HOORCOLLEGES EN LITERATUUR FILOSOFIE & ETHIEK
HOORCOLLEGE 1
Het common sense beeld van de wetenschap: de opkomst van de slodderwetenschap begon met de
affaire Stapel (hij fraudeerde onderzoeksgegevens). Onderzocht door commissie en kwam erachter
dat er veel slodderwetenschap is:
o Publicatiebias (veel onderzoekers publiceren mislukte onderzoeken niet/krijgen het niet
gepubliceerd).
o Gebrek aan herhaling van onderzoek (en dus geen controle).
o Statistische incompetentie en desinteresse.
o Geen of nauwelijks besef van wetenschapsethiek.
Het common sense beeld kwam onder druk te staan door sloppy science. Dit geeft aanleiding om
kritisch te kijken naar wetenschappelijk onderzoek. Als we het uitbannen hebben we dan een
common sense beeld dat werkelijkheid is? Is objectiviteit wel haalbaar ideaal? Objectiviteit kan ook
buiten sloppy science problematisch zijn.
o Wetenschappelijke kennis is objectief. Hiervoor moet er heldere begripsvorming zijn door
afwezigheid van vaagheid en meerduidigheid en begrippen moeten operationeel zijn
(gespecificeerd en meetbaar). Het is vrij van persoonlijke/culturele opvattingen.
o De unieke wetenschappelijke methode is de manier om kennis over de wereld te verkrijgen.
o Wetenschap is waardevrij (gaat alleen over de feiten, waarden mogen geen rol spelen).
o Wetenschap is pas wetenschap als het over de feiten gaat. In de wetenschap spelen externe
invloeden geen rol; alles draait om bewijs.
o Wetenschappers zijn op zoek naar de waarheid. Soms spelen geld en carrière ook mee en
gebeurt dit niet. Ook co-auteurs trekken vaak niet aan de bel of zien het simpelweg niet
door tijdsgebrek. Dan is er schijn van interne controle.
Sociaal maatschappelijke/culturele invalshoek: politieke opvattingen over
stamcelonderzoek en autoritair georganiseerde culturen bijvoorbeeld.
Ethische invalshoek: de onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek.
Wetenschapsfilosofie invalshoek: reputatie van wetenschappers, processen van
verificatie en falsificatie, peerreview en andere controlemechanismen betrouwbaar?
De rol van persoonlijke opvattingen/aangehangen waarden/levensbeschouwelijke
visie.
Betrouwbaarheid is lastig te valideren, maar door elkaar te controleren kunnen we dat risico wel zo
klein mogelijk maken.
Klopt het common sense beeld van de wetenschap? wetenschapsfilisofie (onder welke
voorwaarden wordt wetenschappelijke kennis geaccepteerd?), filosofie geneeskunde (wanneer
spreken we van een gezond mens?), ethiek (hoe behoren wetenschappers te werk te gaan, mag alles
wat kan?).
Standaardbeeld van de wetenschap: wetenschappelijke kennis is objectief. Naast wetenschappelijke
kennis zijn er geen andere vormen van kennis. Rol van verificatie/conformatie.
, Karl Popper: zeer kritisch/negatief over de mogelijkheid van objectieve kennis en de waarde van
verificatie/conformatie. In plaats van verificatie komt falsificatie (van bevestiging naar weerlegging).
Thomas Kuhn: een wetenschappelijke theorie is het resultaat van empirische gegevens,
theorievorming, subjectieve en objectieve criteria, psychologische factoren, sociale factoren.
Paradigma: alle wetenschappers kijken door een paradigmatische bril (met allerlei opvattingen) naar
de werkelijkheid.
Sociologie van de wetenschappelijke kennis (SWK): feiten als het resultaat van een
onderhandelingsproces, sociale factoren (zoals machtsverhoudingen binnen de wetenschap) zijn
doorslaggevend bij de acceptatie van wetenschappelijke kennis. Kloonaffaire.
Actor-netwerk theorie van Latour: de verwevenheid van wetenschap, technologie, economie,
politiek en maatschappij. De acceptatie van wetenschappelijke kennis is een kwestie van een
heterogeen netwerk van theorieën, apparaten, statistiek, wetenschappers, ondersteunend
personeel, politieke richtlijnen, economische omstandigheden en vooral veel geld.
Knowledge filter: in de loop van de tijd worden onjuiste hypothesen en theorieën geëlimineerd.
Door onderlinge controle en consensus over resultaten van onderzoek. Die consensus komt tot
stand op grond van bewijs en via sociale mechanismen.
De normen van Merton: onderzoeksethiek. Hij bedacht de ongeschreven regels van de wetenschap:
o Communism: de resultaten van wetenschappelijk onderzoek moeten openbaar toegankelijk
zijn.
o Universalism: wetenschap moet open staan voor iedereen en de beoordeling van de
wetenschappelijke kennis is onafhankelijk van ras, geslacht, sociale positie, nationaliteit,
religieuze identiteit. Peerreviewer reageert alleen op de inhoud van een artikel.
o Disinterestedness: de persoonlijke opvattingen en gevoelens van de onderzoeker mogen
geen invloed uitoefenen op de resultaten. Dit om te streven naar objectiviteit. Maar kan dat
wel? Kan iemand wanneer hij begint met een onderzoek alles van zich af laten vallen?
o Organized scepticism: in de wetenschap is systematisch wantrouwen ten opzichte van elk
resultaat geboden. Maar, er bestaan geen eenduidige criteria om te bepalen of een
hypothese voldoende getest is. 100% zeker bestaat niet.
HOORCOLLEGE 2
Doel van normen van Merton: vergroten betrouwbaarheid wetenschappelijke kennis en voorkomen
van misstanden in de wetenschap.
Common-sense wetenschap: wetenschap gaat over feiten en niet over waarden. Het is waardevrij.
o Waardevrij:
Wetenschap is autonoom: allen wetenschappers bepalen welke onderzoeksvragen
de moeite waard zijn.
Wetenschap is neutraal: de keuze van onderzoeksvragen wordt niet beïnvloed door
bijvoorbeeld religieuze of politieke overtuigingen.
Wetenschap is onafhankelijk: bij acceptatie van wetenschappelijke kennis spelen
morele oordelen of bijvoorbeeld ideologische opvattingen geen rol.
Wetenschap is niet normatief: onderzoekers zijn niet verantwoordelijk voor
maatschappelijke toepassing van hun onderzoek, ze bedrijven uitsluitend de feiten.
o Waarden onderscheiden:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mandydejong4. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,29. Je zit daarna nergens aan vast.