Samenvatting Module 4
Week 1
Praktische verloskunde
H2 gezondheid bevorderende maatregelen
Het vermijden van risicohoudend gedrag, werkomgeving en preventie van
infecties.
2.3.1 roken
Roken veroorzaakt in de zwangerschap structurele afwijkingen aan de placenta.
Het gevolg daarvan is;
- Het volume van de capillairen in de placenta neemt af
- Membraan van de placentaire villi wordt dikker (waardoor er een
gestoorde gaswisseling is in de placenta en daarbij verminderde perfusie
van de intervilleuze ruimtes)
Nicotine werkt als vasoconstrictoir en leidt daardoor tot verminderd
zuurstoftransport naar de foetus met als mogelijk gevolg chronische hypoxische
stress. Verder heeft nicotine een accelerend effect op het foetale hart en
vermindert het de adembewegingen van de foetus.
- Roken en meeroken geeft verhoogd risico op complicaties zoals
vroeggeboorte en groeirestrictie
- Het gemiddelde geboortegewicht komt lager te liggen
Naast deze factoren is het genotype ook van invloed op het geboortegewicht en
de duur van de zwangerschap. De enzymen die de stofwisselingsprocessen
beïnvloeden worden gecodeerd door genen. Van deze genen bestaan er veel
verschillende varianten, met als gevolg een verschil in enzymatische activiteit
(bij rokende zwangerschap is dat het geval voor de genen CYP1A1 en GSTT1, wat
leidt tot een gewichtsvermindering van 520 en 642 gram en als beide aanwezig
zijn tot een vermindering van 1285 gram).
Bij jonge moeders, moeders met een laag of middelbaar opleidingsniveau en
moeders zonder partner is de prevalentie van roken tijdens de zwangerschap
hoger.
Op lange termijn zorgt roken bij het kind voor; wiegendood, astma, andere
luchtwegziekten en oorontsteking, obesitas, neurologische
ontwikkelingsachterstand etc. Obstetrische complicaties die vaker voorkomen
zijn; miskraam, EUG, IUGR, congenitale afwijkingen, partus prematurus, placenta
praevia, abruptio placentae, perinatale sterfte.
2.3.2 alcohol
Er zijn aanwijzingen dat alcohol de vruchtbaarheid verminderd (bij moeder en bij
vader). Al bij inname van een glas per dag kunnen psychomotorische
ontwikkelingsstoornissen bij de foetus optreden. Ook is het risico op een
congenitale afwijking (zoals de nier) verhoogd.
FAS (foetaal alcohol syndroom) kan ontstaan bij meer dan 6 eenheden per dag.
FAS heeft een aantal uiterlijke kenmerken in het gezicht;
- Vouw binnenste oogplooi
, - Lage neusbrug
- Wipneus en afgeplat neusgootje
- Dunne bovenlip
- Smalle kin
- Kleine schedel
- Smalle oogspleetjes
- Lage oren
- Plat midden gezicht
2.3.3 drugsgebruik
Komt in de zwangerschap zeer zelden voor. Komt voornamelijk voor onder
zwangeren met een lagere sociaaleconomische status.
- Heroïne en methadongebruik geven net als gebruik van andere drugs
cyclusstoornissen en fertiliteitsproblemen.
- Marihuanagebruik tijdens de zwangerschap is nooit aangetoond maar het
gebruik hiervan wordt afgeraden. Er is een beperkte passage door de
placenta van het actieve cannabiol.
- Het gebruik van andere drugs (LSD, paddo’s, GHB etc.) is niet bekend. In
het begin van de zwangerschap geen verhoogd risico op abortus maar er is
te weinig bewijs voor.
Wordt in ieder geval preconceptioneel en tijdens de zwangerschap afgeraden.
2.3.4 voeding
Insufficiënte voeding in de periode voor de zwangerschap is een risicofactor voor
bepaalde aangeboren afwijkingen en placenta-insufficiëntie (bijvoorbeeld
foliumzuur).
- 4 weken voor tot 8 weken na de conceptie slikken van foliumzuur (0.4-0.5
mg per dag). Vrouwen met een verhoogd risico wordt geadviseerd in
dezelfde periode 5 mg/dag te gebruiken (zelf een neurale buisdefect of al
eerder een kind met een neurale buis defect)
Hypervitaminose A door een inname van meer dan 3000 microgram per dag
heeft een teratogeen effect op de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel van
het kind. Preconceptioneel moet dan inname van vitamine A al worden beperkt
(niet meer dan 1 boterham met leverworst per dag).
Aan mensen die beperkt worden blootgesteld aan zonlicht (sluier, hoofddoek etc.)
wordt aangeraden om preconceptioneel 10 microgram vitamine D dagelijks te
suppleren.
4.6.2 leefstijladviezen
Voeding
Goede voeding bestaat uit een gevarieerd gebruik van voedingsmiddelen uit een
van de volgende groepen;
- Boord, granen, aardappelen, rijst en peulvruchten
- Groente en fruit
- Melk, kaas, soja, ei, vlees, vis, kip
- Margarine
- Vocht (water)
Een toename van ongeveer 300 kcal per dag is voldoende om de extra energie te
leveren die een zwangerschap kost.
Calcium
,Belangrijk voor een goede werking van het zenuwstelsel, het hart, de spieren, de
bloedstolling en het hormoon en enzymsysteem. Belangrijk voor de botopbouw
en enzymsysteem. Bij de calciumhuishouding zijn de bijschildklieren en de
darmen van moeder, de placenta en de foetus van belang. Het totale gehalte aan
calcium daalt aan het begin van de zwangerschap (fysiologische hypo-
albuminemie). De calciumexcretie in de urine neemt in de zwangerschap toe. Er
is wel meer opname van calcium in de darmen (door oestrogeen, hpl en
prolactine).
Het actieve calciumtransport door de placenta wordt gefaciliteerd door het PTH-
gerelateerde proteïne (PTHrP). De maternale vitamine D-status is van invloed op
de foetale groei en botontwikkeling en op de rijping van het immuunsysteem van
de foetus.
IJzer
Voor de ontwikkeling van de placenta en de foetus en voor de aanmaak van rode
bloedcellen bij de moeder. Naarmate de zwangerschap vordert neemt de
behoefte aan ijzer toe. IJzer komt in verschillende manieren in het voedsel voor;
- Heamijzer
Zit voornamelijk in rood vlees en wordt gemakkelijk door het lichaam
opgenomen.
- Non-Heamijzer
Komt vooral voor in plantaardig voedsel zoals groentes, graan en fruit.
Voor de absorptie ervan moet Fe3+ worden omgezet in Fe2+. Dit proces wordt
versterkt door vitamine C.
Zwangeren die strikt vegetarisch eten, lopen een risico op een tekort aan ijzer en
vitamine B12 (komt alleen voor in dierlijke producten).
Cafeïne
Blootstelling aan cafeïne is geassocieerd met een verhoogd risico op een
miskraam en een laag geboortegewicht. Het passeert de placenta. Bij zwangere
vrouwen verhoogt cafeïne de waarde van cathecholaminen en dat zou kunnen
leiden tot vasoconstrictie, hypoxie bij de foetus en IUGR.
Lichamelijke inspanning
Sporten waarbij de gewrichten niet te zwaar belast worden kunnen de hele
zwangerschap worden bedreven (zwemmen). Sporten in de zwangerschap
verbetert de regulatie van de bloedsuikers.
Gedurende de activiteiten kan de hartslag van de foetus toenemen met 10-30
slagen per minuut; dit heeft geen effect op de foetale uitkomsten. Bij
duurinspanning is trainen met een maximale hartslag van circa 140/minuut
gedurende 40 minuten veilig gebleken. Lichamelijke inspanning waarbij een
grote kans bestaat op vallen en andere trauma’s kan beter worden vermeden.
Ook diepzeeduiken kan beter worden vermeden (leidt tot congenitale afwijkingen
aan het skelet en aan het hart door stikstofbellen die vormen).
Seksualiteit
De coïtus hoeft in de zwangerschap niet vermeden te worden. In de eerste helft
van de zwangerschap neemt de behoefte af. In de tweede helft van de
, zwangerschap kan er juist ook een toegenomen behoefte ontstaan. Door sterkere
doorbloeding kan sneller een orgasme worden beleefd.
Coïtus moet vermeden worden bij vruchtwater en bloedverlies.
Roken
Er is voor de verloskundige een interventiestrategie ontwikkeld om de vrouwen te
laten stoppen met roken;
1) Inventariseren van het rookprofiel en de motivatie om te stoppen verhogen
2) Motivatie verhogen door bespreken van voor en nadelen
3) Barrières om te stoppen bespreken
4) Datum kiezen om te stoppen
5) Hulpmiddelen bespreken en brochures geven
6) Nazorg beiden door bespreking in vervolgconsulten
7) Terugvalpreventie na de bevalling om terugval te voorkomen
Sauna en zonnebank
Er lijkt een iets grotere kans op congenitale afwijkingen bij het stijgen van de
lichaamstemperatuur (> 39 graden). Deze temperatuur wordt in de sauna niet
bereikt.
Reizen en vaccinaties
Voor zwangeren is vliegen ongevaarlijk (bij langere reizen grotere kans op het
ontwikkelen van trombose). Een verandering van zeeniveau naar hooggebergte
(> 2150 m) is voor zwangeren ongunstig omdat de zuurstofarme lucht voor
hypoxie bij de foetus kan zorgen (leidt tot lager geboortegewicht).
Reizen naar tropische gebieden heeft als risico dat de zwangere een verminder
afweersysteem krijgt en een infectie van maag-darmkanaal is in de tropen niet
makkelijk te voorkomen. Het verloop van malaria in de zwangerschap is ernstiger
dan daarbuiten.
Vaccinaties zijn gecontra-indiceerd behalve de griepvaccinatie.
Beroepswerkzaamheden
Bij een ongestoorde zwangerschap kan het werk worden doorgezet tot 34/36
weken. Soms risico aan schade door bijvoorbeeld beroepen met zware
lichamelijke arbeid of onregelmatige diensten. Zware diensten kunnen leiden tot
een kortere zwangerschapsduur.
Onregelmatige diensten, vooral in de nacht, moeten na 20 weken zwangerschap
niet meer worden verricht. In de laatste 3 maanden mogen zwangere vrouwen
niet verplicht worden om langer dan een uur per dag te knielen, bukken of
hurken.
7.3 lactatie
De ductuli ontwikkelen zich door progesteron en prolactine, terwijl de alveoli zich
ontwikkelen onder invloed van prolactine, en hPl.
De rijpe borstklier bestaat uit vet en steunweefsel en bevat ongeveer 20 lobben
die weer in kleine lobben zijn verdeeld. Deze kleine lobben zijn opgebouwd uit
