College aantekeningen
RUG Staatsrecht 1 hoorcollege aantekeningen
- Instelling
- Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Aantekeningen hoorcolleges Staatsrecht 1
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 60 pagina's
Voorbeeld 4 van de 60 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Staatsrecht 1 – HoorcollegesWeek 1 – College 1
De Staat:
Een gemeenschap van mensen
Op een bepaald grondgebied
Waarover gezag wordt uitgeoefend door een overheid die over dwangmiddelen
beschikt
o Gezag gelegitimeerde macht
o In het staatsrecht eenzijdig: “je mag maximaal 100 km/u, moet stikstof
reduceren, etc.”
Overheid heeft zelfs dwangmiddelen: te hard rijden boete
Erkenning door andere staten
o Niet noodzakelijk
o Geen constitutief vereiste meer bewijsmateriaal dan een echte eis
(aanwijzing dat anderen jou ook zien als een staat)
De overheid:
Een complex van verschillende organen dat (eenzijdig) de staatsmacht uitoefent
o “De overheid” bestaat eigenlijk niet, verzamelbegrip van stukjes
overheidsmacht
Staatsrechtelijk liggen bevoegdheden dus ook niet bij de overheid,
maar bij een orgaan van de overheid
Macht moet niet verder gaan dan nodig is overheidsmacht beperkt
(hoe voorkom je dat de overheid zijn macht misbruikt)
Bevoegdheid deel van de overheid mag alleen maar
handelen als er een bevoegdheid is (staat in de wet –
legaliteitsbeginsel)
Bevoegdheden berusten juridisch niet bij ‘de overheid’ maar bij specifieke organen
o Wie welke bevoegdheid heeft staat in de wet
Overheidsmacht wordt uitgeoefend in het ‘algemeen belang’, maar moet wel in
bedwang worden gehouden.
En: wie beslist?
Legitimatie:
Waaraan ontleent de overheid het recht om eenzijdig het leven van burgers te
bepalen?
Wat is de bron van de gelding van het recht? Soevereiniteit
Vanouds: private eigendom versus goddelijke macht
Hobbes: zelfbehoud sociaal contract
Rousseau: democratie: burgers stellen zichzelf de wet volkssoevereiniteit
o Voorbeeld van die legitimatie democratie zorgt dat wij accepteren dat dit
de regels worden (moderner dan gods wil)
Verdeling van macht:
Machtenscheiding (Trias Politica)
o Wetgeving algemene regels
o Bestuur uitvoeren regels
, o Rechtspraak geschilbeslechting
Evenwicht van machten (checks & balances)
Antwoord op de vraag: hoe voorkom je dat de overheid haar macht misbruikt?
o Rousseau: geen sprake van misbruik als burgers het zelf willen
o Montesquieu: macht in stukken hakken
Machten controleren elkaar en zijn met elkaar in evenwicht (checks & balances)
Territoriale machtenspreiding:
Andere manier van het spreiden van macht
Staatsvorm: staten zijn gewoonlijk opgebouwd uit verschillende bestuurslagen
o Gemeente
o Provincie
Hoe zelfstandig zijn die onderdelen? Hoe verhouden die zich tot elkaar? vraag
naar de staatsvorm van een land
o Centralistisch (macht bij centrale overheid, weinig bij lokale overheden)
o Decentralistisch (macht bij lokale overheid, weinig bij centrale overheid)
4 varianten van staatsvormen:
o Eenheidsstaat, 2 soorten maar overheid uiteindelijk altijd het laatste
woord:
Gecentraliseerd heel weinig macht voor lokale overheden, alle
macht bij de centrale overheid (komt nauwelijks voor)
Gedecentraliseerd (Nederland in Europa) lokale overheden
hebben eigen bevoegdheden en eigen macht, maar tot bepaalde
hoogte
o Federatie (bondsstaat) macht onderdelen is veel groter – bevoegdheden
zijn exclusief verdeeld over het geheel en de delen (in de Grondwet bepaald
welke bevoegdheden federaal of van de deelstaat zijn)
Vaak constitutionele rechter die uitlegt welke bevoegdheid bij welk
orgaan hoort – federaal of deelstaat?
Vaak 2 kamers – 1 waarin federatie wordt vertegenwoordigd, 1 waarin
deelstaten worden vertegenwoordigd
o Confederatie (statenbond) zulke zelfstandige onderdelen dat de
onderdelen vrijwel de staten zijn
Meer een samenwerkingsverband van staten
Koninkrijk der Nederlanden heeft 4 landen: Aruba, Curaçao, Sint-Maarten en
Nederland – positie van die landen geregeld in het statuut
o Op koninkrijksniveau is Nederland meer een federatie (voldoet ook aan veel
eisen niet, maar toch)
o Nederland in Europa = eenheidsstaat
o Koninkrijk der Nederlanden = soort federatie
Bonaire, Sint-Eustatius en Saba horen officieel bij het land Nederland (“bijzondere
gebieden”)
Democratische rechtsstaat:
Democratie:
o Staatsbestuur in overeenstemming met de wil van het volk
o Directe en indirecte democratie
Directe democratie alle mensen mogen hun mening geven over
alle onderwerpen
, Indirecte democratie vertegenwoordiging
o Besluitvorming bij meerderheid
o Artikel 67 lid 2 GW besluiten worden genomen bij meerderheid van
stemmen
Zegt niks over de inhoud – je kan verschrikkelijke besluiten maken
met de meerderheid
Puur procedureel / formeel
Vertegenwoordigende democratie kenmerken (die je noodzakelijkerwijs aan het
formele basissysteem moet toevoegen):
o Kiesrecht vertegenwoordigers worden gekozen (maar: wie heeft
kiesrecht?)
o Openbaarheid controleren van de vertegenwoordigers
o Participatie zelf dingen inbrengen
o Verenigingsvrijheid
o Vrijheid van meningsuiting
o Gelijkheid
Dus: dingen gaan elkaar tegenspreken, democratie wordt er niet makkelijker van.
Dus: democratie als formeel beschouwen (meerderheid beslist)
Rechtsstaat:
Gebondenheid van de overheid aan het recht alle besluiten in overeenstemming
met de wet. Kenmerken democratische rechtsstaat:
o Staatsvrije sfeer: klassieke grondrechten terrein waar de overheid niet
over gaat (bijv. mening, geloof, etc.). Afgebakend aan de hand van klassieke
grondrechten
o Legaliteitseis als de overheid de eenzijdige bevoegdheid uitoefent mag
dat alleen als dit een wettelijke grondslag heeft (overheid mag niks tenzij het
is toegestaan – burgers mogen alles tenzij het ze is verboden)
o Machtenscheiding staatsmacht in stukken gehakt om misbruik te
voorkomen
o Onafhankelijke rechtspraak ook als dit een geschil met de overheid
betreft
Grondwet / constitutie
Grondregels van een democratische staatsorganisatie:
1. Het handelen van de overheid dient te berusten op en in overeenstemming te zijn
met een voorafgaande algemene regel (legaliteitseis) (vooraf – toestemming)
2. Op het overheidshandelen dient altijd controle te zijn (achteraf – controleren)
a. Rechterlijke controle door rechter
b. Politieke controle door politiek / democratie
Grondwet:
Je zou verwachten dat je de grondregels van een democratische rechtsstaat zou
terugvinden in de Grondwet, maar dat is niet zo
In de Algemene bepaling staat sinds kort pas dat Nederland een democratische
rechtsstaat is
o “Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat”
Grondwet en Constitutie:
, Nederlandse Grondwet bevat de belangrijkste regels van het staatsrecht
o Maar is daarin niet volledig (bijv. niet dat Nederland een gedecentraliseerde
eenheidsstaat is)
o Maar: al die uitgangspunten en regels gelden wel – verschil grondwet en
constitutie
o Constitutie geheel van regels en uitgangspunten over de
staatsorganisatie (incl. ongeschreven zaken)
o Grondwet geschreven constitutie
De Grondwet staat hoger in de normenhiërarchie dan andere wetgeving
o Maar: toetsingsverbod – rechter moet niet uitleggen of regel in
overeenstemming met GW is, maar dat moet de wetgever zelf doen
Democratieredenering
De Nederlandse Grondwet kent een verzwaarde wijzigingsprocedure
o Eerst hele wetgevingsprocedure zoals een normale wet, dan verkiezingen
voor de Tweede Kamer en nog een keer het hele wetgevingstraject door (om
te kijken of de nieuwe Kamer het ook vindt – dan 2/3e meerderheid)
o Voordeel: GW niet al te makkelijk wijzigen
o Nadeel: GW zó moeilijk te wijzigen dat hij niet verandert – werkelijkheid
verloren
o Rigid constitution
o Artikel 137 Grondwet
De Grondwet:
H1 grondrechten
H2 regering
H3 Staten-Generaal
H4 Hoge colleges van staat
H5 wetgeving en bestuur
H6 rechtspraak
H7 decentralisatie
H8 wijzigingsprocedure
Bronnen van het staatsrecht:
Geschreven
o Grondwet en Statuut (GW koninkrijk, hoger dan GW)
o Verdragen
o Wetten in formele zin (i.h.b. organieke wetgeving) en lagere wetgeving
Organieke wetgeving uitwerkingen GW
o Reglementen van orde bijv. van Tweede Kamer / Eerste Kamer
Ongeschreven
o Ongeschreven staatsrecht (vaak gewoonterecht, rechtsbeginselen)
o Bijv. vertrouwensregel (ministers hebben vertrouwen meerderheid Tweede
Kamer nodig om te kunnen blijven regeren)
Jurisprudentie
o Minder belangrijk dan bij de meeste andere rechtsgebieden vanwege
machtenscheiding
Vraag of een minister moet aftreden zul je niet gauw bij een rechter
neerleggen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper renskebrouwer95. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 50843 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen