Dit document bevat een samenvatting van alle literatuur en arresten die verplicht waren voor dit vak en daarnaast aantekeningen van de hoorcolleges die gedurende dit vak zijn gegeven.
BLOK 2 – INLEIDING RECHTSWETENSCHAP CR
Hoorcollege 1 + webcasts en extra college
Contextualisme en driehoekmodel
Uitgangspunt van het contextualisme: het recht kun je alleen begrijpen door een
beroep te doen op de context, waarin het tot stand komt en waarin het toepassing
vindt.
1. Om het recht te begrijpen moet je naar concrete gevallen kijken.
2. Je moet het recht zien in de omstandigheden waarin het functioneert.
3. Je moet recht bekijken vanuit de omstandigheden waarin het tot stand
gekomen is.
Normatief moment: alle geldende regels, beginselen en beslissingen law in the
books; het positieve recht
Ideëel moment: De ideeën, waarden en uitgangspunten. Wat we in het recht willen
realiseren.
Actueel moment: De praktijk, uitwerking en sociale werkelijkheid. Hoe er in de
praktijk om wordt gegaan met het recht. law in action
Rechtsregels
We spreken van rechtsregels, omdat ze algemeen zijn.
De persoon tot wie de rechtsregels is gericht: een abstracte categorie. Het geldt voor
iedereen.
De rechtsgevolgen zijn herhaalbaar.
Rechtsregels kunnen worden geanalyseerd als een voorwaardelijke norm: een
toepassingsvoorwaarde en een rechtsgevolg.
Niet alle wettelijke bepalingen of regels sturen of beoordelen menselijk gedrag; die
regels hebben een andere functie en noemen we niet-normatieve regels. Er zijn drie
categorieën:
1. Kwalificatieregels of definitiebepalingen;
2. Verwijzingsregels of schakelbepalingen;
3. Constructies en ficties.
Enkelvoudige toepassingsvoorwaarden: één voorwaarde waaronder het rechtsgevolg
intreedt.
Complexe toepassingsvoorwaarden: twee of meer voorwaarden voor een
rechtsgevolg.
- Alternatieve
- Cumulatieve
Art. 317 Sr, afpersing
Rechtsgevolg: schuldig aan afpersing.
V1a: er is sprake van het wegnemen van een goed
V1aa: dat geheel aan iemand toebehoort
V1ab: dat ten dele aan iemand toebehoort
V1b: er is sprake van het aangaan van een schuld
V1c: er is sprake van het teniet doen van een inschuld
V1d: er is sprake van het ter beschikking stellen van gegevens
Aan 1 van deze dingen moet worden voldaan.
V2: dit gebeurde onder dwang
V2a: door geweld
,V2b: door bedreiging met geweld
V3: met het oogmerk zich of een ander wederrechtelijk te bevoordelen
V1, V2, V3 geven cumulatieve voorwaarden aan
Letters geven aan dat het om alternatieve voorwaarden gaat.
Dit moeten we kunnen herkennen.
Rechtswetenschap
Recht: ordening van maatschappelijke werkelijkheid; regelsysteem en concrete
gevallen.
Rechtswetenschap: bestudering van het recht; rechtsdogmatiek; multi- en
interdisciplinaire rechtswetenschap.
Rechtsdogmatiek: normatieve moment
o Bestudering geldende rechtsbronnen
o Systematisering
o Commentaar en beoordeling
o Object: verzameling gezaghebbende teksten
o Doel: oplossen van vragen uit de rechtspraktijk
o Methode: interpretatie van teksten en argumentatie
Bijvoorbeeld: annotatie = rechtsgeleerd commentaar. Hierin vinden we de feiten van
de casus, de rechtsvraag, de rechtsgang, de belangrijkste zaken en de beslissing
van de Hoge Raad.
Elementen:
1. Beschrijvend: wat zijn de feiten, rechtsvraag, rechtsgang en beslissing?
2. Verklarend: hoe past de beslissing in het recht en doctrine; wat is de bijdrage
aan de rechtsontwikkeling?
3. Evaluerend: is het een goede beslissing/bijdrage aan de rechtsontwikkeling?
De Advocaat-Generaal en de HR komen vaak tot dezelfde conclusie. Het advies
heeft echter geen zeggenschap. De uitspraak van de HR is leidend.
Interdisciplinaire rechtswetenschap
o Contextuele benadering
o Verbinding met andere disciplines
Geschiedenis, filosofie, sociale wetenschap
o Ideële en actuele momenten van het driehoekmodel
o Verbreding: voorbij tekst; theorievorming en empirische kennis;
diversiteit aan methoden
Volgens het contextualisme kunnen beide niet gemist worden. Rechtsdogmatiek is
toch dominant. De middeleeuwse universiteiten ontwikkelden een praktijk van
bestuderen en becommentariëren van de Romeinse rechterlijke teksten. Dit ging
steeds verder in het stigmatiseren van het versnipperde Romeinse materiaal. Zo
ontstond rechtsgeleerdheid als een tekstwetenschap: het interpreteren van juridische
teksten op een systematische manier. Ze probeerden een geheel te maken en
ontwikkelden daarvoor algemene begrippen en interpretatiemethoden. De
ontwikkelde kennis werd gebruikt voor argumentatie in de rechtspraktijk. In de
vijftiende eeuw had het humanisme invloed op het recht: een eerste vorm van
contextualisme kun je zeggen. In de zeventiende en achttiende eeuw kwam met de
,Verlichting het rationalisme en de empirische kennis. Verlichtingsdenkers gingen op
zoek naar de rationele grondslagen van het recht en ontwikkelden zo een niet-
godsdienstige natuurrechtsbegrip. Dat natuurrecht was de basis voor een rationeel
doordacht rechtssysteem. In de negentiende eeuw was de politieke ontwikkeling van
Nationale Staten op het recht. In Nederland werd het recht gekenmerkt door legisme.
Driehoekmodel en het mensenroof arrest:
- Belang van trias politica, legaliteitsbeginsel, gelijkheidsbeginsel? Hierin zit ook
een bescherming van iedereen. ideëel moment
- Belang van maatschappelijke ontwikkelingen als rechtvaardiging? actueel
moment
Recht en taal
Voor de context van toepassing en van totstandkoming is recht en taal erg belangrijk.
Het wordt gebruikt voor ordening en discussie. Het zorgt voor algemene regels die
consequent toegepast kunnen worden en kan gebruikt worden voor argumenten van
advocaten en rechtswetenschappers.
- Open texture van de taal
- Taal sluit niet aan op de werkelijkheid; veranderende werkelijkheid
- Taal kan op meerdere manieren geïnterpreteerd worden; algemeenheid van
begrippen
Rechtsvinding: oordeel in concreet geval op basis van het geldende recht
- Regelgeleide rechtsvinding: geen uitzondering mogelijk. Algemene naar het
specifieke.
o Gericht op rechtseenheid, -gelijkheid en -zekerheid.
o Duidelijke, vaststaande regels
o Toepassing van de regel staat voorop
o Draagt bij tot de ontwikkeling van het recht als systeem
o Wordt bij iedereen hetzelfde toegepast
- Casuïstische rechtsvinding: wat is in het concrete geval het meest
rechtvaardig om te doen? Begint bij de casus.
o Saladin-arrest; Haviltex-arrest
o Betekenis en rechtsgevolgen van overeenkomst zijn bepaald door de
omstandigheden van het geval
o Gericht op wat rechtvaardig is in dit geval
Beide behoren tot contextualisme. In sommige contexten is het nodig om scherpe
regels te hebben.
Literatuur Hoorcollege 1
Saladin-arrest
De HBU had Saladin een buitenkansje in het vooruitzicht gesteld, indien deze via de
bank bepaalde aandelen zou kopen van Savard. Saladin laat zich overhalen en geeft
opdracht tot de aankoop van 6000 van die aandelen. In de door Saladin voor
akkoord getekende orderbevestiging had de bank de clausule opgenomen dat zij
voor de transactie geen enkele aansprakelijkheid aanvaardde. Het loopt slecht af. De
transactie resulteert in een aanmerkelijk verlies, omdat Savard de aandelen niet
terug kan kopen. Saladin spreekt de bank aan tot schadevergoeding, maar krijgt
genoemd exoneratie clausule tegengeworpen. Rb en Hof achten beroep op de
, clausule niet in strijd met de goede trouw en wijzen dus de vordering van Saladin af.
Niet wordt bewezen of de bank onrechtmatig heeft gehandeld.
Uitleg is een feitelijke kwestie, de beslissing is dus niet aantastbaar. Wel geeft de
Hoge Raad antwoord op de vraag in welke gevallen geen beroep kan worden
gedaan op de clausule. Dit hangt af van:
1. zwaarte van de schuld;
2. aard en ernst van de betrokken belangen;
3. aard en inhoud van overeenkomst;
4. de maatschappelijke positie en onderlinge verhouding van procespartijen;
5. de wijze waarop het beding tot stand is gekomen;
6. of de wederpartij zich van de strekking bewust is geweest.
Belangrijk arrest: er werd rekening gehouden met de specifieke omstandigheden van
het geval.
Redelijkheid en billijkheid hadden maar een beperkte werking in dit arrest. Het heeft
in dit geval een beperkte werking, omdat Saladin al kennis had over de risico’s.
Haviltex-arrest
In 1976 verkochten Ermes en Langerwef een machine voor het snijden van
steekschuim aan Haviltex. In de koopovereenkomst werd een bepaling opgenomen
waarin stond dat de machine tot het einde van dat jaar mocht worden teruggegeven.
Deze teruggave zou leiden tot ontbinding van de koopovereenkomst, waarbij de
verkoper het betaalde bedrag moest restitueren. In het midden van het jaar wilde
Haviltex de machine teruggeven, zodat hij zijn geld terugkreeg. De verkopers
accepteerden dit echter niet, omdat Haviltex geen goede reden had om de machine
terug te geven. De verkopers stelden dat zij niet hebben bedoeld dat de
koopovereenkomst zonder goede reden ontbonden zou kunnen worden. Haviltex
stelde dat er in de bepaling in de koopovereenkomst enkel stond dat de machine
voor het einde van het jaar kon worden teruggeven. Hierin stond namelijk niet dat
voor teruggave een goede reden vereist was.
Rb. en Hof wijzen de vordering toe (1378/79 BW), ondanks het betoog van de
verkopers dat dit nooit de bedoeling geweest kan zijn van de betreffende passage in
de overeenkomst.
Of er een leemte is in het contract kan niet bepaald worden aan de hand van alleen
een zuiver taalkundige uitleg. 'Voor de beantwoording van die vraag komt het immers
aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs
aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien
redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede van belang zijn tot
welke maatschappelijke kringen pp. behoren en welke rechtskennis van zodanige
partijen kan worden verwacht'.
Indien er sprake is van een zakelijke overeenkomst tussen commerciële partijen,
komt er meer waarde toe aan de taalkundige betekenis van de bewoordingen. Ook
een dergelijke ‘objectieve’ uitleg dient echter steeds te geschieden met inachtneming
van de Haviltex-maatstaf.
Het gaat niet alleen maar om de letterlijke uitleg, maar ook wat de redelijke
interpretatie zou moeten zijn. Dit is heel belangrijk voor het contractrecht.
Probleem 1
Welke rechtsgebieden zijn er? Welke criteria zijn er voor het indelen?
De rechtsgebieden privaat- en publiekrecht kunnen wel worden onderscheiden, maar
niet gescheiden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LatishaHC. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
