieuwe kennis door waarneming en ervaring
nieuwe kennis door gebruik van rede
Kant smelt deze twee samen tot het transcendentaal idealisme
- kentheoretische impasse in de 18de eeuw
- Le rationalisme vs. empirisme
- empirisme leidt tot scepticisme
- rationalisme leidt niet tot kennis van de buitenwereld
- herhaling vork van Hume:
- relations of ideas: analytisch (gebaseerd op definitie, altijd waar), noodzakelijk waar,
apriori (vooraf aan de waarneming) (rationalisten)
- matters of fact: synthetisch (niet noodzakelijk waar), contingent, a posteriori (na de
waarneming) (empiristen)
- - Kant: Kritik der reinen Vernunft: onderzoek naar de grenzen en de
mogelijkheidsvoorwaarden van het menselijk kenvermogen
- Kant stelt zich de vraag: wat kunnen we wel en wat kunnen we niet (zeker) weten?
- Wordt gezien als synthese van rationalisme en empirisme
- inspiratiebron: David Hume
- Hume wekte Kant uit zijn ‘dogmatische sluimer’
- transcendentaal onderzoek: onderzoek naar de mogelijkheidsvoorwaarden van
kennis. Baanbrekend boek.
- Kant was zelf rationalist totdat hij Hume las. Hij zei dat causaliteit niet in de
werkelijkheid bestond alleen in je hoofd, je legt zelf die verbanden. Het is
aangeboren denkstructuur om de wereld als causaal te zien. →Hume wekt hem dus
uit zijn dogmatische (uitgangspunten overnemen) sluimer; hij laat hem zien dat de
rationalisten misschien wel gelijk hebben, maar dat er zeker ook wel empirisme van
pas is.
- Volgens Kant zijn ruimte en tijd a priori vormen van de zintuiglijke
aanschouwing
Het zijn ‘denkvormen’ dat wil zeggen, ‘een verbindende, ordenende activiteit, die aan
zintuiglijke voorstelling vooraf gaat en het zijn deze vormen die het mogelijk maken
zintuiglijke ervaring te denken.’
- Daarnaast zijn ook nog 12 categorieën van het verstand (aangeboren ideeën),
zoals causaliteit, eenheid en veelheid. tijd en ruimte staan er los van.
Je ervaart tijd, Saai tijd langzaam, lol tijd vliegt.
Je hebt je waarneming nodig om het aangeboren idee ruimte te ervaren.
ruimte, tijd en causaliteit zijn aangeboren ideeën, maar je hebt de waarneming nodig om
deze ideeën betekenis te geven. Zintuigen nodig om aangeboren ideeën te ervaren.
Mensen zien eenheid en causaliteit in de dingen die we zien.
Maar causaliteit ervaar je niet altijd, ruimte en tijd wel.
Daarnaast zijn ook nog 12 categorieën van het verstand (aangeboren ideeën), zoals
causaliteit, eenheid en veelheid. tijd en ruimte staan er los van.
,Dit zijn volgens Kant de de noodzakelijke fundamenten van het verstand.
Het zijn de structuren waarin de mens noodzakelijk denkt, de voorwaarden voor het ervaren
van de wereld.
- De categorieën gaan vooraf aan de ervaring en vormen de ervaring
- Ze zijn dus ‘synthetisch, maar toch ook ‘a priori’ Het is aangeboren vooraf aan de
ervaring a priori, maar ze vormen tegelijkertijd ook de ervaring, want ze krijgen pas
betekenis als je iets waarneemt, dus synthetisch. Dus heb je je zintuigen ook nodig.
Synthetisch en a priori sluiten elkaar niet uit.
- Om de werkelijkheid te kunnen ervaren heb je aangeboren ideeën nodig en
zintuiglijke waarnemingen. Rationalisme en empirisme horen bij elkaar.
- onderscheid fenomenale wereld in de noumenale wereld (de werkelijkheid zoals
die is los van onze verstand categorieën, zonder dat wij die hebben ons vervormd)
Die kunnen wij niet kennen. Fenomenale wereld is werkelijkheid zoals die aan ons
verschijnt, op een menselijke wijze. Wij ervaren de werkelijkheid als causaal, ruimte
en tijd.
- Erscheinung en Ding-an-sich
- Copernicaanse wending: Copernicus zei dat de aarde om de zon heen draaide ipv
de zon om de aarde zoals door iedereen gedacht werd. Kant vond zichzelf de
copernicus van de filosofie. (eerst; mensen richten op zintuigen om iets te kennen
waarnemingsvermogen richten op object, kant: het object richt zich op ons
waarnemingsvermogen, het object laat zich aan ons kennen.)
- objectief idealisme: alle mensen ervaren de werkelijkheid in ruimte, tijd en de 12
verstandscategorieën, al deze mensen ervaren dus de werkelijkheid op dezelfde
manier.
Het is idealisme, want je kent de werkelijkheid alleen door je geest en hoe de
objecten aan jou verschijnen.
- transcendentaal idealisme: Je weet dat er een tafel (ding an sich) bestaat in de
werkelijkheid, maar je weet niet hoe die er in de werkelijkheid eruit ziet, je weet
alleen hoe die aan jou verschijnt (Erscheinung).
- realisme: er bestaat een werkelijkheid los van het waarnemend subject.
- idealisme: de werkelijkheid bestaat niet buiten het waarnemend subject. Je kent de
werkelijkheid door je geest
- Aangezien we allemaal door ruimte, tijd en 12 verstand categorieën de werkelijkheid
ervaren, ervaren we de werkelijkheid allemaal op dezelfde manier. Dus kunnen we
uitspraken over de werkelijkheid (wetenschap)
universalisme
- God behoort niet tot de fenomenale wereld, we kunnen alleen veronderstellen dat
God bestaat (kant is diepgelovig)
- wetenschap is gebaseerd op zintuiglijke waarnemingen gebaseerd op ruimte tijd en
12 verstandscategorieën, uitspraken over de fenomenale wereld, er kan niks gezegd
worden over de noumenale wereld.
- postulaat: een stelling die niet wetenschappelijk bewezen kan worden, maar moet
worden aangenomen, omdat er anders ongewenste gaten vallen in een theorie of
filosofisch systeem.
- Beroemd zijn Kants postulaten van de praktische rede: de vrijheid van de wil, de
onsterfelijkheid van de ziel, het bestaan van God.
In de wiskunde heet dit een axioma.
, kritiek op objectief idealisme:
- Ervaren mensen de werkelijkheid niet anders?
mensen ervaren de werkelijkheid anders (mannen en vrouwen, kinderen en
volwassenen), door levenservaring het leven anders ervaren.
taal en cultuur kunnen invloed hebben op de manier waarop je de werkelijkheid
ervaart. verstandscategorieën zijn niet aangeboren, maar aangeleerd. Als je iets
anders aangeleerd krijgt dan je ervaar je dus iets anders, niet objectief of universeel.
verschillende mentale toestand kan je de ervaring over de werkelijkheid aanpassen.
- na einstein kan Kant geen gelijk meer hebben
zijn bevindingen over ruimte en tijd ervoor gezorgd dat we heel anders tegen die
processen aan kijken. Kant zag deze twee als lineaire processen, tegenwoordig
horen die bij elkaar: ruimtetijd.
- waarom zijn het er 12, klopt dat wel
- Als Darwin gelijk heeft, kan Kant dan ook gelijk hebben:
Darwin: evolutie, dus evolutie van de brein
Kunnen de 12 verstand categorieën helemaal niet universeel zijn, maar veranderen
die dan ook mee.
- gedachtegoed van Kant: Duits idealisme (objectief idealisme) plaatje door znw en
verstand categorien
Overeenkomst en verschil met Plato.
overeenkomst: Plato maakt ook onderscheid tussen ideeënwereld en waarneembare wereld.
Kant maakt verschil fenomenale wereld en noumenale wereld.
verschil: Plato: je kunt de ideeënwereld kennen door je ratio. Kant zegt dat je niks kunt
zeggen over de noumenale wereld niet kennen, alleen aannemen dat die bestaat. Hij
begrenst het menselijk kenvermogen en hij begrenst ook de wetenschap van religie en
filosofie.
Wilhelm von Humboldt (1767-1835)
mensen spreken verschillende talen, dus kan taal geen grote invloed hebben op de manier
waarop we de werkelijkheid ervaren?
Plato had geen chinees kunnen zijn, want dan zou hij niet dualistisch kunnen zijn geweest.
Want taal is erg gebonden aan cultuur en cultuur creëert jou.
- taal is geen statisch product, maar een dynamisch proces
- taal bepaalt de gedachtenwereld.
- Taal brengt een bepaalde Weltanschauung (wereldbeeld) met zich mee.
- Mensen met een bepaalde cultuur krijgen ook via taal bepaalde gedachtes mee, zij
kijken op een andere manier naar de wereld dan mensen met een andere taal en
cultuur.
- Sapir-whorf-hypothese: verschillende talen representeren verschillende manieren
van denken en dus ook verschillende visies op de wereld.
- veronderstelt dat een specifieke taal een specifieke manier van denken met zich
meebrengt.
- aangeboren ideeën kant en aangeleerde ideeën bij Humboldt via taal en cultuur
- Edward Sapir en Benjamin Lee Whorf
- linguïstische relativiteit: verschillende talen brengen verschillende manieren van
denken met zich mee.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annasfcanessa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 70840 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen