Dit is een zelfgemaakte handige samenvatting met eigen notities en voorbeelden in verwerkt. Ook maak ik vaak gebruik van illustraties met verdere toelichting bij. Ik wissel goed af tussen puntjes en volzinnen omdat ik leren uit heel de tijd opsommingen zelf ook niet handig vind.
Filosofie
Inhoudsopgave
1 Ethiek...................................................................................................................................................................... 3
1.1 Begrippenkader............................................................................................................................................................3
1.1.1 Afbakening van de ethiek.....................................................................................................................................3
1.1.2 Ethiek: wetenschappelijk discipline.....................................................................................................................3
1.2 Funderingsprobleem....................................................................................................................................................4
1.2.1 Geen ultieme fundering.......................................................................................................................................4
1.2.2 Tussen objectivisme en relativisme.....................................................................................................................5
1.3 Vrijheid, authenticiteit en geluk...................................................................................................................................5
1.4 Utilitarisme versus ethiek van Kant.............................................................................................................................7
1.4.1 Imannuel Kant......................................................................................................................................................8
1.4.2 Utilitarisme & kant...............................................................................................................................................9
2 Sociale en politieke filosofie................................................................................................................................... 13
2.1 politieke filosofie........................................................................................................................................................13
2.2 Hobbes, Aristoteles, Rousseau...................................................................................................................................13
2.2.1 Hobbes...............................................................................................................................................................13
2.2.2 Aristoteles..........................................................................................................................................................14
2.2.3 Rousseau............................................................................................................................................................14
2.3 Rechtvaardigheid.......................................................................................................................................................15
2.4 Debat over de verzorgingsstaat.................................................................................................................................16
2.4.1 John Rawls..........................................................................................................................................................16
2.4.2 Robert Nozick.....................................................................................................................................................17
3 Cultuurfilosofie: identiteit en cultuur..................................................................................................................... 19
3.1 Wat is romantiek?.....................................................................................................................................................19
3.2 Klassenstijd................................................................................................................................................................20
3.2.1 Politisering van het cultuurbegrip......................................................................................................................20
3.3 Moderniteit................................................................................................................................................................21
3.3.1 Ontwikkeling van het moderne cultuurbegrip...................................................................................................22
3.3.2 Kritiek op de moderne cultuur...........................................................................................................................23
3.4 Massacultuur.............................................................................................................................................................23
3.4.1 Debat over massacultuur...................................................................................................................................25
3.5 Cultuur, sociale identiteit en leefstijl.........................................................................................................................25
3.5.1 Democratisering van de kunst:..........................................................................................................................25
3.6 Postmodernisme en globalisering.............................................................................................................................26
3.6.1 Postmodernisme................................................................................................................................................26
3.6.2 Globalisering.......................................................................................................................................................27
4 Wetenschap, technologie en samenleving.............................................................................................................. 28
4.1 Inleiding.....................................................................................................................................................................28
4.2 Het standaardbeeld van wetenschap........................................................................................................................28
4.2.1 Stadaardbeeld van intern functioneren:............................................................................................................29
4.2.2 Standaardbeeld van extern functioneren..........................................................................................................30
,4.3 Kennis en handelen....................................................................................................................................................30
4.3.1 Paradigma..........................................................................................................................................................31
4.3.2 Normale wetenschap.........................................................................................................................................32
4.4 Sociaal constructivisme..............................................................................................................................................32
4.5 Actor-netwerk theorie................................................................................................................................................33
4.5.1 De techno-wetenschappelijke maatschappij.....................................................................................................34
4.5.2 De risicomaatschappij........................................................................................................................................34
4.6 Conclusie....................................................................................................................................................................34
,1 Ethiek
1.1 Begrippenkader
WAARDEN: algemene morele uitgangspunten, aspecten van het leven die we belangrijk
(‘waardevol’) vinden
Drukken een beoordeling of evaluatie uit:
bv. “tolerantie is de basis van onze democratie” “alles staat of valt bij eerlijkheid”
Waardevolle karaktereigenschappen noemen we DEUGDEN:
bv. vriendelijkheid, eerlijkheid, bescheidenheid
NORMEN: concrete gedragsbepalingen, specifieke regels die ons voorschrijven wat we moeten of
mogen doen
Drukken een plicht of een permissie of een verbod uit.
bv. “breek nooit je belofte”“een leugentje om bestwil is toegestaan”
1.1.1 Afbakening van de ethiek
• MOREEL: wat overeenstemt met de heersende waarden en normen
bv. de zieken verzorgen
• IMMOREEL: wat de heersende waarden en normen schendt
bv. uitsluiting o.b.v. racisme
• A-MOREEL: waarbij geen waarden en normen betrokken zijn
bv. “De zon komt op in het oosten.”
afbakening domein van de ethiek: moreel versus a-moreel
Moraal vs ethiek:
Moraal = stelsel van normen en waarden, dat betrekking heeft op het handelen van mensen
“in de moraal van de antiek-Griekse cultuur stond dapperheid hoog aangeschreven”
Ethiek = studie van normen en waarden, die zich richt op de vraag welke normen en waarden we
kunnen rechtvaardigen
“waarom vinden we gezondheid zo belangrijk?”
1.1.2 Ethiek: wetenschappelijk discipline
= Ethiek, het systematisch nadenken over de heersende moraal, streeft zoals andere
wetenschappen naar een vorm van objectieve geldigheid.
Vb: is zelfmoord op een bepaald moment een waardige handeling?
niet beschrijven (descriptief), bv. antropologie, rechtsgeleerdheid
niet verklaren (oorzaken), bv. sociologie, geschiedenis
geldigheid onderzoeken van waarden en normen
= Ethiek is niet beschrijvend of descriptief, zij stelt zich niet tevreden met het beschrijven van de
bestaande toestand en het aangeven van de oorzaken daarvan. Ethiek is normatief. Zij beweegt
zich altijd op het niveau van hoe iets zou moeten zijn.
*Descriptief = wat zich beperkt tot ‘wat is’ en die toestand tracht te beschrijven.
, *Normatief = wat zich richt op ‘wat zou moeten zijn’ en dat ideaal tracht voor te schrijven.
Hoe rechtvaardig je een norm?
NIET door oorzaken te formuleren
WEL door redenen te formuleren voor die norm
à Welke normen en waarden kunnen we met goede redenen verdedigen?
à Wanneer kunnen we spreken van goede redenen?
= de ethiek is zelf normatief: ze vormt een oordeel over de geldende normen en waarden en geeft
dus aan welke normen en waarden we zouden moeten naleven (moreel versus immoreel)
1.2 Funderingsprobleem
Er is een logische kloof tussen zijn en behoren (moeten)
Uit de constatering dat iets het geval is, volgt niet dat
we iets moeten doen (of nalaten); uit een feit kan niet zonder meer een norm worden afgeleid.
Geen geldige redenering!
vlees eten veroorzaakt leed bij dieren -> we mogen geen vlees eten
Twee verregaande implicaties:
1) Het hele wetenschappelijke instrumentarium van feiten, verklaringen, experimenteel bewijs,
etc. is niet bruikbaar in de ethiek.
2) De hele (exacte) wetenschap kan geen sluitend argument geven over hoe we ons leven moeten
leiden.
1.2.1 Geen ultieme fundering
= Een correcte redenering om normen te rechtvaardigen bevat naast feitelijke ook normatieve
argumenten.
Wel geldig!
vlees eten veroorzaakt leed bij dieren + we mogen geen leed veroorzaken bij dieren
we mogen geen vlees eten
MAAR: Wat rechtvaardigt de bewering dat we geen leed mogen veroorzaken bij dieren?
PROBLEEM: elke norm die we aannemen, moet opnieuw gefundeerd worden. Er is in de westerse
samenleving geen algemeen aanvaarde geldige basis of bron voor morele normativiteit (bv. god).
‘regressus ad infinitum’
Funderingsprobleem:
= Het is onmogelijk om tot een ultieme fundering voor ethische stellingnamen te komen.
Ethiek heeft dus geen ultiem fundament waar het op kan terugkomen, het moet dus constant
tussen het objectivisme en relativisme bewegen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper morganej. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
