Thema 1: Wetgeving
Algemeen
Je let bij het matchen van een donor en een ontvanger op de korte termijn op de
mogelijkheid voor het veilig uitvoeren van de operatie (cardiaal, abdominaal,
vasculair, urologisch) en op de lange termijn let je op de kans op recidief,
infectierisico, maligniteiten/ recidief en de mate waarin een postoperatief beleid goed
hanteerbaar is.
Weefseldonatie komt relatief veel meer voor als orgaandonatie. Er zijn verschillende
organen, weefsels die je kunt doneren:
- Lever
- Longen
- Hart
- Bloedvaten
- Huid
- Dunne darm
- Nieren
- Alvleesklier
- Oogweefsel
- Botweefsel
Orgaandonatie komt in beeld als er sprake is van een infauste prognose, dit is een
prognose die nooit meer kan leiden tot een zelfstandig bestaan.
Wetgeving
Door de instelling van de donorwet is het nu ook mogelijk voor wilsonbekwamen om
hun organen te doneren. Hierdoor en door het feit dat iedereen als ‘ja’ geregistreerd
staat tenzij is het aantal donoren sterk toegenomen. Het donorregister kan ten alle
tijden worden herroepen, door deze opnieuw in te vullen.
Als een patiënt zijn wens in een eigen wilsverklaring heeft laten vastleggen is deze
geldig bij aanwezigheid van een naam, datum en een handtekening. De
wilsverklaring gaat boven de registratie in het register, ook als deze minder recent is.
Er is een belangrijk verschil tussen nabestaanden (2 e graad) en naasten. Er is een
bepaalde hiërarchie van nabestaanden, deze hiërarchie bepaalt de volgorde van
beslissingsbevoegdheid:
1. Echtgenoot/ echtgenote
2. Meerderjarige bloedverwanten tot en met de tweede graad
3. Meerderjarige aanverwanten tot en met de tweede graad
Als er geen consensus bereikt kan worden door verschillende nabestaande, moet je
de procedure stoppen.
,Bij een registratie van ‘geen bezwaar’ is het enige wat naasten kunnen doen
aannemelijk maken dat dit niet de wil van de patiënt is geweest, er is geen
toestemming van nabestaanden nodig. Een donatie mag wel pas plaatsvinden als de
naasten zijn geïnformeerd over de donatie. Hiervoor mogen er wel al
voorbereidende handelingen worden uitgevoerd.
Bijzondere groepen:
- Wilsonbekwamen: bij wilsonbekwaamheid is een ‘geen bezwaar’ registratie altijd
ongeldig, er moet dan aan de nabestaanden toestemming gevraagd worden, een
‘ja’ registratie moet altijd bevestigd worden door nabestaanden. Vaak is er
toestemming nodig van een wettelijke vertegenwoordiger. Het gaat om de
bekwaamheid ten tijde van de registratie, niet om de bekwaamheid op dit
moment.
- Kinderen van 12-16: kinderen kunnen zich registreren als donor, maar de ouders
krijgen de uiteindelijke doorslaggevende keuze (‘nee’ betekent in geen enkel
geval een donatie!). Wel toestemming nodig van de officier van justitie.
- Kinderen onder 12 jaar: beide ouders met ouderlijk gezag moeten toestemming
geven voor donatie
- Onnatuurlijke dood: er is toestemming nodig van de officier van justitie om de
donatie te kunnen laten plaatsvinden
- Euthenasie: tot 75 jaar organen en tot 86 jaar weefsels doneren, mensen kunnen
alleen komen te overlijden in het ziekenhuis. Hiervoor is ook toestemming nodig
van de officier van justitie. Mensen moeten hier echt intrinsiek voor gemotiveerd
zijn. Schouw wordt uitgevoerd in de 5 minuten no tocuh periode.
Je kunt op verschillende manieren geregistreerd staan in het register:
· Ja (maar specifieke organen/ weefsels niet)
· Geen bezwaar; dit betekent dat je het register nooit zelf actief hebt ingevuld
· Nee
Een belangrijk aspect van deze wet is de ‘dead donor rule’, dit houdt in dat iemand
door een onafhankelijk arts doodverklaard moet zijn om zijn organen uit te kunnen
nemen.
Wanneer is iemand dood? Iemand heeft zo weinig output dat er redelijkerwijs kan
worden aangenomen dat de hersenen inclusief medulla en hersenstam
onherstelbaar zijn beschadigd. Bij hersendood houden we dezelfde beschrijving aan.
Onder circulatoire criteria verstaan we een onomkeerbare afwezigheid van de
circulatie en ademhaling.
Iemand dood verklaren
Ø Verschil tussen systole en diastole is kleiner dan 5 punten
Ø Plaatsen van arterielijn
Ø Start no toch periode zodra de bloeddruk wegvalt voor 5 minuten
Ø Geen toename van perfusie? Iemand is dood
Donatiegesprek
,Een donatiegesprek vindt plaats na een slecht nieuws gesprek. Dit bestaat uit twee
delen:
1. Initieel deel: bespreken van de registratie in het register en informeren over de
donatie (indien nodig toestemming vragen)
2. Specifiek deel: welke specifieke organen en weefsels zijn medisch geschikt voor
donatie, bespreken van de procedure zelf
Het uitgangspunt van je donatiegesprek is zoveel mogelijk recht doen aan de wil van
de patiënt. Een nee-registratie kan niet door nabestaanden worden veranderd, een
ja-registratie soms wel. Ook als donatie niet kan plaatsvinden vul je het
donatieformulier in.
Aandachtspunten:
- Onderzoek om geschiktheid te bepalen
- Onderzoeken in belang van de ontvanger
- 24 uur, soms langer
- Comfort voorop en behandeld met respect
- Normale opbaring mogelijk
- OvJ bij niet natuurlijke dood
- Voorbereidende behandelingen
- Hersentesten bij DBD
Andere culturen
Er zijn in de meeste culturen twee kanten aan orgaandonatie en hun acceptatie
hiervan; vele religies vinden schenken aan een ander belangrijk, maar aan de
andere kant zeggen ze ook van dat het lichaam niet van jou is, maar van god.
Mensen moeten zelf de afweging maken of ze wel of niet willen doneren aan de
hand van de argumenten in hun godsdienst en hun eigen interpretatie van het
geloof.
Andere landen
- In Spanje kan na een ongeluk zonder nabestaanden al meteen gedoneerd
worden
- In Duitsland krijgen patiënten op de IC twee artsen als wettelijke
vertegenwoordigers toegewezen
- In Amerika wordt het geheel overgelaten aan de nabestaanden, er is geen
register beschikbaar
- Islamtische landen; meer ‘ad hoc’ beleid binnen zelfde ziekenhuis (er is een
minder duidelijke grens tussen donatie en transplantatie)
- In sommige landen is er ook een zogenaamde zwarte markt voor organen
Vervolg
Als iemand geregistreerd staat, ga je de ODC informeren, die naar het ziekenhuis
komt om de voorbereidende handelingen uit te voeren en de familie te begeleiden,
de ODC is iemand die er uitsluitend is voor de donor. Soms worden mensen in het
kader van orgaandonatie langer in leven gehouden. De familie kan deze tijd
, gebruiken om afscheid te nemen. Je stopt de beademing en zorgt dat een patiënt
comfortabel is en je wacht tot iemand overlijdt, je wilt het specifieke tijdstip van
overlijden weten.
De OPTC is er voor de orgaanperfusie en is er dus voor de transplantatie kant, een
ODC is er puur voor de kant van de donor.
Eurotransplant
Via Eurotransplant delen wij onze donoren met andere landen in Europa. Dit werkt
wel met een zogenaamd feedback mechanisme; als wij een orgaan doneren aan
Duitsland, moeten we er ook een terug krijgen.
Weefseldonatie
Voordat weefseldonatie kan plaatsvinden, moet de datum en tijdstip van overlijden
helder is. Na het raadplegen van donorregister moet je altijd de naasten informeren
over de uitkomst. Als er geen naasten zijn om te informeren, kan er ook geen
donatie plaatsvinden.
In het donatiegesprek bespreek je verschillende dingen: welke weefsels geschikt,
verloop procedure, 8-30 uur, geen kosten, weefsels niet altijd geschikt, onderzoek,
normale opbaring.
Weefsels die je kunt doneren:
- Oogweefsel: 2 t/m 85 jaar hierdoor wordt dit ook het vaakst getransplanteerd
- Huid: 20 t/m 80 jaar moeilijke afname, broos, risico op pathologie (BMI moet
bovendien lager zijn dan 40, lengte – gewicht <= 105 )
- Hartkleppen: V 0-70 jaar, M 0-65 jaar
- Thoracale aorta: 20 t/m 45 jaar, wordt gedaan in combinatie met hartkleppen
- Botweefsel: 17 t/m 65 jaar
- Peesweefsel 17 t/m 65 jaar
Een donatieformulier moet voor iedere overledene worden ingevuld, ongeacht of
deze een potentiële donor is of niet. In sommige gevallen hoef je het donorregister
niet te raadplegen:
· Ouder dan 85 jaar en al overleden
· Onbekende identiteit
· Langer dan 24 uur overleden
· Jonger dan 12 jaar
· Een of meerde contra-indicaties
Contra-indicaties voor weefseldonatie
> Actieve systemische virale/ parasitaire/ fungale infectie op moment van
overlijden (oogweefsel mag wel met een bacteriële infectie) geldt ook
voor SARS-CoV-2
> Klinische aanwijzingen voor sepsis of SOAs (HIV, hepatitis, dialyse)