1
HC1 - Mondgezondheid en beïnvloedende
factoren
08-09-‘22
LET OP: we hebben verschillende ideeën over gezondheid, maar er is niet idee over gezondheid. Er zijn meerdere manieren
hoe we over gezondheid kunnen denken. Afhankelijk van hoe we over gezondheid denken bepaalt ook hoe we er mee
omgaan. → Hoe jij kijkt als professional naar gezondheid, zie je terug in gedrag
Mond als venster van de gezondheid (1)
Mondgezondheid staat NIET los van het lichaam. Vroeger dacht men dat lichaam los stond van geest (=dualisme), maar een
menselijk lichaam is een systeem en als hierin iets uit balans is heeft het gevolg voor de rest van het systeem. Lichaam staat
dus in verbinding met de geest.
↓
VB: natuur is een ecosysteem, als er iets uit balans is dan zie je dit terug
↓
als de mondgezondheid uit balans is kan dit gevolgen hebben voor verschillende processen in het lichaam (zoals
hartklachten)
Mondgezondheid uit zich ook in sociale contacten: slechte mondgezondheid kan leiden tot halitose, waardoor sociale
contacten afstand van je kunnen nemen. Deze afstand heeft een
emotionele impact.
Mond als venster van de gezondheid (2)
interessant voor onze beroepsgroep: sommige mensen zien nooit een professional, maar wel een mondhygiënist
• in NL is het normaal om gebruik te maken van mondzorg, in veel andere landen niet. Het belang van
mondgezondheid is in NL één van de hoogste prioriteiten (vergeleken andere landen).
• Nederlandse mondhygiënisten zijn het meest gespecialiseerd en zelfstandig opgeleide professional is van alle
mondhygiënisten ter wereld. (Wij hebben meer bevoegdheden dan mondhygiënisten in andere landen.)
, 2
Complexiteit van invloeden op mondgezondheid
verschillende factoren die met elkaar samenhangen; sommige hangen samen en
sommige zijn oorzakelijk:
• SES: heeft de maken met economische situatie, opleidingsniveau, etc. Dit is niet
perse een oorzaak, maar hangt samen.
► lage SES → vaak minder geld/lagere opleiding (SES is geen oorzaak)
• inkomen
• kennis
• gedrag
• houding
• gedrag
• opleiding
LET OP: hoe je kijkt naar gezondheid kan verder gaan dan alleen het lichaam
Je moet leren begrijpen dat als iemand niet komt opdagen wil dit niet zeggen dat hij geen motivatie heeft. Als iemand iets
doet wat slecht is voor hem (zoals roken), wil dit niet zeggen dat er gebrek is aan kennis. Er zijn veel meer verklaringen!
Soms is het schaamte en kun je er als behandelaar bijna niet bij voor stellen (behandelingen te duur/bang zijn door slechte
ervaringen).
er zijn allemaal factoren die invloed hebben op wat we doen, waarom we het doen, waarom we het willen/kunnen doen.
Visies op gezondheid
Er zit veel tussen ziekte en gezondheid, daarnaast is het heel erg persoonlijk.
• VB: mensen met chronische zieken scoorden hoger op geluk beleving dan gezonde mensen.
gezondheid is complexer dan: probleem → oplossing →
uitkomst
Visies op gezondheid: medische visie
medische visie: gericht op wijsheid van
medicus. Medicus bepaalt
en patiënt hoeft niet mee te
denken. De patiënt wordt
als een auto behandeld.
► vergelijking met APK; je bent een auto en hebt
geen mening → regelmatig is linker-voorlamp kapot
en hier zit een probleem achter, zoals lekkage →
kortere/verminderde levensverwachting
medische visie van gezondheid:
afwezigheid van ziekte of lichaamsgebrek
‘bepaald onderdeel met bepaalde functie in het
lichaam werkt niet helemaal, dus lossen we dit op’
, 3
Visie op gezondheid: biologische visie
biologische visie: aanpassing lichaam aan externe omstandigheden
• dit gaat een stap verder dan medische visie. Het gaat meer over ‘werkt het’/’kun je doen wat je
moet doen’. (heeft deels ook te maken met medische visie, maar gaat net een stap verder)
Visie op gezondheid: psychologische visie
psychologische visie: eigen gewenste doelen en behoeften halen, vooral gericht op het hoofd (want lichaamsfunctie zit
er niet bij)
• we hebben te maken met dagelijks functioneren, maar ook het mentaal welbevinden, spirituele
/existentiële dimensie en kwaliteit van leven.
spirituele/existentiële dimensie: dit kan gerelateerd zijn aan identiteit
► ‘is het betekenisvol wat ik doe?’ / ‘maakt het iets uit wat ik doe?’
kwaliteit van leven: gaat om ‘wat is mijn geluk’/ ‘waar word ik gelukkig van?’, dit is heel erg persoonlijk
mentaal welbevinden: ‘kun je dingen onthouden’
Visie op gezondheid: sociale visie
sociale visie: sociale rol in maatschappij kunnen vervullen (‘wat is je rol in een groep/gemeenschap’)
► sociaalcontact met beroepsgenoten zorgt voor verheldering van jouw rol, hierdoor krijg je helder wat jouw rol is. Zoals
wat je zou moeten doen of hoe je afstemt met elkaar.
Visie van gezondheid: multi-causale visie
multi-causale visie: multi-causaal en multifactorieel → heel veel aspecten en heel veel aspecten hebben
invloed/veroorzaken hoe jij je voelt en functioneert. Dit is ten aanzien van ziekte; ziekte is geen één
ding (namelijk lichaam functioneert niet), want sommige dingen compenseren. Veel aspecten die
samenhangen, dus je kunt niet zwart op wit zeggen ‘dit is gezondheid’
► dit is de visie van WHO en alle visies (medisch/biologisch/psycholisch/sociale) zitten hier
allemaal in
causaal: oorzakelijk
Wat belangrijk is als individu (ook dus als individuele patiënt) is afhankelijk van deze factoren (lichaamsfuncties, mentaal
welbevinden, spirituele/existentiele dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijk participeren, dagelijks
functioneren) → als je deze factoren in gedachte hebt wordt het helderder als behandelaar waarop je kunt interveniëren (=
actief handelen om een probleem op te lossen)
VB: je denkt dat het niet helemaal lekker gaat met iemand en via deze aspecten kun je erachter komen wat iemand
belangrijk vind (motivatie)
groot verschil tussen mondhygiënist en andere mondzorg-verleners: preventie → ‘je kunt de ziekte voor zijn en niet
alleen het lichaam is verantwoordelijk voor ziekte,
maar het gaat ook om of mensen wel willen of
weten’
hoe belangrijker we iets vinden → hoe waarschijnlijker het is dat er iets aan gaat gebeuren, maar er zijn alsnog factoren die
dit kunnen voorkomen. Dus als het de patiënt niet lukt om te doen wat moet gebeuren, ook al is de patiënt gemotiveerd,
dan zijn er alsnog omstandigheden die kunnen voorkomen dat het doel behaald wordt. Als je hier meer zicht op hebt, kun
je beter helpen
Visie op gezondheid: dynamische visie → p. 8 ‘Preventie door paramedici’
verschil tussen dynamische visie en multi-causale visie:
men gaat meer uit van positieve gezondheid en dezelfde elementen als bij multi-causale visie, maar de
regie ligt zo veel mogelijk bij de patiënt. Dit maakt de patiënt een medespeler van het team.
↓
het gaat hier ook om shared-decision-making; de patiënt bepaalt mee, dus de patiënt moet de
mogelijkheid krijgen om mee te kunnen beslissen
, 4
positieve gezondheid: benadering binnen gezondheidszorg die niet ziekte, maar betekenisvol leven centraal stelt (dus ook
meer eigen regie, dus betere gezondheidsvaardigheden)
ICF → p.7/8 ‘Preventie door paramedici’
ICF: international classification of functioning disability and health, dit is een model waarbij verschillende
beroepsgroepen elkaar kunnen vinden (fysio, tandarts, voeding & diëtiek)
ICF is een soort denkkader
health condition: stoornis en ziekte
de mondgezondheid moet goed op orde zijn.
Dit heeft te maken met:
1. lichaamsfuncties (tandvleesconditie/speeksel)
2. activiteit → ‘wat kun je wel of niet’ (ouderen kunnen lastiger
tandenpoetsen)
3. participatie (als mondgezondheid slecht is en je hebt last van
halitose, dan komt participatie onder druk te staan)
verschillende factoren die hiermee te maken hebben
1. persoonlijke factoren; kan gerelateerd zijn aan genetica (VB: bufferfunctie) of hoe je in elkaar zit (angstig)
2. omgevingsfactoren
contextuele factoren = persoonlijke factoren + omgevingsfactoren
LET OP: ICF zul je in andere opleidingen terugzien, dus diverse beroepsgroepen delen dit met elkaar
Gezondheidsindicatoren
gezondheidsindicatoren: objectiveerbare en meetbare grootheden van gezondheid
en ziekte
mensen met een minder goede mondgezondheid → algehele mondgezondheid ook
minder goed
voorbeelden in de epidemiolgische onderzoeken (je kijkt naar groepen):
• morbiliteit (gaat over ziekte)
○ incidentie (aantal nieuw gevallen per tijdseenheid)
○ prevalentie (aantal gevallen per groepsomvang)
• ervaren gezondheid (sluit aan bij ‘wat is gezondheid’)
• levensverwachting
• medische consumptie
• ziekteverzuim
Van gezondheid naar gezondheidsvaardigheden…
betere gezondheidsvaardigheden = beter eigen aanpassingsvermogen en regie
gezondheidsvaardigheden heeft te maken met zelfregie/zelfredzaamheid en daarmee dus beter kunnen omgaan met
gezondheid en een gesprekspartner zijn samen met behandelaars
Literatuur voor HC1: Preventie door paramedici; gezondheidsbevordering en zelfmanagement → H1, blz. 1 t/m 28
