In dit document vind je een uitgebreide samenvatting van Tijdvak 1 t/m Tijdvak 4. Deze samenvatting bevat de belangrijkste informatie van deze vier tijdvakken.
GS Samenvatting HAVO 4 H1 t/m 4 (Tijdvak 1 t/m 4)
Methode: Geschiedenis Werkplaats
1.1
Prehistorie (Tijd van Jagers en Boeren) = voorgeschiedenis; de periode vanaf de eerste
mensen tot aan de uitvinding van het schrift (eindigde ong. 3000 v.C.)
• Geen schriftelijke bronnen, maar bronnen als botresten, potscherven,
grotschilderingen, enz.
Archeologie = wetenschap dat het verleden bestudeerd a.d.h.v. ongeschreven bronnen.
• Door archeologisch onderzoek weten we redelijk hoe prehistorische mensen
leefden, maar niet hun denkwijze.
• Cultuur; weinig van bekend → geen geschreven bronnen.
Ötzi: lichaam van man in 1991 gevonden in de Ötzaler Alpen, door de kou waren zijn lichaam
en kleding bewaard.
Samenleving van jager-verzamelaars = Samenleving waarbij de mensen leven van wat ze
vinden en vangen in de natuur → vlees en plantaardig voedsel.
• 400 000 jaar geleden → vuur gebruiken → geen rauw vlees meer eten → ontstaan
moderne mens.
Verspreiding moderne mens = Afrika → Azië → Europa → Australië → Amerika.
Verschil mannen en vrouwen:
• Mannen → meer spierkracht en vrijer bewegen. Dus taak: jacht.
• Vrouwen → zorgen voor de kinderen en verzamelden plantaardig voedsel.
Nomaden = groep mensen zonder vaste woonplaats, zwerven om voedsel te vinden.
• Weinig bezittingen.
50 000 v.C. → verbetering werktuigen.
Gedachten in kunst uiten:
• Vanaf c.a. 30 000 v.C.
• Europa → maken van vrouwenbeeldjes (grote vormingen).
• Zuid-Frankrijk en Spanje → maken van wandschilderingen (vooral dieren en de jacht).
• Mensen gingen denken in symbolen.
1.2
Rond 9000 v.C.
• Uitvinding landbouw
• Voor het eerst was rondtrekken niet langer noodzakelijk.
Rond 8000 v.C.
• Ontstaan veeteelt
• Eerste met geiten en schapen, later ook met varkens en runderen.
Rond 4000 v.C.
• Het houden van paarden werd gewoon.
• Andere dieren zouden snel volgen.
De landbouwrevolutie
• Ingrijpende veranderingen op de ontwikkeling van de mens.
• Landbouw verspreiden in Azië, Afrika en Europa.
Rond 6500 v.C.
• Begin landbouw in Griekenland.
• 1000 jaar later → Nederland, Zuid-Limburg.
1
, Rond 7000 v.C.
• Zelfstanding ontstaan van landbouw in China.
• Begin verbouw gierst en rijst.
• Ook Midden-Amerika en Peru kregen al vroeg landbouw.
Oorzaken & gevolgen
• Oorzaak = Einde ijstijd
Klimaatveranderingen → zorgde voor vruchtbare grond.
Milieu geschikter.
Boeren ontdekten hoe ze gewassen konden verbeteren.
Domesticeren = Planten en dieren in dienst van mensen aanpassen.
• Domesticeren voor planten mogelijk.
• Domesticeren van dieren → meer landbouwgrond creën.
Gevolg = De landbouwsamenleving
Autarkisch en sedentair → zelfvoorzienend en op één plek.
Nijverheid (spullen maken zoals potten, sieraden, enz.) →Ontstaan sociale ongelijkheid
Sociale ongelijkheid:
• Begin slavernij.
• Verschil in begraven van doden → belangrijke families: gedenktekens →
hunebedden.
Ontstaan godsdienst en rituelen:
• Prehistorische boeren → voorouders vereren → geloven dat doden voortleefden als
geesten die kwaad of geluk konden brengen → grafgiften meegeven voor hun
bestaan in het hiernamaals.
• Natuurgodsdiensten = godsdienst waarbij krachten van de natuur vereerd worden
→ zon en maan, bliksem en regen, rivieren en dieren.
• Rituelen → dansen, zingen en offeren.
1.3
Nieuw sedentair bestaan (landbouw stedelijke samenleving)
Stad = plaats waar veel mensen wonen en niet van de landbouw leven.
• Eerste steden → In Irak bij de rivier de Eufraat en Tigris.
Oorzaak = boeren → produceerden op vruchtbare grond meer voedsel dan dat ze nodig
hadden. → Anderen voeden die niet meer van de landbouw leefden.
→ Ontstaan landbouwstedelijke samenleving.
Volk = mensen die zich identificeren aan een naam; stad, cultuur.
• In Mesopotamië → volk van de Soemeriërs gevestigd.
Tussen 4000 en 2000 v.C.
• Soemeriërs bouwen tientallen dorpen uit tot steden met tempels waar ze hun goden
vereerden.
• Uruk was in ong. 3000 v.C. de grootste stad.
Ontstaan elite
• De Soemeriërs moesten ervoor zorgen dat de rivieren in het voorjaar niet
overstroomden en dat het land in de hete en droge zomers werd bevloeid.
→ Bouwen van dijken, dammen en kanalen → Het bouwen en onderhouden moest
georganiseerd worden → Ontstaan elite.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper melissagoesje. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
