Dit artikel bevat een samenvatting van alle verplichte literatuur voor de problemen en de hoorcolleges. Daarnaast worden alle in het vak behandelde arresten besproken bij het onderwerp waar zij bij horen.
SAMENVATTING ISBR TENTAMEN ALLE STOF
Essentie staatsrecht
- Geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de organisatie van de met
gezag beklede organen en de grenzen van hun gezag;
- Binnen een staat zijn een of meer organen bevoegd tot het uitoefenen van
dwang: organen met gezag;
- De regels die betrekking hebben op de organisatie van de met gezag beklede
organen en de grenzen van hun gezag, vormen de rechtsregels die wij
staatsrecht noemen;
- Van gemeenschap tot gemeenschap, van staat tot staat verschillend door
invloed historische processen.
- Dilemma van staatsrechtwetenschap: de vrijheid van het individu, door
dwanguitoefening te handhaven;
- Enkele kenmerken van het staatsrecht:
o Gelijkwaardigheid checks and balances
o Democratische rechtsstaat
o Legaliteitsbeginsel
o Verantwoordingsplicht en controle
Democratische rechtsstaat
De organen zijn met gezag bekleed. Zij zijn verbonden met het recht, wat een
kenmerk is van de rechtsstaat. Zij mogen het gezag alleen gebruiken als de
grondwet dit toestaat.
Twee grondregels democratische staat
- Het legaliteitsbeginsel
- Verantwoordings- en controleplicht
Belang democratieprincipe - samenhang bescherming & zeggenschap
(controleplicht)
Totstandkoming WIFZ - Controle door Staten-Generaal
Vier kenmerken democratie:
- Vrije en geheime verkiezingen voor volksvertegenwoordiging;
- Invloed op besluitvorming via volksvertegenwoordigers;
- Openbaarheid besluiten en besluitvorming;
- Rechten en belangen minderheden.
- S-G gekozen door volk, dus volk blijft invloed uitoefenen
Rechtstaat = een organisatie die met voorrang over andere organisaties gezag
uitoefent.
Elementen die de rechtsstaat vormen:
- Legaliteitsbeginsel;
o Zonder voorafgaande toestemming van de volksvertegenwoordiging
kunnen geen dwangmaatregelen worden genomen door de overheid.
- Scheiding der machten;
o Checks and balances trias politica: wetgevende, uitvoerende en
rechtelijke macht
- Onafhankelijke rechter;
o Eisen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid
- Grondrechten;
o Bescherming fundamentele grondrechten
, - Het vereiste van een voorafgaande algemene regel ten aanzien van burgers
belastend overheidsoptreden;
- Regelgeving en uitvoering dienen niet in één hand gelegd te worden. Er moet
een verdeling zijn van onderscheiden bevoegdheden van onderscheiden
ambtenaren.
- Het democratieprincipe.
Strikte scheiding, maar niet tussen wetgevende en uitvoerende macht. Hier is
namelijk een samenwerking nodig.
De rechtsstaat en democratie zijn niet zonder de ander werkzaam. Je hebt beide
nodig om de gestelde regels te handhaven en deze uit te voeren.
Grondregels zijn ontstaan uit het democratische principe dat ieder orgaan voor de
uitvoering van haar bevoegdheden ofwel medewerking nodig heeft van andere
organen of gecontroleerd wordt door andere organen. Belangrijk om te weten is dat
de grondregels niet bij het positieve recht horen, maar bij de beginselen. Er zijn twee
grondregels:
1. Het legaliteitsbeginsel
2. De verantwoordingsplicht: geen bevoegdheid zonder verantwoording schuldig
te zijn of zonder dat op die uitoefening controle bestaat.
De materiële waarborgen zijn ontwikkeld om machtsmisbruik tegen te gaan:
1. De staat erkent dat individuen en particuliere instellingen een staatsvrije sfeer
toekomt.
2. Optreden van het bestuur dat voor de burger bezwarend is, dient te berusten
op een algemene regel die de bevoegdheid van het desbetreffende orgaan
omschrijft. Dit bevordert de rechtszekerheid en voorkomt dat burgers in
vergelijkbare gevallen ongelijk worden behandeld.
3. De regels waarin bevoegdheden van een orgaan staan, moeten vastgesteld
zijn door een ander orgaan.
4. Er moet sprake zijn van een onafhankelijke rechter.
CHBO Schending legaliteitsbeginsel OER Heeft de student volgens de WHB
recht op 0,5 punten, ondanks dat hij niet heeft voldaan aan de regels?
Legaliteitsbeginsel
De grondregel dat geen orgaan een bevoegdheid kan hebben die niet op de
Grondwet of de wet berust.
Bepaalt of men een staat een rechtsstaat mag noemen.
Codificatie: legaliteitsbeginsel is nergens echt expliciet in de Grondwet opgenomen.
Voorbeelden waarin het legaliteitsbeginsel is af te leiden: artikel 16 Gw en 89 lid 2
Gw.
Verhouding machten trias politica
Het gezag is verdeeld over verschillende organen. Zij moeten samenwerken om
stabiliteit in de machtsverhoudingen te waarborgen. Dit heet het systeem van ‘checks
and balances’. Ze zouden elkaar moeten controleren en verantwoording moeten
afleggen tegenover de andere organen.
Wetgevende macht = parlement en regering
Uitvoerende macht = regering
Rechterlijke macht = de Nederlandse rechters en het Openbaar Ministerie.
, De centrale overheid heeft niet alle bestuursbevoegdheden; de bevoegdheden gaan
ook naar lagere overheden.
Wetgevende macht = volksvertegenwoordiging, parlement, Staten-Generaal en
Eerste en Tweede Kamer.
Uitvoerende macht =
- Regering (samengesteld orgaan: koning en ministers art. 42 Gw);
- Ministerraad (alle ministers art. 45; algemeen regeringsbeleid);
- Ministers (kunnen leiding geven aan ministerie)
- Kabinet (alle ministers en staatssecretarissen niet in Gw vastgelegd)
De volksvertegenwoordiging heeft ook een controlerende functie ten opzichte van de
uitvoerende macht.
Staten-Generaal
De Staten-Generaal wordt ook wel het parlement genoemd en bestaat uit de Eerste
en Tweede Kamer. In vergelijking met de Eerste Kamer heeft de Tweede Kamer
meer rechten. Het heeft bijvoorbeeld het recht van amendement en initiatief (art. 50-
56 Gw). De Tweede Kamer kan niet vervolgd worden en daarom zijn ze
onschendbaar (art. 71 Gw). Dit is om de onafhankelijkheid van de Kamer te
waarborgen.
Evenredige vertegenwoordiging: manier van kiezen van de EK & TK. Het is een
kiesstelsel waarbij bijna alle uitgebrachte stemmen meetellen voor de uiteindelijke
verhoudingen in de zetelverdeling. Hier tegenover staat het meerderheidsstelsel (art.
53 Gw).
Tweede Kamer
- 150 leden; direct door de 18+ Nederlandse burgers gekozen;
- Controleren van de regering;
- Wetten maken.
Eerste Kamer
- 75 leden; om de 4 jaar door leden Provinciale Staten gekozen;
- Goedkeuren of verwerpen van wetsvoorstellen; (beoordelen kwaliteit
wetgeving)
- Controleren van de regering;
- Mag een novelle indienen.
Er is instemming van beide nodig om een wetsvoorstel door te laten gaan.
Wat Wie Uitleg
Budgetrecht De Eerste en Tweede Het recht om de rijksbegroting en de belastingheffing te
Kamer beoordelen en deze vervolgens te verwerpen of te
accepteren.
Onderzoek- en Tweede Kamer Wanneer het parlement zelf vindt dat er een bepaalde zaak
enquêterecht onderzocht moet worden dan kan zij een zelfstandig
Art. 70 Gw parlementair onderzoek instellen.
Recht om moties in te Kamerleden Kamerleden kunnen moties indienen om een oordeel te
dienen velgen over het gevoerde beleid.
Ten minste vier Kamerleden moeten de indiening
ondersteunen
Er is een standaardformulering voor een motie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LatishaHC. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
