Begrippenlijst Ethiek
adviesmemo
WEEK 2
Moreel oordeel, moraal, ethiek, normen, waarden en deugden, cultuur, culturele
programmering, normatieve functie recht
Moreel oordeel: Een moreel oordeel is een waardering van menselijk gedrag aan de hand
van morele uitgangspunten. Je kunt zo’n oordeel herkennen aan 5 kenmerken:
1. Een moreel oordeel gaat over menselijk gedrag
2. Een moreel oordeel overstijgt het individuele
3. Een moreel oordeel is normatief
4. Een moreel oordeel is gericht op het goede
5. Een moreel oordeel kan morele verontwaardiging veroorzaken
Moraal: moraal is het geheel van de gedeelde morele oordelen van een groep dat ontstaat in
een gesprek. Het is het geheel van morele regels waaraan wij onszelf en anderen in
redelijkheid gehouden achten. Moraal is het geheel van al onze waarden en normen. De
moraal verandert door bijvoorbeeld technische ontwikkeling.
Ethiek: ethiek is de wetenschap die moraal bestudeert en die tracht de moraal verder te
helpen door nieuwe argumenten te ontwikkelen en te gebruiken in afwegingen.
Normen: Normen zijn gedragsregels gebaseerd op onze waarden, wetten zijn
gerechtsnormen. Het doel van het hanteren van normen is goed samenleven.
Waarden: waarden zijn nastrevenswaardige idealen/doelen betreffende een goede
samenleving, bijvoorbeeld:
- Respect
- Gezondheid
- Verdraagzaamheid
- Eerlijkheid
- Milieubescherming
Deugden: deugden zijn karaktereigenschappen, betreffende goed samenleven, bijvoorbeeld:
- Betrouwbaarheid
- Oprechtheid
- Doorzettingsvermogen
Cultuur: Cultuur is de collectieve mentale programmering. Ook de gedeelde normen en
waarden zijn een onderdeel van de cultuur waar je in opgroeit. Door een gedeeld
referentiekader krijgen handelingen een betekenis.
Culturele programmering: aangeleerd, dus opvoeding, omgang met andere en waarneming
, Normatieve functie recht: het recht geeft aan wat wel of niet is toegestaan. Het recht
bestaat uit gedragsregels waarvan het grootste gedeelte van de samenleving vindt dat ze
opgevolgd moeten worden
WEEK 3
’n Recht, algemene rechten, bijzondere/specifieke rechten, ideëel morele rechten,
Vrijheid, schadebeginsel, vrijheid van, klassieke grondrechten, vrijheid tot, sociale
Grondrechten, zelfbeschikking, paternalisme, moralisme/moralistische regelgeving
’n Recht: een recht is een norm die stelt dat anderen iets moeten doen of laten met als doel
een bepaalde vrijheid van een individu te garanderen. Een recht is zo geformuleerd dat het
resultaat, de vrijheid van een individu, centraal staat. Een recht verplicht anderen.
Algemene rechten: we spreken van algemene rechten als ze niet toegewezen aan
aanwijsbare personen. Algemene rechten komen ieder mens toe omdat hij of zij mens is.
Ook geldt de term als het over een bepaalde categorie mensen geldt.
Bijzondere/ specifieke rechten: specifieke rechten zijn specifiek in de zin dat ze toegewezen
zijn aan een bepaald persoon, op basis van een afspraak, een belofte of een contract.
Specifieke rechten gelden dus alleen voor degenen die een vorm van afspraak zijn
aangegaan.
Ideëel morele rechten: een recht dat gebaseerd is op een verzameling morele
uitgangspunten noemen we een moreel recht. Een moreel recht dwing je af met morele
argumenten. Ideëel morele rechten zijn morele rechten die geen brede erkenning genieten,
zoals de algemeen erkende morele rechten.
Vrijheid: vrijheid is het recht om zelf over je leven te beschikken zonder bemoeienis van
anderen.
Schadebeginsel: als een handeling duidelijk schade aan een ander toebrengt, is deze
handeling moreel slecht en afkeurenswaardig. Dit uitgangspunt voor recht en moraal
noemen we het schadebeginsel.
Vrijheid van: vrijheid van wordt ook wel negatieve vrijheid genoemd, omdat je vrij bent van
bemoeienis van een ander. Negatieve vrijheid betekent dat anderen je niet mogen
belemmeren jouw eigen keuzes te maken en je eigen leven te leiden.
Klassieke vrijheidsrechten: de rechten die negatieve vrijheid beschermen, worden klassieke
vrijheidsrechten genoemd, we noemen ze ‘klassieke’ rechten omdat het de eerste rechten
zijn waarvoor sociaal gestreden werd.
Vrijheid tot: vrijheid tot wordt ook wel positieve vrijheid genoemd omdat je vrij bent tot het
realiseren van dingen. Positieve vrijheid zijn vrijheden die we alleen kunnen realiseren met
behulp van ondersteuning door een overheid.
