COLLEGE 1
Wat is een orthopedagoog
‘Professional die advies, begeleiding en behandeling biedt aan kinderen en jongeren met problemen op
het gebied van ontwikkeling en opvoeding.’
Orthopedagogiek is een specialisatie binnen de pedagogiek die zich richt op ontwikkelings-,
opvoedings- of gedragsproblemen. Een orthopedagoog behandelt zowel kinderen als volwassenen.
Ook onderzoekt een orthopedagoog mensen met een verstandelijke beperking.’
‘Het beroep orthopedagoog is een betekenisvol en ‘rijk’ beroep, dat zich richt op de opvoedings- en
ontwikkelingsrelatie tussen de (beroeps)opvoeder en degene die zich ontwikkelt en ontplooit.
- Wanneer er sprake is van een afhankelijkheidsrelatie
Dié relatie brengen orthopedagogen in kaart, over dié relatie adviseren zij en dié relatie grijpen zij aan
voor begeleiding. In tal van domeinen is de opvoedings- en ontwikkelingsrelatie cruciaal voor een
gezonde en veilige ontwikkeling: in het onderwijs, de jeugdhulp, de gehandicaptenzorg en de
geestelijke gezondheidszorg.
- Note: prof-ed (in reader) = pedagoog
- Universitair opgeleide gedragswetenschapper
- Problematische ontwikkeling/functioneren kind verbeteren: Hoeft niet altijd te gaan over
stoornissen, kan ook gaan om andere (opvoedings)problemen.
- In interactie met omgeving
o Opvoeding & onderwijs
o Cultuur & maatschappij
- Focus op kind en opvoeders; iedereen om het kind heen, brede context
Maatschappij
Maatschappij gaat over de normen/waarden en hoe dingen worden vormgeven (bijv. ADHD komt tot
uiting doordat in de Westerse cultuur er meer moet worden stilgezeten en geluisterd)
Cultuur
Verwachtingen/aannames/gebruiken binnen opvoedingen en cultuur. Hoe slapen/eten kinderen, hoe
worden ze betrokken, etc. Dingen die bij ons worden gezien als geen goede verzorging, kunnen binnen
andere culturen worden gezien als bevorderlijk voor de gezondheid.
Capaciteiten orthopedagoog
- Hulpverlening: handelen van ouders/kind verbeteren om de ontwikkeling te verbeteren
- Kennis over:
o diagnostische processen en modellen
o behandelingsmodellen en strategieën
- Vaardigheden:
o Gespreksvoering
o Observatie
o Testafname
o Rapportage
, o Communicatie
o Behandeling en begeleiding
Werkdomeinen
- Jeugdhulp: jeugdzorg, pleeggezinnen, forensisch kader
- Wijkteams: preventie
- Onderwijs: ondersteunen van docenten en leerlingen binnen het onderwijs
- Gehandicaptenzorg: zowel kinderen als volwassenen
- Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ): 18+
- Ouderenzorg
Risicovol?
Je grijpt in de gebruikelijke gang van zaken in, dit kan ook het probleem vergroten als je niet goed
handelt.
Beslissingen over kind op basis van:
- Onduidelijke situaties, gevoelens en conflicten
o Veranderlijke gezinssituaties; problemen verschillen soms per dag
- Imperfecte hulpmiddelen
o Risico-taxatie-instrumenten bieden hulp, maar zijn niet foutloos
o Behandelingen werken gemiddeld goed, maar niet altijd
- Veranderlijke situaties, klachten en oplossingen
Cliënten werken niet altijd mee:
- Belang: zien het belang niet in, zeker niet als het opgelegd is
- Angst: wat als het niet helpt, wat zijn de opties? Angst uithuisplaatsing.
- Teleurstelling: niet waarmaken van intenties door vorige hulpverlener
Wetenschap: informatie over gemiddeldes en kansen
- Hoe effectief is het voor de gemiddelde cliënt?
- Zelden causale verbanden!
Praktijk: specifieke cliënt in een specifieke context is altijd maatwerk.
Wat speelt een rol?
- Intenties, plannen, verwachtingen en overtuigingen
o Van zowel gezin, kind als behandelaar; matchen jouw intenties/plannen met die van
het gezin?
- Onbewust & bewust
Casus Tim
Altijd beginnen met iedereen op dezelfde hoogte krijgen.
Specificeren van klachten en onvrede.
,COLLEGE 2
Onderdelen en fasen diagnostiek
Psychodiagnostiek is de oordeelsvorming aangaande psychische disfuncties of gedragsmoeilijkheden
en sterktes waarbij de benadering van het probleem op de wetenschappelijke psychologie gebaseerd
is en waarbij het essentieel is de persoon (of het systeem) zodanig te begrijpen dat uit de structurering
van diens probleem relevante aanwijzingen voor de therapie voortvloeien. Deze oordeelsvorming is
een procesmatig gebeuren dat plaatsvindt en evolueert in de interactie tussen cliënt en clinicus.’
- Niet alleen om de diagnostiek te doen, maar zodat je weet hoe je daarna ernaar kan handelen
- Procesmatig: Tijdens de behandeling blijf je altijd nog bezig met de diagnostiek past alles
nog bij wat ik in de diagnostische fase heb gezien? Of moet ik dit aanpassen?
- Interactie: Wat in de behandelrelatie gebeurt, is veelzeggend (voor bijv. dagelijks leven)
Proces
• Aanmelding met hulpvraag
• Intake / klachtenanalyse informatie verzamelen vanuit verschillende betrokkenen
• Hypothesen (verwachting) verschillende hypothesen naast elkaar die je gaat onderzoeken
o Kindfactoren / gezinsfactoren / school
o Testmateriaal / observaties
• Gericht onderzoek
• Analyse en synthese
• Advies
Theorie en kennis
Verschillende kaders om mee naar het probleem te kijken
• Ontwikkelingspsychologie
• Psychopathologie
• Opvoeding en gezinsfunctioneren
Vaardigheden/competenties als orthopedagoog
• Communicatie en samenwerking
• Cognitieve vaardigheden
• Professionaliteit
• Ethiek
Methode/instrumenten
• Informeel (gesprekken, observaties)
• Formeel (gestructureerde interviews, gestructureerde observaties, testonderzoek)
, Diagnostiek bij volwassenen vs kinderen
Bij kinderen meer dingen om rekening mee te houden
Kinddiagnostiek
Aanmelding
• “Kinddiagnostische paradox” kind zelf heeft niet zo snel een hulpvraag
o In meeste gevallen doe je onderzoek bij cliënten die er zelf niet om vragen, terwijl de
aanmelders (vaak ouders) niet altijd van mening zijn dat ze zelf onderzocht hoeven te
worden
Verbale, cognitieve en emotionele (on)mogelijkheden
• Multi‐informant multi‐method paradigma
o Met verschillende informanten (alle belangrijke betrokkenen) in gesprek
o Verschillende methoden; niet alleen wat wordt er gezegd, maar ook hoe wordt het
gezegd, wat observeer je, etc.
o Veel verschil bij een kind in verschillende situaties; tussen informanten en methoden
kan veel verschil zitten
Ontwikkelingsvariabiliteit
• Kinderen van eenzelfde leeftijd zijn op verschillende punten in hun ontwikkeling (hoe jonger,
hoe onduidelijker wat normaal/afwijkend is)
o Ontwikkeling kan ook scheef lopen; op ene punt heel goed en andere punt
achterlopend
o Klachten kunnen ook door een bepaalde fase/veranderingen komen
Belangrijke vaardigheden van de orthopedagoog
- Communicatieve vaardigheden/samenwerking
o Met kinderen/ouders/professionals
o Met collega’s
- Cognitieve vaardigheden
o Beschrijven/observeren
o Benoemen wat je opmerkt
o Interpreteren; wanneer is het interpreteren en hoe kan dit zuiver
- Professionaliteit
- Ethiek
