Samenvatting
Samenvatting Haal je biologie examen zo!
- Vak
- Biologie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Biologie voor jou samenvatting 4/5/6 VWO
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 104 pagina's
Voorbeeld 4 van de 104 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
ONDERWERPENCellen, voortplanting, genetica,
evolutie, gedrag, stofwisseling,
planten, regeling en waarneming,
waarneming, DNA, afweer,
ecologie, mens en milieu, vertering,
transport, gaswisseling
Suzanne Ranft | Leerling Vista
College
Vavo vwo
BIOLOGIE
Samenvatting 4 + 5 + 6 vwo
, Inhoudsopgave
Cellen 2
Voortplanting 6
Genetica 13
Evolutie 19
Gedrag 27
Stofwisseling 30
Planten 38
Regeling en waarneming 43
Waarneming 54
DNA 58
Afweer 69
Ecologie 76
Mens en milieu 84
Vertering 89
Transport 95
Gaswisseling 102
1
, Hoofdstuk 1: Cellen
Organisme -> levende wezens -> vertonen levensverschijnselen (groeien, ontwikkelen etc)
Dood -> vertoont geen levensverschijnselen meer.
Levenloos -> nooit levensverschijnselen vertoont.
Levensloop = het leven weergegeven in fases. Begint met geboorte eindigt met dood.
Levenscyclus = het voortbestaan van een soort als individuen hun levensloop hebben
beidingt.
Organisatieniveaus (voorbeeld van een duif):
1. Molecuul dna
2. Cel beencel
3. Orgaan bot
4. Organisme duif
5. Populatie duiven
6. Ecosysteem weidegebied
7. Biosfeer systeem aarde
Emergente eigenschap: als er op een hoger organisatieniveau een nieuwe eigenschap
ontstaat die er op het lagere organisatieniveau niet is.
Een cel bestaat uit moleculen. Interactie tussen alle moleculen levert een levende cel op.
Een orgaanstelsel bestaat uit een aantal organen dat samen een bepaalde functie uitoefent,
bijvoorbeeld: verteringsstelsel, ademhalingsstelsel en het bloedvatenstelsel.
Organen zijn opgebouwd uit weefsels. Een groep cellen met dezelfde vorm en functie noem
je een weefsels. Voorbeelden:
1. Dekweefsel -> bescherming en bekleding inwendige en uitwendige
lichaamsoppervlakten. Cellen zijn vaak rechthoekig en liggen dicht tegen elkaar aan.
Ze zijn te vinden in bijv. je longen. Het wordt daar slijmvlies genoemd.
2. Zenuwweefsel -> zit in de organen van je zenuwstelsel (hersenen, ruggenmerg,
zenuwen). Zenuwcellen geven informatie af. Ze zien er als een vertakt netwerk uit.
3. Spierweefsel -> langgerekte cellen die kunnen samentrekken.
4. Bindweefsel -> geeft steun en vorm aan het organisme en afzonderlijke organen.
Het verbindt de lichaamsdelen onderling en vormt ruimte tussen organen. De cellen
liggen ver uit elkaar met vezels en tussenvloeistof. De vezels kunnen stevig of
elastisch zijn, dan hangt af van het weefsel. Kraakbeen is bijv elastisch en bij de
pezen is het stevig.
Tussencelstof kan dienen als versteviging van het weefsel. Bij de celwand in een cel zorgt
het voor stevigheid. In beenweefsel zitten tussen de cellen kalkzouten en collageenvezels.
De kalkzouten geven stevigheid. Collageenvezels zijn lijmvormende vezels. Beencellen
hebben uitlopers die in contact staan met elkaar waardoor transport mogelijk is. Kraakbeen
heeft minder klakzouten en meer collageenvezels waardoor het zo soepel is.
2
, Er is bij organisme een verband tussen de vorm en functie van de biologische eenheden
waaruit ze zijn opgebouwd. Dijbeen en scheenbeen zijn langwerpige holle beenderen. Het
beenweefsel bestaat uit beenbalkjes met daartussen beenmerg. De balkjes lopen in de
richting waarin de grootste krachten op het bot worden uitgeoefend. Hierdoor zijn
dijbeenderen zo licht zonder dat het ten koste gaat van de stevigheid en kunnen ze je
lichaamsgewicht tillen zonder dat het je te veel energie kost.
Diersoorten die in het water leven hebben over het algemeen een lichaamsvorm die weinig
weerstand ondervindt van het water.
Plantaardige cellen:
- Celkern (bevat alle informatie)
- Celmembraan (buitenste laag)
- Celwand (bescherming)
- Cytoplasma (water + opgeloste stoffen)
- Kernmembraan (buitenste laag celkern)
- Vacuole
- Plastide (bladgroenkorrels -> chlorofyl
groene kleur)
Intercellulaire ruimtes: plaatsen waar cellen
niet helemaal op elkaar aansluiten.
Dierlijke cellen:
- Celkern (bevat alle informatie)
- Celmembraan (buitenste laag)
- Celwand (bescherming)
- Cytoplasma (water + opgeloste stoffen)
- Kernmembraan (buitenste laag celkern
Celorganellen
Celkern: omgeven door kernmembraan en
kernplasma. In het kernplasma zitten chromosomen.
Deze bestaan uit lange moleculen DNA rondom een aantal eiwitten zijn gewikkeld. Het DNA
bevat alle erfelijke informatie. Nucleolus zijn de plaatsen waar delen van de ribosomen
worden gemaakt. De delen verlaten de celkern door de kernporiën (opening + eiwitten) in
het kernmembraan.
Endoplasmatisch reticulum: uitgebreid netwerk van dubbele membranen in het
cytoplasma. Het zijn afgeplatte holte en kanaaltjes. Er zijn 2 soorten: ruw en glad. Op het
ruw endoplasmatisch reticulum (RER) zitten de ribosomen. Glad ER heeft geen ribosomen.
Ribosomen: bolvormige organellen die eiwitten produceren. Ribosomen komen ook vrij in
het cytoplasma. Ribosmen op het RER geven eiwitten af in de holte van de membranen. De
eiwitten worden in blaasjes verder getransporteerd voor bewerking. De blaasjes worden
door het RE van de membranen afgesnoerd.
Golgisysteem: de eiwitmoleculen die het RER worden afgesnoerd, hebben nog geen
uiteindelijke vorm. Dat gebeurt in het golgisysteem. Het golgisysteem zijn opeengestapelde
platte membranen in het cytoplasma. Na het afmaken van de eiwitten snoert hij ze af.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper suzanneranft. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,39. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen