College aantekeningen
Juridische aspecten van kennismanagement: Collegeaantekeningen
Juridische aspecten van kennismanagement 2016/2017: collegeaantekeningen.
[Meer zien]Voorbeeld 5 van de 17 pagina's
Voorbeeld 5 van de 17 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
9 beoordelingen
Door: evavanderpol • 6 jaar geleden
Door: mathijskroon • 6 jaar geleden
Door: ambiepure • 6 jaar geleden
Door: silkevandijk • 6 jaar geleden
Door: maximekazem • 7 jaar geleden
Door: thomastenberge • 7 jaar geleden
Door: romylg1 • 7 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Juridische Aspecten van Kennismanagement Collegeaantekeningen 2016/2017Juridische Aspecten van
Kennismanagement
Collegeaantekeningen
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Juridische Aspecten van Kennismanagement Collegeaantekeningen 2016/2017
Inhoud
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 1 (9-2-2017).......................................................... 3
(Juridische aspecten van) Kennismanagement .................................................................................... 3
Kennis ................................................................................................................................................... 3
Benadering kennismanagement .......................................................................................................... 3
Hoofdthema's kennismanagement ...................................................................................................... 4
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 2 (16-2-2017)........................................................ 4
Vervolg hoofdthema's kennismanagement ......................................................................................... 4
Juridisch aspect van kennismanagement: intellectuele eigendom ..................................................... 6
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 3 (23-2-2017)........................................................ 7
(Restant) auteursrecht ......................................................................................................................... 7
Octrooirecht: juridisch ......................................................................................................................... 7
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 4 (2-3-2017).......................................................... 9
Octrooirecht: betekenis voor kennismanagement .............................................................................. 9
Procedureel IE-zaken............................................................................................................................ 9
Doelstelling IE ....................................................................................................................................... 9
Databankenrecht................................................................................................................................ 10
Rechten op impliciete kennis ............................................................................................................. 10
Juridische bescherming van impliciete kennis: arbeidsrecht ............................................................ 11
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 5 (9-3-2017)......................................................... 12
Gevolgen vrije arbeidskeuze .............................................................................................................. 12
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 6 (16-3-2017) ...................................................... 13
Intellectueel kapitaal .......................................................................................................................... 13
Conclusie ............................................................................................................................................ 15
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 7 (23-3-2017)...................................................... 16
Kennismanagement en advocatuur ................................................................................................... 16
Gastcollege: het UWV als kennisintensieve organisatie .................................................................... 16
Leerdoelen Juridische Aspecten van Kennismanagement................................................................. 17
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Juridische Aspecten van Kennismanagement Collegeaantekeningen 2016/2017
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 1 (9-2-2017)
De casus 'Nienke' heeft betrekking op de vraag wie auteursrechten kan doen gelden op een
computerprogramma: Nienke als maker volgens de hoofdregel van art. 1 Aw of de werkgever op basis
van de uitzondering in art. 7 Aw. Voor deze vraag is van belang of het maken van het programma tot
de taak van de werknemer (Nienke) behoorde. I.c. valt er veel voor te zeggen dat de wekgever zelf
heeft aangegeven dat het maken van het programma niet tot de taken van de werknemer behoorde,
waardoor Nienke volgens de hoofdregel auteursrechthebbende is en niet de werkgever ex art. 7 Aw.
De vraag was echter ook of Nienke in haar programma (naast eigen kennis opgedaan tijdens opleiding
of werk) geen kennis zou hebben verwerkt die eigenlijk tot het notariskantoor (de werkgever)
behoorde. Ook op de documenten van de notaris rust immers het auteursrecht. Zodoende kan er zowel
auteursrecht zitten op het programma (Nienke), maar ook op de daarvan deel uit makende documenten
(de werkgever). Bovendien zouden er bedrijfsgeheimen in het programma verwerkt kunnen zitten.
Nienke kan dus toch niet zonder meer het programma verkopen.
(Juridische aspecten van) Kennismanagement
Kennismanagement is het beheer van kennis binnen een organisatie. Zoals gezegd gaat het zowel om
vastgelegde kennis (expliciete kennis) en kennis en ervaring die aanwezig is bij de werknemers
(impliciete kennis). Kennis is een productiefactor. Bijvoorbeeld advocatenkantoren maken hun omzet
(en winst) met kennis van hun werknemers en expliciete kennis. Dit geldt niet alleen voor
advocatenkantoren: in veel sectoren dient men zich door middel van kennis te onderscheiden van
concurrenten, waardoor we ook wel spreken van een kenniseconomie.
Kennis
Men onderscheidt expliciete van impliciete kennis. Expliciete kennis is vastgelegd in bijvoorbeeld
documenten en kan daarmee ter beschikking staan aan anderen. Deze vorm van kennis kan worden
beschermd door middel van intellectuele eigendomsrechten. Impliciete kennis daarentegen ligt
besloten in personen zelf en staat dus in beginsel niet ter beschikking aan anderen. Impliciete kennis
kan vooral worden beschermd door middel van het arbeidsrecht (denk aan een concurrentiebeding).
Ten aanzien van expliciete kennis kan men via het intellectueel eigendomsrecht een monopolie
verwerven op de exploitatie van de kennis. De potentie tot toepassing van expliciete kennis en
innovatie ligt evenwel besloten in de impliciete kennis van de werknemers, die door middel van het
arbeidsrecht in mindere mate aan een organisatie kunnen worden gebonden.
Toegepast op de juridische sector heeft het volgende te gelden. Het uitgangspunt is dat juridisch wek
bestaat uit informatieverwerking. Voor die informatieverwerking is zowel informatie als kennis nodig,
waarbij informatie betrekking heeft op relevante gegevens en kennis op de selectie van relevante
gegevens en de toepassing daarvan (het trekken van conclusies). Bij de verwerking van gegevens staan
de jurist verschillende bronnen ten dienste. Hierbij moet gedacht worden aan de wet, jurisprudentie,
handboeken, andere juristen (experts), juridische opleiding en vaardigheden.
Een definitie van kennis is moeilijk te geven. In dit vak wordt de volgende definitie gehanteerd: kennis
is datgene wat je in staat stelt om betekenis aan gegevens toe te kennen en om hieruit conclusies te
trekken. Bedacht moet worden dat deze definitie niet normatief is en dus niets zegt over de kwaliteit
van kennis. Dit is dan ook geen wetenschappelijke definitie van kennis, omdat men in de wetenschap
betrekking heeft op objectief ware kennis. Een hele andere benadering van kennis is de inter-
subjectieve kennis, dat uitgaat van de opvatting van een meerderheid, ongeacht of deze objectief waar
is.
Benadering kennismanagement
Er zijn twee hoofdbenaderingen van kennismanagement. In de eerste opvatting dient alle kennis vast te
worden gelegd als informatie, waardoor kennismanagement informatiemanagement wordt. De tweede
opvatting is dat kennismanagement human resource management is. In deze opvatting zijn de mensen
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
,Juridische Aspecten van Kennismanagement Collegeaantekeningen 2016/2017
de dragers van kennis en nodig om de vastgelegde kennis (expliciete kennis) toe te passen. In
werkelijkheid zijn beide benaderingen nodig, omdat er vaak een noodzaak is tot een combinatie van
expliciete en impliciete kennis (zowel informatie als human resource management).
Hoofdthema's kennismanagement
De vier hoofdthema's van kennismanagement zijn:
Kennis borgen, het vastleggen van kennis;
Kennis toepassen (door de juiste mensen);
Kennis vergaren (door middel van research & development (innovatie) en personeelsbeleid);
Kennis delen (speelt een rol bij alle drie bovenstaande aspecten). Dit kan erg moeilijk zijn,
omdat men wellicht niet van een ander wil leren dan wel wegens concurrentie niet bereid is
kennis te delen.
De reden van kennisborging is dat men essentiële kennis niet wil verliezen. Medewerkers kunnen
immers een andere baan nemen, met pensioen gaan of een andere taak krijgen. Een bedrijf is
afhankelijk van individuele medewerkers. Het bergen van kennis kan op twee manieren (vgl. de twee
benaderingen van kennismanagement):
Het vastleggen van kennis (expliciteren), wat bij veel kennis wegens de aard ervan niet
mogelijk zal zijn:
o Traditioneel kennismanagement (bibliotheken etc.);
o Vastlegging middels ICT (vastleggen in documentdatabases dan wel kennissystemen,
systemen die de kennis zelf kunnen toepassen);
Socialisatie: het delen van kennis onder de werknemers. Het probleem is echter dat het
investeren in nieuwe werknemers met risico's gepaard gaat omdat de werknemer naar een
andere werkgever kan gaan.
Problemen van het vastleggen van kennis zijn:
De selectie van de vast te leggen kennis (wie bepaalt wat kennis is en wat moet worden
vastgelegd?);
Het gebruik van vastgelegde kennis;
Onderhoud van de kennisbank (verouderde dan wel achterhaalde kennis en kennis);
Vastleggen van impliciete kennis is soms naar aard niet (goed) mogelijk.
Juridische Aspecten van Kennismanagement Week 2 (16-2-2017)
Vervolg hoofdthema's kennismanagement
De vier hoofdthema's van kennismanagement waren:
1. Borging van kennis (het vastleggen van kennis);
2. Het toepassen van kennis (de plaats in de informatieverwerking);
3. Het vergaren van kennis (research & development/personeelsbeleid);
4. Kennis delen, betrekking hebbende op alle drie vorige hoofdthema's.
Het borgen van kennis is meer dan het vastleggen daarvan. Dit raakt aan het onderscheid tussen
expliciete kennis, dat is vastgelegd en min of meer is geobjectiveerd. Ook kan expliciete kennis
worden beschouwd als object (denk aan een boek). Impliciete kennis daarentegen is persoonlijk,
subjectief en niet vastgelegd. Hier is sprake van kennis als vaardigheid en daarom moeilijk onder
woorden te brengen en vast te leggen.
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
, Juridische Aspecten van Kennismanagement Collegeaantekeningen 2016/2017
Borgen
Kennisborging kan soms wel door vastlegging, maar ook vastgelegde kennis is niet zonder meer
toepasbaar, omdat iemand de vastgelegde kennis eerst zich eigen moet maken (internalisatie). Om de
kennis op te nemen moet men vaak al (voor)kennis hebben. Kennisborging van impliciete kennis via
externalisatie en internalisatie is, zoals besproken, bezwaarlijk. Daarom wordt bij impliciete kennis
socialisatie een betere methode van borging geacht. Socialisatie is het rechtstreeks leren van personen
onderling, zonder externalisatie en internalisatie als tussenschakels. Het volgende schema kan dit
verduidelijken.
Socialisatie kan plaatsvinden bijvoorbeeld via samenwerken in groepen en via een meester gezel-
verhouding (de kunst afkijken). Dit is een vorm van kennisborging omdat meerdere medewerkers de
kennis bezitten en daarom het vertrek van een medewerker minder ernstig is. Daarmee is sprake van
gedeeld jargon en gemeenschappelijk idee over concepten ('groepskennis'). Problemen bij socialisatie
zijn echter:
De organisatie blijft afhankelijk van mensen en ook de nieuw opgeleiden kunnen vertrekken;
Het intern opleiden van mensen is duur (nieuwe mensen zijn aanvankelijk niet productief);
De resultaten van socialisatie zijn weinig concreet (moeilijk meetbaar).
Daarom zou externalisatie een oplossing kunnen zijn, maar is dat wegens de aard van de kennis vaak
niet. Socialisatie is bij impliciete kennis juist een goede vorm van kennisborging, maar gaat gepaard
met een gebrek aan juridische waarborgen (geen intellectuele eigendomsrechten maar arbeidsrecht).
Toepassen
Het feit dat kennis in een organisatie aanwezig is, wil niet zeggen dat het (op de juiste plaats) wordt
toegepast. Daarom moet een organisatie ervoor zorgen dat de aanwezige kennis op de juiste plaats
wordt aangewend. Om dat te bereiken, moet men voorkomen dat de vastgelegde kennis niet wordt
gebruikt en de medewerkers verkeerd worden ingezet. Men moet weten waar de kennis aanwezig is.
Verder bestaat het 'not invented here'-probleem: men is soms helemaal niet bereid kennis van anderen
toe te passen (conservatisme).
De procesbenadering bij de toepassing van kennis bestaat uit het in kaart brengen van de
informatieverwerking (waar is welke kennis nodig?; waar wordt kennis opgedaan?; waar zou kennis
moeten worden vastgelegd?) en het in kaart brengen van de kennis (via een kenniskaart dan wel
yellow pages: wie heeft welke kennis binnen een organisatie).
Vergaren
Kennis vergaren kan worden bereikt via research & development (innovatiemanagement), waarbij de
organisatie zelf nieuwe kennis maakt of extern tijdschriften binnenhaalt. Hiermee wordt het hoofd
geboden aan de veranderende maatschappij die vraagt om nieuwe kennis, het voorblijven van
concurrentie en het aanboren van nieuwe markten. Naast research & development is ook
personeelsbeleid, het binnenhalen van nieuwe mensen, van belang (human resource management).
Verder kan men leren van concurrenten en klanten (social media, samenwerking en marktonderzoek).
Delen
Het delen van kennis is essentieel bij alle onderdelen van kennismanagement:
Het borgen (vastleggen/samenwerking);
Toepassen door organisatie;
Edwin van der Velde Rijksuniversiteit Groningen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper edwin7788. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67866 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen