Sociale uitsluiting in de verzorgingsstaat
Onderwerp: Sociale uitsluiting in de verzorgingsstaat
Armoede en sociale uitsluiting:
- Complex maatschappelijk probleem: ‘wicked problem’
- Sociologisch onderzoek nodig naar de verschijningsvormen / oorzaken
- Sociaal beleid nodig om maatschappelijk probleem op te lossen: onderzoek naar sociaal beleid
‘it is di cult to separate sociology and social policy’
<—> multi-disciplinair
Twee sporen in dit vak om armoede en sociale uitsluiting te benaderen;
Sociologisch onderzoek en sociaal beleid!
Onderscheid tussen ‘Tame’ problems en ‘wicked’ problems
Tame problems = beheersbare problemen
Wicked problems = complex-problemen
Complexity:
- Armoede kent verschillende aspecten, verschillende oorzaken en is een multidimensionaal
probleem.
- Sociaal beleid als symptoombestrijding: sociaal beleid verandert sociale relaties die
ongelijkheid en armoede creëren niet fundamenteel
Uncertainty:
- Wat is armoede? Hoe de niëren we armoede? Wanneer vinden we iemand arm?
- Maar ook: onbedoelde e ecten (komen we op terug bij ‘fatale remedies’). Denk aan gerichte
beleidsmaatregelen die mensen kunnen ontmoedigen om de arbeidsmarkt te betreden.
(Value) Divergence:
- Verschillende opvattingen over de nitie, meting, omvang armoede/probleem
- Verschillende (ideologische geladen) ideeën over de oorzaken van armoede
- Daarom ook over voorgesteld beleid om armoede (en oorzaken hiervan) weg te nemen!
Armoede: resultaat van falend beleid / instituties (structure) of gedrag van het individu (agency)?
Wat laat dit zien?
Een wicked problem zoals armoede is lastig compleet op te lossen:
- Er is niet 1 beleidsmaatregel die alles meteen beter maakt
- Wat nodig is, is dat we leren het beste om te gaan met zulke problemen: het voorkomen van de
meest negatieve gevolgen!
- Dit kan pas als we 1) de oorzaak van het probleem goed kunnen begrijpen, 2) adhv deze kennis
(kleine) veranderingen toepassen in beleid
Sociologie en sociaal beleid
Onderwerp van studie —> overlappend
- Sociologie en sociaal beleid bestuderen dezelfde maatschappelijke problemen
Social policy starts at the problem-end of sociology - ‘lack of welfare’
- Sociaal beleid gaat over “the range of collective social responses to perceived social problems”
(dus: study of social services and the welfare state)
Theorieën en methoden van onderzoek —> vergelijkbaar
- Beleidsevaluerend onderzoek over sociale onderwerpen is ook sociologisch onderzoek
- Sociologie van beleidsprocessen is ook sociologisch onderzoek — proces onderzoeken
1
ffi fffi fi
,HC2: Video 1
Wat is armoede? — de niëren en meten
Armoede is een …
- Prenotion (armoede is een emotioneel en primitief concept)
- Normatief concept (wie a zegt, moet ook b zeggen. A = armoede, B = beleid)
- Contested concept (social issues worden niet noodzakelijk door iedereen als sociaal probleem
gezien)
Armoede is een complex onderwerp dat op verschillende manieren kan worden begrepen en
geïnterpreteerd. Het is een kwestie die gepaard gaat met verschillende opvattingen en meningen. Er zijn
enkele termen die worden gebruikt om de aard van armoede te beschrijven, zoals "prenotion", "normatief
concept" en "contested concept".
De term "prenotion" suggereert dat armoede soms wordt gezien als een opinie die al gevormd is, zelfs
zonder voldoende bewijs. Dit kan betekenen dat mensen al een bepaald beeld hebben van armoede zonder
de nodige feitelijke informatie of diepgaande analyse.
Daarnaast wordt armoede ook beschouwd als een normatief concept. Dit houdt in dat het beoordelingen en
waarden omvat over wat als een aanvaardbare of onaanvaardbare toestand van welzijn en materiële
middelen wordt beschouwd. Ongelijkheid, daarentegen, wordt over het algemeen minder als een normatief
concept beschouwd, omdat het meer een beschrijvende term is voor de ongelijke verdeling van middelen
en kansen in de samenleving.
Het concept van armoede is ook "contested", wat betekent dat niet iedereen dezelfde de nitie of perceptie
van armoede heeft. Wat de ene persoon als armoede beschouwt, kan door een andere persoon anders
worden geïnterpreteerd. Dit geldt ook voor andere sociale kwesties. Daarom is er veel discussie en debat
over de aard van armoede en of het als een sociaal probleem moet worden beschouwd.
Hoe is armoede te meten? Armoede is niet objectief vast te stellen.
- Moeilijk ‘vast te pakken’
- Vanaf wanneer (armoededrempel)? En hoe zit het dan met grensgevallen?
- Indicatoren, maar geen ‘echte’ wetenschappelijke meting mogelijk
laag inkomen als indicator
Armoede en begripsin atie — Columbus complex
- “The continual rediscovery of the poor” — Columbus complex
- Voorzichtig met nieuwe termen; andere woorden met ongeveer dezelfde betekenis
- Tegelijkertijd blijft de verschijningsvorm van armoede veranderen
Armoede de niëren en meten (Engbersen & Snel, 1996)
Direct of indirect gemeten!
2
fi flfi fi
, Absoluut =
Relatief = ten opzichte van
Objectief = feitelijk
Subjectief = mening, gevoel of waardeoordeel
Relatieve de nities van armoede
Townsend, 1979: 31
European Council, 1984
SCP
CBS: Omdat de inzichten van wat armoede precies is subjectief zijn, spreekt CBS niet van arme
huishoudens (laag inkomen => kans op armoede)
Absolute en relatieve armoede - Amartya Sen
Armoede is absoluut én relatief. Fysiek en sociaal overleven
Capabilities-benadering:
Sommige vermogens (ergens toe in staat zijn) zijn absoluut in tijd en ruimte: voeding, onderdak,
vermijden van schaamte, participatie in samenleving
Middelen en goederen nodig om aan deze behoeften te voldoen kunnen verschillen in tijd en
ruimte
Middelen en goederen —> vermogens
‘Relative deprivation in terms of income can yield absolute deprivation in the space of capabilities.
In a country that is generally rich, more income may be needed to buy enough commodities to
achieve the same social functioning, such as appearing in public without shame (Sen, 1992: 115)
Armoede als ‘gebrek aan welfare’ (‘diswelfare’)
Welfare: refers to economic well-being. In advanced welfare states, consensus is that one’s
economic well-being is not only determined by the ful llment of physical needs (e.g. food,
shelter), but also by the realization of life chances or ‘capabilities’, allowing one to ‘socially’
participate in society and to realize one’s full potential, without shame and with personal
autonomy (Sen, 1992).
Vermijden van schaamte = basisbehoefte
Van de nitie naar meting van armoede
Unacceptable dimension of inequality => lastig om ‘objectief’ te de niëren (uncertainty)
Wie A(rmoede) zegt, zegt B(eleid) — hoe groter de omvang of toename van het probleem, hoe
groter de roep om er ‘iets aan te doen’ (value divergence)
Meting is nog vervelender: verschillende armoedematen leiden tot verschillende inzake:
- omvang van armoede
- sociale verdeling van armoede over bevolking
- weinig overlap
Armoede de niëren en meten
Absoluut versus relatief:
- Fysiek overleven vs. ‘sociaal’ en ‘relatief’
- ‘Vaste’ vs. ‘evoluerende’ armoedegrens (koopkrachtvast vs. welvaartsvast)
Objectief versus subjectief
- Vastgestelde vs. ervaren armoede
Indirect versus direct: middelen (inkomen) vs. uitkomsten (levensstijl)
=> Loopt door elkaar heen: ‘indirecte’ inkomensmaten kunnen absoluut of relatief zijn!
3
fi fi fi fi
