Gezondheidscommunicatie Hoorcollege 1
Relevantie voor iedereen
- Volksgezondheid betreft individu en maatschappij
- Ziekte- en sterftecijfers zijn indicatoren voor voorspoed in een land
- Ziekte en zorg geeft kosten voor individu en maatschappij
- Gezondheid kan beschermd en bevorderd worden
Preventie Akkoord
Gezondheid kan beïnvloed worden: beschermen en bevorderen. Preventie Akkoord: doelen
over leefstijl, met name op gebied van roken, alcohol en overgewicht. Heel actueel:
overgewicht bij jongvolwassenen stijgt.
Grote successen
We boeken daadwerkelijk successen op gebied van preventie:
- Prevalentie roken, babysterfte en ongelukken is gedaald
- Preventie door hygiëne is sterk verbeterd
Dit kost vaak wel veel tijd, preventie is van de lange adem.
Gedrag in relatie tot ziekte
Met name de factor leefstijl komt naar voren: gedrag komt vaak in verband met allerlei
ziektes. Eenzaamheid, beweging etc.
Planmatige gezondheidsbevordering
Voorbeelden: Gezonde schoolkantine
- Gezondheidsprobleem: gebaseerd op ongezond eetgedrag bij jongeren
- Gevolg: het achterliggende probleem is overgewicht en disbalans in voedingsstoffen
- Omgeving aanpassen: gezond eten enige optie (gedrag staat altijd in relatie tot de
omgeving)
Inhoud van het vak
Uit boek van brug komt dit model. Er spelen enorm veel
factoren mee in de analyse van volksgezondheid en
gedrag waar rekening mee gehouden moet worden
wanneer er een analyse wordt gemaakt.
- Genetica (biologisch); onveranderlijk
- Gedrag; leefstijl
- Omgeving; sociale (opvoeding en achtergrond
etc.) en fysieke omgeving
- Gezondheidszorg; toegankelijkheid en
beschikbaarheid
Gezondheidsproblemen/volksgezondheid richt met
name op leefstijl maar er spelen dus meer factoren een
rol. We gaan kijken naar de geassocieerde
determinanten met gedrag.
Organisatie van het vak
Let op het laatste college (responsie) online. Toetsing met video opdracht en tentamen.
1
,Introductie inhoudelijk (H 1, 5, 11 boek Brug)
Op basis van relevantie, prevalentie en belang (ernst) kies je een gezondheidsprobleem om
een planmatige aanpak voor te maken. Preventie tegen muggenbeten is niet mega handig:
andere problemen zijn van groter belang, je gaat er niet dood aan en de kwaliteit van leven
gaat ook niet erg omlaag (geen enorme ziektelast). Dus je kijkt naar:
- Prevalentie overlijden (echter kunnen er ook ziektes zijn die een enorme last
opleveren, maar niet voor sterfte lijden; depressie, artrose etc)
- Ernst / ziektelast
Er zijn indicatoren voor nodig om een kwantificeerbaar belang aan te hechten.
Gedrag en volksgezondheidsproblemen
Gedrag dat veel problemen oplevert is bijvoorbeeld roken, overmatige (ongezonde) voeding,
onvoldoende beweging, alcoholconsumptie, (weinig) kwaliteit van slaap, zonnen zonder
bescherming, gebrek aan ontspanning (stress), tanden stoken etc.
Gezondheidsproblemen en interventies
Je wil van een probleem tot een interventie komen. We hanteren hiervoor: logic model of
the problem.
- Waarom is een probleem belangrijk (aantallen, onnodig overlijden, last)?
+ Zuigelingensterfte
- Welk gedrag verhoogt (of verlaagt) het risico, de incidentie, de prevalentie en/of de
ernst (gedrag)?
+ Roken tijdens zwangerschap, lage gezondheidsvaardigheid, omgeving,
genen etc
+ Zekerheid van relatie uit de literatuur!
- Welke op theorie en bewijs gebaseerde factoren zijn causaal gerelateerd aan het
gedrag (determinanten)?
+ Gedragen die bijdragen om te stoppen, maar ook gedragen die bijdragen om
te gaan roken; keuze maken in de opdracht → richten op factoren
- Interventie met doelen gericht op
determinanten
Interventies en intervention mapping
Intervention mapping is de planmatige aanpak
voor interventie ontwikkeling, implementatie en
evaluatie. Het is een protocol met 6 stappen dat
helpt adequaat gebruik te maken van:
- Theoretische inzichten
- Empirische gegevens
- Input van stakeholders uit de
gemeenschap
Waarom planmatige gezondheidsbevordering
Planmatige gezondheidsbevordering kan ook helemaal misgaan (valkuilen).
- Campagne over gele vaatdoekjes; om de dag een doekje vervangen
- Idee: voedselvergiftiging/diarree verminderen door vaatdoekjes?
- Gekke onduidelijke relatie, succes is niet echt geboekt, het wat niet meetbaar of het
ook geholpen heeft om de voedselvergiftigingen terug te brengen.
2
, - Daarnaast: hoe belangrijk is het om deze campagne op te richten (die zo veel geld
kost) om voedselvergiftigingen op te lossen
→ In hoeverre moet de overheid zich bemoeien met gezondheid, tot waar is de grens en in
hoeverre is gedrag je eigen keuze (om te roken bijvoorbeeld).
Belangrijke factoren voor interventies
Kennis, motivatie, risicoperceptie etc. Kennis is wel een belangrijke voorwaarde, maar alleen
kennis is vaak niet genoeg.
3
, Gezondheidscommunicatie Hoorcollege 2
Analyse van gezondheid en analyse van gedrag
Let op, leer de leerdoelen goed voor het tentamen.
Determinanten
- Determinanten van gezondheid: Genetica, omgeving (sociaal en fysiek), leefstijl en
(toegang tot) gezondheidszorg.
- Determinanten van gedrag: kennis, motivatie, intentie, risicoperceptie
Analyse van gezondheid
Gezondheid kan voor iedereen anders zijn, de betekenis kan verschillen per persoon (en per
perspectief). De definitie volgens de WHO (sinds 1946) is:
- A state of complete physical, mental and social well-being and not merely the
absence of disease or infirmity.
Dit houdt echter geen rekening met dat gezondheid ook wel eens kan wisselen. De definitie
is onwerkbaar en als je een chronische ziekte hebt, ben je per definitie niet gezond. Denk
bijvoorbeeld aan iemand met diabetes type 1.
Positieve gezondheid
De vaardigheid om zich aan te passen en om te gaan met sociale, fysieke en emotionele
uitdagingen en veranderingen. Nadruk op eigen regie en omgaan met uitdagingen. Het is
dynamisch en niet een status die constant hetzelfde is.
- Fysiek, mentaal, sociaal maar ook zingeving etc.
Dimensies van ziekte
- Illness: subjectieve beleving van ziekte (kan ook als je geen diagnose hebt)
- Disease: objectief
- Sickness: sociale rol
Ziekte in de dimensies
Asymptomatische tumor in de long, ze weet de uitslag nog niet en gaat naar haar werk
(geen klachten gehad), een routinematig onderzoek.
- Niet illness; geen gevoel van ziekte
- Wel disease; objectief gezien een tumor
- Sickness; in sociale rol niet ziek want gaat naar haar werk (samenleving)
Ziekte in de dimensies
Klaas is moe en verzuimt daardoor, maar de dokter kan geen diagnose stellen (niets
vinden).
- Wel illness; gevoel van moeheid
- Niet disease; geen diagnose
- Wel sickness; hij verzuimt van zijn werk
Indicatoren van gezondheid
Bepaling van het belang van een gezondheidsprobleem. Polynesië, mooi eiland, beperkte
middelen → inzicht krijgen in de gesteldheid van gezondheid om te kijken waar aanpak op
gebaseerd moet worden.
4
