Studieplanner
Week 2
Negentiende/begin twintigste eeuw, hoofdstuk 10
Leerdoelen:
1. je kunt uitleggen dat de democratische revoluties in de 18e en 19e eeuw leidden tot
de emancipatie van katholieken in Nederland en het ontstaan van het
confessionalisme
grondwet 1848 met godsdienstvrijheid →politiek liberalen kregen meer invloed en zij
omarmden godsdienstvrijheid → met die steun werden katholieken zichtbaarder in de
samenleving, onder hen was er een emancipatieproces begonnen.
Mensen zagen vrijheid katholieken en begonnen nieuwe calvinistische
geloofrichtingen omdat dat nu mogelijk was.
Liberalen zagen deze twee ontwikkelingen en hadden kritiek, zij wilden religie buiten
de politiek houden. Tegendeel gebeurde, door opkomst nieuwe geloofsstromingen
werd politiek ook gebaseerd op geloof → ontstaan confessionalisme: politieke
stroming die het geloof centraal stelt. (katholieken en protestanten (ARP)
2. je kunt uitleggen wat verzuiling inhield en wat hiervan de oorzaak was
verzuiling: mensen gaan alleen nog maar om met mensen van hun eigen groep.
Achtergestelde groepen: katholieken, orthodoxe protestanten en socialisten sloten
zichzelf vaak op in hun eigen gemeenschap. versterkt toen socialisten hun achterban
gingen regelen. Uiteindelijk ook liberale zuil.
katholieken, protestanten, socialisten trokken terug in eigen organisaties. Je probeert
je eigen mensen bij je te houden, nauwelijks contact met mensen van andere zuilen.
Scholen waren openbaar, maar je mocht ook je eigen school oprichten, gelovigen
begonnen hun eigen scholen.
Liberalen vonden goed onderwijs belangrijk, maar hadden ook afkeer tegen
staatsdwang, dus lieten ze gelovige scholen toe
veel tegenstellingen tussen katholieken en protestanten. vredig, want geloof in
geloofsvrijheid, je gaat toch alleen maar met je eigen zuil om, meer kansen binnen
zuil dan binnen samenleving.
1848: vrijheid van onderwijs = ouders mogen zelf scholen oprichten = 'bijzonder
onderwijs'
Verbond tegen liberalen: streven naar financiering van bijzonder onderwijs
opgelost in 1917: pacificatie = uitruilen van belangen
schoolstrijd eindigt 1917, religieuze scholen met subsidie in ruil voor algemeen
kiesrecht (ARP had middenklasse achterban, dus niet gunstig voor hen)
3. je kunt uitleggen hoe deze tegenstellingen werden opgelost in de pacificatie van
1917
Positieve gevolgen van de verzuiling:
o iedere groep kon zich binnen zijn groep ontwikkelen
o leiders konden dingen regelen voor achterban
1917: compromis gesloten → evenveel subsidie voor bijzondere scholen in ruil voor
algemeen kiesrecht voor mannen
o voordelig voor zowel antirevolutionairen als liberalen
o pacificatie: samenleving zo inrichten dat verschillende levensbeschouwelijke
groepen zich voldoende gerespecteerd voelen
Maar voor het beeld bleven er conflicten tussen leiders van de groepen (anders
zouden ze hun sterke achterban verliezen)
4. je kunt uitleggen hoe wetenschappelijk racisme een rol ging spelen in de 19e eeuw
en hoe dit doorwerkt in de 20e eeuw
Darwins Evolutietheorie →
Schedelmetingen
,Aan het begin van de 19de eeuw ontwikkelde Franz Joseph Gall "cranioscopie"= methode
om de persoonlijkheid en ontwikkeling van mentale en morele vermogens te bepalen op
basis van de uitwendige vorm van de schedel = antropometrie
Deze methode werd tot ver in de 20ste eeuw gebruikt
gedachtegang: afstammeling van de aap, dus hoe meer je schedel je op een aap lijkt, hoe
dichterbij je bij ze staat, dan ben je minder ontwikkelt dan andere mensen. → Verschillen
maken in soorten mensen oa aan de hand van schedelmetingen → rassenleer en conclusies
waar elk ras is in de evolutie. → racisme in de wetenschap
Schedelmetingen in de 19de en 20ste eeuw in NL: Schedelmetingen van arbeiders en arme
mensen die werkten bij het droogleggen van de Zuiderzee. Verschil tussen arme en rijke
mensen door schedelmetingen verklaren.
Schedelmetingen in jaren 50' omstreden door WOII: nazi's, rassenleer, mensen indelen op
basis van niet legite wetenschap. Je kunt mensen niet meer zo indelen, want we hebben
gezien waar het toe leidt.
"Superieure mensen mogen niet meer besmet worden door inferieure mensen, dat zegt ook
de biologie en wetenschap, want dan krijg je slechte genen en wordt de evolutie stopgezet."
Hitler en veel wetenschappers
Nazi-ideoloog Hans Gunther beschreef rond 1943 zes arische subrassen: Noordras,
westras, oostras, dinarische ras, oostbaltische ras, faalsche ras
Het Noordras werd beschouwd als het beste ras. Leden van dit ras waren de zogenaamde
'ware dragers van de scheppende cultuur.'
Dit werd ook op school geleerd en leidde tot isolatie tussen mensen, je hoeft anderen niet te
leren kennen, want je kunt aan het uiterlijk zien wat en hoe ze zijn.
Antroponemie werd in de 19de eeuw op grote schaal gebruikt gebruikt door antropologen
die de menselijke en raciale oorsprong bestudeerden. → raciale differentiatie en
classificatie. Bepaalde rassen waren inferieur.
Het arische ras werd bij die indelingen ook al genoemd als superieur.
tentoonstellingen van 'exotische' populaties werden vanaf 1890 populair in diverse landen,
vaak als onderdeel van wereldtentoonstellingen. In steden zoals Parijs, new york, Hamburg,
Antwerpen. Mensen werden daar tentoongesteld als object.
racisme fases:
fase 1: kolonisatie 15de en 16de eeuw, vooral gebaseerd op religie
fase 2: imperialisme 19de eeuw: beschaving, 'white man's burden'
fase 3: 'wetenschappelijk' racisme einde 19de en begin 20ste eeuw: aangeboren
superioriteit.
Week 3
, Begin twintigste eeuw, hoofdstuk 11
kenmerkend aspect:
de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie
Propaganda: Het beïnvloeden van de mening van een grote groep mensen om aanhangers
te winnen voor bepaalde vooral politieke ideeën.
positief: eigen kracht benadrukken
negatief: benadrukken zwakke kant van de tegenstander
20ste eeuw meer propaganda, want nieuwe communicatiemiddelen: radio en film → groter
publiek bereiken.
Totalitaire systemen proberen mening volk te beïnvloeden door oprichten
massaorganisaties: Hitlerjugend
Leerdoelen:
1. je kunt uitleggen wat wordt bedoeld met massasamenleving en hoe deze ontstond in
West-Europa en de Verenigde Staten
de massasamenleving is de moderne samenleving vanaf 1900 waar steeds meer
mensen in zaten.
De massasamenleving ontstond door meer mensen in de steden (urbanisatie en
betere hygiëne), beter transport (relatieve afstand): auto, tram, vliegtuig, en nieuwe
communicatiemiddelen → radio en bioscoop → meer verspreiden van de cultuur,
kennis en informatie.
voor deze drie had je de tweede industriële revolutie: zorgde voor sneller en
goedkoper produceren en veel optimisme, maar ook angst voor het vergaan van de
westerse cultuur in de massa. nieuwe producten vaak voor weinig mensen, overheid
moest meer ingrijpen (huizenbouw) en misbruik van de media: propaganda.
2. je kunt uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog kenmerken had van een moderne en
een traditionele oorlog
moderne oorlog, want enorme hoeveelheden nieuwe wapens, mosterdgas, tanks,
vliegtuigen
traditionele oorlog, want oude tactieken: constant durende aanvallen op loopgraven
vijand, ipv van nieuwe oorlogsstrategieën, veel slachtoffers
soldaten veel trauma's en veel burgerdoden, vrouwen moesten werken,
oorlogseconomie, positieve propaganda over de oorlog, soldaten vanuit
verschillende continenten.
zinloze oorlog
loopgraven oud
3. je kunt de aanleiding en oorzaken noemen van de Eerste Wereldoorlog
oorzaken:
- wedstrijd om koloniën en macht zorgde voor spanningen tussen Duitsland en
VK.
- nationalisme: eigen land werd geprezen en andere landen belachelijk
gemaakt mbv de geschiedenis en oorlog was een oplossing voor problemen
(buitenlandse politiek), daarbij kwam dus militarisme: veel geld gestoken in
leger en wapens, wapenwedloop
- concurrentie tussen Europese landen leidden tot bondgenootschappen; 3
Alliance (D,I,OH) en 4 Entente (F,E,R) → conflict in Balkan → alle
bondgenoten reageerden → WOI (klein conflict → grote oorlog)
aanleiding: kroonprins van OH, Frans Ferdinand vermoord door Gavrilo Princip,
Bosniër/serviër? die boos was over inlijving Bosnië bij OH. OH gaf servische regering de
schuld. Duitse keizer steunde OH, R steunde Servië, OH verklaart S oorlog, d verklaart r
oorlog
Us joint, R leave want revolutie, L Duitsland
4. je kunt uitleggen dat de Vrede van Versailles tot nieuwe spanningen leidde
D mocht niet mee onderhandelen, maar werd maatregelen opgelegd. En als enige
schuldige genoemd. Verwoestingen en hoge schadevergoeding betalen,
