Samenvatting Contractenrecht
Week 1
Rechtshandeling & Overeenkomst
Algemene voorwaarden, gebondenheid aan algemene voorwaarden, vernietigingsgronden (de
informatieplicht van de gebruiker) en de precontractuele fase (afgebroken onderhandelingen)
Algemene voorwaarden zijn naar hun aard niets anders dan een (beoogd) stuk
overeenkomst. Het gaat om complexen van gestandaardiseerde bedingen, die in het kader
van de sluiting van een overeenkomst door de ene partij (de gebruiker) aan de andere partij
wordt voorgelegd om in de tot stand te brengen overeenkomst op te nemen. Deze worden in
de praktijk vaak klakkeloos aanvaardt, waardoor het gebruik van algemene voorwaarden
licht in misbruik kan ontaarden.
Algemene voorwaarden zorgen voor (rechts)zekerheid. Het probleem van algemene
voorwaarden is dat hierin onredelijke clausules (kunnen) voorkomen waaraan de wederpartij
zich blootstelt zonder zich dat voldoende te realiseren.
Wettelijke afdeling algemene voorwaarden: afdeling 6.5.3, art. 6:231-247 BW. Drie
doeleinden:
- Inhoudscontrole: versterkt de rechterlijke controle op de inhoud van de algemene
voorwaarden, ter bescherming van de persoon jegens wie die voorwaarden worden
gebruikt.
o Wordt bereikt d.m.v. art. 6:233 sub a als een beding in algemene
voorwaarden onredelijk bezwarend is voor de wederpartij is deze
vernietigbaar.
- Rechtszekerheid: de regeling beoogt een zo groot mogelijke mate van
rechtszekerheid te bieden, zowel ten aanzien van de toepasselijkheid van algemene
voorwaarden als van de (on)geoorloofdheid van hun inhoud.
o Blijkt uit het terugdringen van totstandkomingsdiscussies (art. 6:232), de
lijsten met ontoelaatbare en verdachte bedingen en op de mogelijkheid dat
een bepaalde algemene voorwaarde – los van een tot stand gekomen
overeenkomst - onredelijk bezwarend kan worden verklaard (art. 6:240-243).
- De afdeling bevat regels die overleg tussen belanghebbenden over de inhoud van
algemene voorwaarden stimuleren.
o Blijkt uit de mogelijkheid dat een bepaalde algemene voorwaarde in abstracto
– los van een tot stand gekomen overeenkomst - onredelijk bezwarend kan
worden verklaard (art. 6:240-243).
Afdeling 6.5.3 is toepasselijk ten aanzien van alle obligatoire overeenkomsten, met
uitzondering van arbeidsovereenkomsten en collectieve arbeidsovereenkomsten (art. 6:245).
Op andere meerzijdige vermogensrechtelijke rechtshandelingen dan obligatoire
overeenkomsten vinden de bepalingen ook toepassing, zie schakelbepaling van art. 6:216.
De afdeling heeft naast aandacht voor de positie van de consument ook aandacht voor niet-
consumenten en de wetgever heeft deze andere wederpartijen ook in bescherming genomen
(met uitzonderingen).
Art. 6:246 bepaalt dat art. 6:231-244 dwingend recht is.
Algemene voorwaarden = een of meer bedingen die zijn opgesteld teneinde in een aantal
overeenkomsten te worden opgenomen, met uitzondering van bedingen die de kern van de
,prestaties aangeven, voor zover deze laatstgenoemde bedingen duidelijk en begrijpelijk zijn
geformuleerd (6:231 sub a).
Eis: bestemmingscriterium de voorwaarden moeten voor meermalig gebruik zijn bestemd.
De bewijslast rust op de wederpartij jegens wie de voorwaarden zijn gehanteerd.
Uitzondering van kernbedingen (slot art. 6:231 sub a): onder de kern van prestaties zijn
essentiële punten van de overeenkomst te verstaan. Als vuistregel kan gelden dat die
afspraken als kernbeding zijn te beschouwen, zonder welke de overeenkomst bij gebreke
aan voldoende bepaalbaarheid niet geldig tot stand zou kunnen komen (art. 6:227). Het
woord ‘aangeven’ moet dus fundamenteel worden vastgelegd. Onhelder geformuleerde
kernbedingen vallen onder de werking van afdeling 6.5.3 (in Europese Richtlijn is duidelijk en
begrijpelijke formulering vereist).
Voor het overeenkomen van algemene voorwaarden gelden geen andere eisen dan voor het
tot stand komen van overeenkomsten in het algemeen. Dus hier geldt ook aanbod en
aanvaarding (art. 6:217 e.v.) en omdat aanbod en aanvaarding rechtshandelingen zijn geldt
ook art. 3:33 e.v., betreffende wil, verklaring en vertrouwen.
De eis van aanbod betekent dat de gebruiker ter gelegenheid van de contract sluiting zijn
wederpartij op enigerlei wijze moet aangeven dat hij de algemene voorwaarden in de te
sluiten overeenkomst opgenomen wenst te zien. Dit kan mondeling, maar ook door een brief,
terhandstelling van de voorwaarden of een aanduiding.
Van een aanvaarding is sprake indien de wederpartij daartoe haar wil tot uitdrukking brengt
(art. 3:33), dan wel een gedraging verricht waaruit de gebruiker in de gegeven
omstandigheden redelijkerwijs een aanvaardingswil mag afleiding (vertrouwensbeginsel; art.
3:35). De aanvaarding is een vormvrije rechtshandeling (art. 3:37, 3:35 en 3:33).
Indien één contractspartij twee sets algemene voorwaardin brengt, zijn deze naast elkaar
van toepassing als de wederpartij beide aanvaardt.
Gebonden aan algemene voorwaarden? art. 6:232: een wederpartij – degene die de
gelding van de algemeen voorwaarden (als complex) heeft aanvaard – is ook dan aan de
algemene voorwaarden gebonden, als bij het sluiten van de overeenkomst de gebruiker
begreep of moest begrijpen dat zij de inhoud ervan niet kende.
Art. 6:233 verklaart een beding in algemene voorwaarden in twee gevallen vernietigbaar:
1. Indien het beding, gelet op de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de
wijze waarop de voorwaarden zijn tot stand gekomen, de wederzijds kenbare
belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval, onredelijk
bezwarend is voor de wederpartij (inhoudstoetsing).
2. Indien de gebruiker aan de wederpartij niet een redelijke mogelijkheid heeft geboden
om van de algemene voorwaarden kennis te nemen.
Art. 6:235 bepaalt dat op de vernietigingsgronden bedoeld in art. 6:233-234 geen beroep kan
worden gedaan door:
a) een rechtspersoon als bedoeld in art. 2:360, die ten tijde van de contract sluiting laatstelijk
zijn jaarrekening openbaar heeft gemaakt, of ten aanzien waarvan op dat tijdstip laatstelijk
art. 2:403 lid 1 is toegepast
b) een andere partij, indien ten tijde van de contract sluiting bij haar 50 of meer personen
werkzaam zijn of op dat tijdstip uit een uitgave krachtens de Handelsregisterwet 2007 blijkt
dat bij haar 50 of meer personen werkzaam zijn. Een beroep op art. 6:248 lid 2 blijkt tot de
mogelijkheid behoren voor deze ‘sterke’ contractanten.
c) een partij die meermalen dezelfde of nagenoeg dezelfde algemene voorwaarden in haar
overeenkomsten gebruikt.
,Op de vernietigingsgrond van art. 6:233 sub a kan mede een beroep worden gedaan door
een partij voor wie de algemene voorwaarden door een gevolmachtigde worden gebruikt,
mits de wederpartij meermalen overeenkomsten sluit waarop dezelfde of nagenoeg dezelfde
algemene voorwaarden van toepassing zijn. de vraag of de tussenpersoon zijn achterman
voldoende heeft geïnformeerd is niet van toepassing (dus niet sub b).
De wijze waarop de vernietiging in haar werk gaat en de gevolgen ervan zijn overgelaten aan
het algemene rechtshandelingenrecht van titel 3.2, art. 3:49 e.v. Het beroep op een
vernietigingsgrond kan plaatsvinden door een buitengerechtelijke verklaring of door een
vordering of verweer in rechte (art. 3:49-51). Art. 6:246 bepaalt dat de bevoegdheid tot
buitengerechtelijke vernietiging niet kan worden uitgesloten. Na de vernietiging van een
algemene voorwaarde geldt deze rechtens – met terugwerkende kracht – als nietig.
Art. 3:41 (partiële nietigheid) geeft aan dat de overeenkomst voor het overige in stand zal
blijven, voor zover het restant, gelet op de inhoud en strekking van de overeenkomst, niet in
onverbrekelijk verband staat met het nietige deel. Bij onderzoek naar dit (on)verbrekelijk
verband is een objectiverende benadering gebruikt, waarin niet de persoonlijke bedoelingen
van (een van de) partijen beslissend zijn, maar de gesloten overeenkomst als zodanig
centraal staat.
Schending informatieplicht:
Voldoen aan informatieplicht:
- Art. 6:234 lid 1; terhandstelling de gebruiker heeft de in art. 6:233 sub b bedoelde
mogelijkheid geboden, indien hij de algemene voorwaarden voor of bij het sluiten van
de overeenkomst aan de wederpartij ter hand heeft gesteld. Hieraan voldoet niet
alleen de werkelijke overhandiging van een papier waarop de voorwaarden zijn
weergegeven, maar ook de toezending daarvan. Het is aan de gebruiker om aan te
tonen dat hij zijn voorwaarden aan de wederpartij ter hand heeft gesteld.
o Indien terhandstelling redelijkerwijs niet mogelijk is, kan de gebruiker de in de
art. 6:233 sub b bedoelde mogelijkheid bieden door vóór de totstandkoming
van de overeenkomst aan de wederpartij bekend te maken dat de
voorwaarden bij hem ter inzage liggen of bij een bepaalde KvK of de griffie
van een gerecht zijn gedeponeerd, en dat zij op verzoek zullen worden
toegezonden (art. 6:234 lid 1). In dit soort gevallen treedt voor de plicht tot
terhandstelling een tweeledige mededelingsplicht: de gebruiker moet
mededelen a) dat en waar de voorwaarden kunnen worden ingezien en b) dat
hij ze op verzoek zal toezenden. Beide mededelingen moet vóór de
totstandkoming van de overeenkomst plaatsvinden.
- Art. 6:234 lid 2; elektronische route terbeschikkingstelling van de algemene
voorwaarden langs elektronische weg. Onderscheid tussen overeenkomsten die zelf
elektronisch tot stand komen en gevallen waarin dat niet zo is. Als de overeenkomst
zelf elektronisch wordt gesloten, mag de gebruiker de algemene voorwaarden zonder
meer langs elektronische weg ter beschikking stellen. Gebruiker moet het initiatief tot
bekendmaking nemen. Wanneer de overeenkomst niet elektronisch tot stand komt,
dan is voor elektronische terbeschikkingstelling uitdrukkelijke toestemming van de
wederpartij vereist.
o Uitzondering: als tijdige elektronische terbeschikkingstelling redelijkerwijs niet
mogelijk is, kan de gebruiker aan zijn informatieplicht voldoen door vóór het
sluiten van de overeenkomst aan de ander bekend te maken a) waar deze
voorwaarden elektronisch kan inzien en b) dat de voorwaarden op verzoek
elektronisch of anderszins zullen worden toegezonden. Een tijdige
elektronische terbeschikkingstelling zal zelden redelijkerwijs niet mogelijk zijn
(denk aan barrières bij gebruik nieuwe technologieën).
Elektronisch contracteren:
, Uit het beginsel van consensualisme volgt dat overeenkomsten in het algemeen ook via
elektronische weg tot stand kunnen komen. Regels om wederpartijen van aanbieders van
diensten van de informatiemaatschappij te beschermen:
- De dienstverlener moet belangrijke gegevens omtrent zijn persoon rechtstreeks en
permanent toegankelijk maken (art. 3:15d)
- De dienstverlener moet alvorens de overeenkomst tot stand komt duidelijke,
begrijpelijke en ondubbelzinnige informatie verstrekken over de wijze waarop de
overeenkomst tot stand zal komen en de handelingen die daarvoor nodig zijn (art.
6:227b lid 1 sub a). Anders vernietigingsgrond voor wederpartij (art. 6:227b lid 4).
- De wederpartij moet van door haar niet gewilde handelingen op de hoogte kunnen
raken en moet deze kunnen herstellen vóórdat de overeenkomst tot stand komt en de
dienstverlener moet haar daarover duidelijke, begrijpelijke en ondubbelzinnige wijze
over informeren (art. 6:227c lid 1 en 6:227b lid 1 sub c). Doet hij dat niet, dan
vernietigingsgrond (art. 6:227c lid 5 en 6:227b lid 4).
- De wederpartij moet de voorwaarden van de overeenkomst – afgezien van eventuele
algemene voorwaarden – kunnen opslaan, zodat zij voor raadpleging beschikbaar
zijn (art. 6:227b lid 2). Niet voldaan? Dan ontbinden overeenkomst (art. 6:227b lid 5).
- Een door de wederpartij gedane aanvaarding moet door de aanbieder zo spoedig
mogelijk worden bevestigd. Hetzelfde geldt voor een door de wederpartij gedaan
aanbod, in reactie op een uitnodiging van de dienstverlener om in onderhandeling te
treden. Zolang de aanvaarding niet is bevestigd, kan de wederpartij de overeenkomst
ontbinden en een aanbod dat niet tijdig wordt bevestigd, geldt als verworpen (art.
6:227c lid 2).
Contracteren met dienstverrichters: art. 6:230 e.v. groot aantal informatieplichten voor
dienstverrichter, waaraan hij op diverse manieren kan voldoen. De informatie moet correct,
helder en ondubbelzinnig zijn en moet in het geval van een schriftelijke overeenkomst vooraf
en in geval van mondelinge overeenkomst voorafgaand aan het verrichten van de dienst
worden gegeven.
Arrest HR: gesloten systeem met drietal componenten: de gebruiker moet de algemene
voorwaarden tijdig aan de wederpartij ter hand stellen, met uitzondering van situaties waarin
ofwel zulks redelijkerwijs niet mogelijk is, ofwel de wederpartij op het moment van de
contract sluiting met het litigieuze beding bekend is of geacht kan worden bekend daarmee
te zijn. dat laatste is vooral voor wijze van bekendmaking die niet door art. 6:234 lid 1 wordt
bestreken. Dit terhandstellingskader van de HR geldt ook voor elektronische
terbeschikkingstelling.
Battle of forms:
Wanneer er sprake is van een van het aanbod afwijkende aanvaarding, is er sprake van een
situatie waarin dat aanbod en aanvaarding naar verschillende algemene voorwaarden
verwijzen = battle of forms. Het derde lid van art. 6:225 geeft hiervoor een bijzondere regel:
de algemene voorwaarden waarnaar het aanbod verwijst, prevaleren boven die van de
aanvaarding, tenzij bij de aanvaarding de toepasselijkheid van die voorwaarden uitdrukkelijk
van de hand wordt gewezen.
Verhouding tussen partijen bij een tot stand gekomen overeenkomst worden bepaald door
de inhoud van het overeengekomene, aangevuld door wet, gewoonte en redelijkheid en
billijkheid (art. 6:248).
De precontractuele fase:
Normen die de precontractuele fase beheersen zijn echter:
Sinds arrest Baris/Riezenkamp geldt niet de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm van art.
6:162, maar de eisen van redelijkheid en billijkheid. Partijen kunnen zelf ook regels voor de
precontractuele fase geven (= voorovereenkomst).